فرودگاه‌های ۸ استان روی باند توسعه
نوسازی پایانه‌های مسافربری، تقویت سامانه‌های ناوبری و افزایش پروازهای داخلی و خارجی از مهم‌ترین فعالیت‌های انجام شده است.
توسعه زیرساخت‌های حمل‌ونقلی از اولویت‌هایی است که در سال‌های اخیر همواره در دستورکار مسئولان دولتی قرار داشته‌است، چراکه ماهیت متحول ارتباطات بین‌المللی به‌ویژه در حوزه تجارت و گردشگری راهی جز این باقی نگذاشته‌است. دراین میان توسعه زیرساخت‌های فرودگاهی ازجمله زیربخش‌هایی به‌شمار می‌رود که همواره مدنظر قرار داشته‌است. براین اساس و با توجه به ضرورت روزافزون اجرای طرح‌های توسعه فرودگاهی درکشور، درسال‌های اخیر استان‌های مختلف دراین مسیر گام‌های مهمی برداشته‌اند و علاوه بر ساخت و بهره‌برداری از فرودگاه‌های جدید، شاهد تقویت تجهیزات و امکانات این حوزه نیز بوده‌ایم. با توجه به این موضوع، در پرونده ویژه‌ای وضعیت اجرای طرح‌های توسعه فرودگاهی در ۸ استان که دراین زمینه پیشگام بوده‌اند را مورد بررسی قرار داده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.
فرودگاه اصفهان نفس تازه کرد
فرودگاه اصفهان در منطقه کویری در شرق این استان واقع شده که در سال ۱۳۶۱ تأسیس و به‌صورت عملیاتی وارد ناوگان هوایی کشور شد. این فرودگاه دارای پایانه پروازهای داخلی به‌مساحت ۱۳هزارو۷۵۰مترمربع و پایانه پروازهای خارجی به‌مساحت ۷هزارو۳۰۰مترمربع است. از مزیت‌های این فرودگاه فاصله مناسب آن از اراضی شهری است که برای شهروندان آلودگی صوتی به‌همراه ندارد. موقعیت ویژه سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی اصفهان درکنار جاذبه‌های تاریخی، طبیعی و گردشگری این‌استان، زمینه‌ساز جذب بسیاری از مسافران داخلی و خارجی شده و این شهر در روزهای مختلف سال پذیرای تعداد زیادی از مسافران و گردشگران است. علاوه براین، بسیاری از مقام‌های ارشد کشورهای مختلف، درجریان سفر به ایران از اصفهان نیز بازدید می‌کنند. اینها درحالی‌است که وجود توانمندی‌ها و ظرفیت‌های صنعتی و اقتصادی استان، اهمیت راهبردی این شهر و لزوم بهره‌مندی از فرودگاه و پایانه‌های مسافربری مجهز و به‌روز را گوشزد می‌کند. برهمین‌اساس، طرح توسعه فرودگاه شهید بهشتی اصفهان سال‌گذشته اجرا شد. فرودگاه بین‌المللی شهید بهشتی اصفهان به‌عنوان فرودگاه احتیاطی و جایگزین برای فرودگاه‌های پایتخت مطرح می‌شود و به‌همین دلیل تکمیل پایانه پروازهای بین‌المللی، ساخت و تکمیل موتورخانه و همچنین توسعه و بهسازی پارکینگ هواپیما در دستورکار مسئولان فرودگاه اصفهان قرارگرفت. با بهره‌برداری از طرح توسعه پایانه پروازهای بین‌المللی، مساحت این پایانه از ۶هزارمترمربع به ۱۵هزارمترمربع افزایش یافت و هزار مترمربع نیز به موتورخانه و تأسیسات آن اختصاص پیدا کرد. با توجه به این موضوع، ظرفیت فرودگاه اصفهان در حوزه پروازهای داخلی و بین‌المللی افزایش قابل‌توجهی یافت. درمجموع ۲۶۵میلیارد تومان برای پروژه‌های فرودگاهی اصفهان هزینه شده‌است. ازسوی دیگر فرودگاه کاشان نیز یکی از فرودگاه‌های نسبتا قدیمی کشور به‌شمار می‌رود که در سال۱۳۷۳ در فاصله ۱۰کیلومتری این‌شهر راه‌اندازی شد. با توجه به ظرفیت‌های گردشگری این شهر تاریخی، اجرای طرح توسعه این فرودگاه ضروری به نظر می‌رسد؛ موضوعی که همچنان مغفول مانده‌است.
