دولت با وزرای بی‌تجربه؛ تكرار دوره احمدی‌نژاد
نمایندگان مجلس شورای اسلامی در حال بررسی وزرای پیشنهادی ابراهیم رئیسی هستند. این در حالی است که انتخاب اعضای دولت جدید با انتقاداتی همراه بوده و برخی از چهره‌های سیاسی کابینه پیشنهادی را جمعی نمی‌دانند که بتواند در وضعیت خطیر امروز کشور مشکلات را سریعا حل کند.
ابراهیم رئیسی مدعی تشکیل یک دولت فراجناحی بود، با این وجود این اتفاق در عمل رخ نداده و کابینه معرفی شده بیشتر یک کابینه جناحی است که برخی از افراد آن به طیف رادیکال جریان راست نزدیک هستند. از سوی دیگر رویکرد دولت سیزدهم در زمینه سیاست خارجی با توجه به وضعیت برجام تعیین کننده خواهد بود.
«آرمان‌ملی» برای بررسی این موضوع با دکتر اسماعیل گرامی مقدم، فعال سیاسی وسخنگوی حزب اعتماد ملی گفت‌وگو کرده است. گرامی مقدم در این زمینه معتقد است: «انتخاب اعضای کابینه حق هر رئیس‌جمهوری است. با این وجود آقای‌رئیسی هنگامی که عنوان می‌کند قصد تشکیل کابینه فراجناحی دارد باید تبلوری بیشتر داشته باشد. اگر آقای رئیسی قصد داشتند این افراد را انتخاب کنند بهتر بود قول تشکیل کابینه فراجناحی به مردم نمی‌دادند.» در ادامه ماحصل این گفت‌وگو را می‌خوانید.
کابینه‌ای که آقای رئیسی به مجلس معرفی کرده‌اند با چه هدفی انتخاب شده است؟ ارزیابی شما از کلیت این کابینه چیست؟ آیا این افراد می‌توانند در آینده مشکلات کشور را حل کنند؟
براساس قانون، رئیس‌جمهور حق دارد اعضای کابینه را مطابق سلائق و اهداف خود انتخاب کند. این وضعیت برای آقای رئیسی نیز وجود دارد، با این وجود در عرف سیاسی جوامع مختلف شرایطی وجود دارد که معمولا رؤسای‌جمهور این عرف را رعایت می‌کنند. رئیس‌جمهور هنگامی که از مردم رأی می‌گیرد و مورد حمایت مردم قرار می‌گیرد باید در راستای منافع و مطالبات مردم حرکت کند.
این وضعیت در انتخاب اعضای کابینه نیز وجود دارد. مردم از رئیس‌جمهور انتظار ندارند کسانی را به عنوان وزیر معرفی کند که سابقه اجرایی لازم نداشته و تخصص کافی برای وزارتخانه خود در این زمینه ندارند. نظریه‌های علوم انسانی بیانگر این است که انتخاب مدیران و استفاده از افراد در پست‌های مهم کشوری نیازمند تخصص و دانش کافی آن فرد است. این در حالی است که این وضعیت درباره تمام اعضای کابینه آقای رئیسی وجود ندارد این وضعیت به شکلی است که نمایندگان مجلس یازدهم که در یک جریان سیاسی با رئیس‌جمهور هستند نیز به معرفی برخی از اعضای کابینه انتقاد کرده‌اند.
آنها این انتقادها را در جلسات رأی اعتماد مطرح کرده‌اند. برخی معتقدند اگر این افراد از نمایندگان مجلس رأی اعتماد بگیرند شاید دوباره تجربه دولت احمدی‌نژاد تکرار شود، به‌طوری که پس از چند ماه رئیس‌جمهور مجبور می‌شود برخی از وزرا را به دلیل عملکرد ناموفقشان عزل کند. در دولت احمدی‌نژاد نیز همین اتفاق رخ داد. در آن مقطع زمانی نیز مجلس با دولت احمدی‌نژاد همسو بود. به همین دلیل به وزرای پیشنهادی رأی اعتماد دادند، اما پس از مدتی و با مشاهده عملکرد ضعیف این وزرا آقای احمدی‌نژاد این وزرا را برکنار کردند و از افراد دیگری استفاده کردند.
آقای رئیســی خواهـان تشــکیل یک کابینه فراجناحی بودند، آیا کابینه معرفی شده را می‌توان فراجناحی نامید؟
آقای رئــیسی در وعده‌هایی که در زمان انتخابات به مردم دادند و حتی پس از پیروزی در انتخابات عنوان کردند که قصد دارند یک کابینه فراجناحی تشکیل بدهند. انتخاب اعضای کابینه حق هر رئیس‌جمهوری است. با این وجود آقای رئیسی هنگامی که عنوان کردند قصد تشکیل کابینه فراجناحی دارند، این موضوع باید تبلور بیشتری از خود نشان می‌داد.