فرودگاه گرگان نونوار شد
طرح توسعه فرودگاه گرگان آبان‌ماه سال‌گذشته و به‌صورت ویدئوکنفرانسی ازسوی رئیس دولت دوازدهم افتتاح شد. طرح توسعه فرودگاه گرگان شامل پایانه بین‌المللی به مساحت ۸هزارو ۷۰۰مترمربع، توسعه پارکینگ وسایل پرنده و محوطه‌سازی به مساحت ۵۸هزارمترمربع، ساختمان تشریفات به مساحت ۲هزارو ۱۰۰مترمربع و ساختمان حفاظت هواپیمایی به مساحت ۸۰۰مترمربع اجرا شده‌است. همچنین مسیر هوایی گرگان - اوکتائو، به‌عنوان تنها پرواز سیاحتی و تجاری، سال قبل و برای بار چهارم بازگشایی شد. فرودگاه گرگان در سال۱۳۷۵ و همزمان با تفکیک استان گلستان از مازندران به بهره‌برداری رسید. پرتعدادترین پروازها از مرکز گلستان به زاهدان در استان سیستان‌وبلوچستان و پس از آن به تهران انجام می‌شود.
کمبود مسافر؛ چالش فرودگاه یزد
استان یزد تنها یک فرودگاه بین‌المللی به نام «شهید صدوقی» دارد که عمده مقصد پروازهای داخلی آن، شهرهای تهران و مشهد است؛ پروازهای تهران روزانه بین ۳ تا ۵پرواز است و پروازهای مشهد نیز عمدتا به‌صورت یک روز درمیان و گاهی هر روز هفته برقرار است. البته درمواقعی نیز به‌صورت مقطعی سفرهایی به مقصد سایر شهرها ازجمله تبریز، مشهد، بندرعباس، قشم و زاهدان برقرار می‌شود. تعداد سفرها به این مقاصد داخلی، به‌دلیل نبود مسافر و سرمایه‌گذار بخش‌خصوصی برای برقراری پرواز، محدود است. ازسوی دیگر عمده پروازهای خارجی فرودگاه بین‌المللی شهید صدوقی یزد، زیارتی و به کشور عراق است که با توجه به شرایط کرونایی بسیار محدود شده‌است. اگرچه فرودگاه یزد از امکانات مناسبی برخوردار است، اما کمبود مسافر سبب شده سرمایه‌گذاران کم‌تری برای برقراری پروازهای بیشتر از یزد به مقاصد مختلف اقدام کنند. این‌درحالی‌است که مسئولان اداره‌کل فرودگاه‌های یزد می‌گویند آمادگی کامل دارند در زمینه ایجاد مسیرهای پروازی جدید با سایر شرکت‌های هواپیمایی همکاری کنند که درنهایت زمینه‌ساز متصل شدن کهن شهر یزد به همه نقاط کشور و حتی سایر نقاط جهان شود. درسال‌های اخیر اقدام‌های مختلفی برای تجهیز هرچه بیشتر این فرودگاه صورت گرفته است که ازجمله آن می‌توان به ارتقای خدمات فرودگاهی شامل بهسازی پایانه مسافری خارجی و داخلی اشاره کرد.