اگر آقای رئیسی قصد داشتند این افراد را انتخاب کنند بهتر بود قول تشکیل کابینه فراجناحی به مردم نمی‌دادند. واقعیت این است برخی که به عنـوان وزرای دولت سیزدهم معرفی شدهاند از تندروترین افراد در جریان اصولگــرایی هستنــد و هیچ سنخیتی با کابینه فراجناحی ندارند. اگر بخواهیم مصداقی برای کابینه فراجناحی پیدا کنیم می‌توانیم به دو کابینه آقای هاشمی‌رفسنجانی اشاره کنیم که یکی از نمونه‌های مناسب برای کابینه فراجناحی است.
رؤسای‌جمهور دیگر وعده تشکیل کابینه فراجناحی نداده بودند به همین دلیل نمی‌توان به آنها انتقادی کرد. این در حالی است که آقای رئیسی در زمان رقابت‌های انتخاباتی به مردم قول دادند که در آینده یک کابینه فراجناحی تشکیل خواهد شد و در عمل چنین اتفاقی در حد انتظار رخ نداد. کابینه‌ای که آقای رئیسی معرفی کرده نه تنها فراجناحی نیست، بلکه به صورت مطلق جناحی است.
سهم‌خواهی‌های اصولگــرایان چه تأثیری در انتخاب افراد کابینه داشت؟
هنوز چگونگی تصمیم‌گیری‌ها درباره انتخاب اعضای کابینه اطلاع دقیقی در دست نیست و ما نمی‌دانیم دقیقا چه اتفاقی رخ داده که آقای رئیسی به این لیست رسیده‌اند. تنها کاری که ما می‌توانیم انجام بدهیم این است که وضعیت کابینه اعلام شده را تحلیل و بررسی کنیم. آقای رئیسی عنوان می‌کنند کسی به وی فشار وارد نکرده و در انتخاب اعضای دولت آینده آزادانه تصمیم‌گیری کرده‌اند. این مساله نیاز به زمان دارد. با این وجود آنچه درباره کابینه مشخص است ایـن اسـت که کلیت کابینه نشان می‌دهد، ما با یک کابیــنه مــتوسط مواجه هستیم.
واقعیــت این است که برخی از این وزرا باید ابتدا کارآموزی کنند شناخت دقیقی از وضعیت جامعه و راه حل‌های آن پیدا کنند. به همین دلیل اتلاف وقت صورت می‌گــیرد و اتلاف وقت نیز با خود اتلاف منافع را به همراه خواهد داشت. برخی از وزرا در مرحله آزمون و خطا قرار خواهند گرفت، در حالی که وضعیت کشور به صورتی نیست که وزیر بخواهد آزمون و خطا کند و تصمیمی اتخاذ کند که متناسب با وضعیت زندگی مردم نباشد. واقعیت این است که آقای رئیسی در انتخاب اعضای کابینه نمره بالایی نمی‌گیرد و برخی که به عنوان اعضای دولت جدید انتخاب کردند، شرایط لازم برای حل مشکلات کشور را ندارند.
با توجه به موقعیت سیاسی کشور و همچنین آینده برجام و اهمیت سیاست خارجه در دولت آینده گزینه‌هایی که برای این دو وزارتخانه انتخاب شدهاند را مناسب می‌دانید؟ دولت آینده در این زمینه با چه چالش‌هایی مواجه خواهد بود؟
آقای وحیدی که برای وزارت کشور انتخاب شدهاند سابقه نظامی‌گری دارند و در دولت احمدی‌نژاد وزیر دفاع بودند. به همین دلیل فهم این قضیه که چگونه یک فرد نظامی قصد دارد یک وزارتخانه سیاسی را مدیریت کند نیاز به زمان دارد. وضعیت وزارت کشور به این صورت است که بخش امنیتی این وزارتخانه نیز جنس سیاســی دارد و به همین دلیل نیازمند یک مدیریت سیاسی و مدنی است. به هر حال وزارت کشور با نهادهای مدنی و احزاب سروکار دارد و بهتر بود فردی به عنوان وزیر این وزراتخانه معرفی شود که در همین حوزه تخصص داشته باشد.
روحیه نظامی‌گری که در آقای وحیدی وجود دارد با فضــای مدنی و سیاسی سنخیتی ندارد. موضوع دیگری که وجود دارد انتخاب وزیر امور خارجه است که در وضعیت کنونی از اهمیت بسیاری برخوردار است. در موقعیت فعلی مذاکرات برجام به دلیل انتقال دولت در ایران متوقف شده و کشورهای غربی منتظر این هستند که دولت جدید در ایران چه رویکردی نسبت به برجام و پرونده هست‌های ایران خواهد داشت. واقعیت این است که مشکلات اقتصادی کشور به تحریم‌های بین‌المللی وابسته است و اگر آقای رئیسی به دنبال این هستند که مشکلات اقتصادی را حل نمایند، باید ابتدا راهکاری برای برداشته شدن تحریمها پیدا کنند. دولت آقای رئیسی تا زمانی که زمینه‌های صادرات و واردات را فراهم نکرده است، نمی‌تواند مدعی رشد اقتصادی شود.
تورم زمانی در کشور کاهش پیدا می‌کند که وضعیت تولید رونق بگیرد. تولید نیز نیازمند منابع اولیه است. در موقعیت فعلی نیز تحریمها مانع از ورود منابع اولیه به کشور شده است. هنگامی که به برنامه‌های وزیر پیشنهادی امور خارجه توجه می‌کنیم، متوجه می‌شویم که برنامه‌های ایشان تا حدی شعاری است و استراتژی خاصی را در زمینه سیاست خارجی ارائه نمی‌دهند.
وزیر پیشنهادی وزارت امور خارجه با موضع انقلابی‌گری که دارند عنوان می‌کنند به برجام بازنمی‌گردیم. معتقدم اگر برجام را قبول ندارند آن را تعطیل کنند، اما تحریمها را به شیوهای که می‌توانند بردارند تا وضعیت اقتصادی مردم بهبود پیدا کند. اگر دولت سیزدهم قصد دارد از شیــوه دیگــری تحریمها را بردارد، حتما این کار را انجام بدهد تا مشکلات کشور کم و حل شود. در چنین وضعیتی می‌توان دارو به کشور وارد کرد، نفت ایران به فروش برسد و فسادها برچیده شود. ما منتظر هستیم ببینیم در عمل چه اتفاقی در وزارت خارجه رخ می‌دهد. در صورتی که تاکنون هرچه در این زمینه شنیده‌ایم جنبه شعاری آن بیشتر تا جنبه عملی آن است.
رویکرد مجلس یازدهم در بررسی صلاحیت وزرای پیشنهادی به چه صورت بوده است؟ آیا در این زمینه یک رویکرد منطقی در پیش گرفته شده است؟
عملکرد دقیق مجلس در این زمینه زمانی مشخص می‌شود که نتیجه رأی اعتماد به وزرای پیشنهادی مشخص شده باشد. تا حدودی جناحی عملکردن مجلس نسبت به دولت قابل فهم است. به هر حال مجلس و دولت از یک جریان سیاسی هستند و باید به هم کمک کنند. نمی‌توان به این موضوع اشکالی وارد کرد. اشکال کار آن‌جایی است که در همین فضا وزرایی به مجلس معرفی شدهاند که صلاحیت، تجربه و تخصص کافی برای وزارت ندارند.
بدون تردید رأی اعتماد به وزرایی که تجربه و تخصص کافی ندارند ضایع کردن حقوق مردم قلمداد خواهد شد. در موقعیت کنونی این موضوع برای افکار عمومی حائز اهمیت است که مجلس یازدهم چگونه قصد دارد از منافع مردم دفاع کند و به وزرایی رأی اعتماد بدهد که در راستای منافع مردم حرکت کنند.
مأموریت آقــای خاتمــی به اصلاح‌طلبان برای بررسی وضعیت آنها در انتخــابات ریاست‌جمهوری با چه هدفــی صورت گرفته است؟ آیا این مأموریت معطوف به رویکرد اصلاح‌طلبان نسبت به دولت رئیسی است؟
آقای خاتمــی به برخــی از اصلاح‌طلبان مأموریت داده تا وضعیت انتخابات ریاست جمهوری سال1400 آسیب‌شناسی شود.
همچنین بررسی شود که چرا مردم در انتخابات شرکت حداکثری نکردند. موضوع دیگری که مورد توجه قرار گرفته این است که چرا اصلاح‌طلبان در حمایت از یک کاندیدای انتخاباتی دیرهنگام عمل کردند که در نهایت نتیجه به سود اصولگرایان رقم بخورد. این اتفاق مناسبی است و آقای خاتمی به عنوان لیدر جریان اصلاحات از این حق برخوردار است که چنین مأموریتی را به اصلاح‌طلبان بدهد. هدف این است که دلایلی که مردم در انتخابات شرکت نکردند و به جریان اصلاحات اقبال نشان ندادند برای اصلاح‌طلبان مشخص شود. البته این رویکرد در جریان اصلاحات نیز آغاز شده بود. با این وجود آقای خاتمی نیز روی این موضوع تأکید کرده‌اند و خواستار این بررسی شدهاند.