سمنان؛ پایگاهی برای راه‌اندازی «تاکسی هوایی»
استان سمنان ۳فرودگاه در ایوانکی، شاهرود و سمنان دارد که درحال‌حاضر فعال‌ترین آنها، فرودگاه بین‌المللی شاهرود است. فرودگاه ایوانکی بیشتر جنبه آموزشی دارد و برای نشست و برخاست هواپیماهای سبک و فوق‌سبک قابل استفاده است. البته با وجود برخی تأکیدها در سال‌های اخیر برای توسعه زیرساخت‌های این فرودگاه به‌منظور استفاده در بخش حمل‌ونقل و گردشگری، تاکنون اقدام ویژه‌ای برای آن انجام نشده‌است. این‌درحالی‌است که برای ۲فرودگاه سمنان و شاهرود در سال‌های اخیر طرح‌های توسعه‌ای متعددی اجرا شده‌است. از بین این ۲فرودگاه نیز فرودگاه بین‌المللی شاهرود فعالیت بیشتری دارد. فرودگاه شاهرود مرز هوایی دارد و به همین دلیل از جایگاه مهم‌تری نسبت به فرودگاه سمنان برخوردار است؛ فرودگاهی که از ۲۰سال پیش فعال شد و طی سال‌های اخیر با اجرای چند طرح زیرساختی توسعه یافت. افزایش ۲۶۰متری طول باند و اضافه شدن ۳هزار مترمربع به مساحت پایانه مسافری فرودگاه، آخرین پروژه‌های اجرا شده دراین فرودگاه بوده که پاییز سال‌گذشته به بهره‌برداری رسیده‌است. یکی از ویژگی‌های این فرودگاه حمایت‌های مردمی از آن برای توسعه زیرساخت‌هاست که در قالب «کمیته مردمی حمایت از فرودگاه» انجام می‌شود، اما فرودگاه سمنان هنوز به زیرساخت‌های مهمی برای تبدیل شدن به یک فرودگاه پویا و اثرگذار نیاز دارد. صدور مجوز مرز هوایی برای این فرودگاه، ایجاد جایگاه سوختگیری هواپیماها و ساخت ایستگاه هواشناسی برخی از الزام‌های توسعه فرودگاه سمنان است. ازسوی دیگر فرودگاه سمنان از نگاه برخی مسئولان و کارشناسان می‌تواند با توجه به موقعیت جغرافیایی مناسب، پایگاه اصلی راه‌اندازی «تاکسی هوایی» در کشور باشد که دراین زمینه پیگیری‌هایی به‌منظور دریافت مجوز برقراری پروازهای تاکسی هوایی به مناطق مختلف کشور انجام شده‌است. این دیدگاه در مورد فرودگاه شاهرود نیز وجود دارد. وجود واحدهای صنعتی متعدد نیز می‌تواند بر توجیه اقتصادی گسترش زیرساخت‌های فرودگاهی سمنان بیفزاید.
تقویت زیرساخت‌های فرودگاهی در خراسان‌رضوی
حمل‌ونقل یکی از بخش‌های زیربنایی در اقتصاد ملی و منطقه‌ای است و از زیرساخت‌های مهم در توسعه و رونق اقتصادی محسوب می‌شود؛ حوزه‌ای که ساخت فرودگاه یکی‌از مهم‌ترین زیربخش‌های آن به‌شمار می‌رود. در خراسان‌رضوی، فرودگاه‌های مشهد و سبزوار فعال، فرودگاه سرخس غیرفعال و فرودگاه‌های گناباد و شهید مدرس (مشترک میان کاشمر و تربت‌حیدریه) درحال ساخت هستند. با توجه به طولانی شدن ساخت محور ترانزیتی مشهد - سرخس که یکی از عوامل عدم توسعه این شهرستان و به‌ویژه حضور نیافتن سرمایه‌گذاران است، آغاز به‌کار فرودگاه «الماس» سرخس و راه‌اندازی پروازها برگ دیگری در شکوفا شدن این منطقه را رقم می‌زند. ازسوی دیگر فرودگاه سبزوار تنها فرودگاه در نیمه‌غربی استان است که می‌تواند تقریبا حوزه جمعیتی ۲میلیون نفری را در ۱۴شهرستان غربی خراسان‌رضوی زیرپوشش خدمات خود قرار دهد. فرودگاه سبزوار دومین و تنها فرودگاه فعال استان بعد از فرودگاه مشهد است که در سال‌های اخیر به‌دلیل فاصله مناسبی که با مشهد دارد، چندین مرتبه پروازهایی را که به‌دلیل شرایط نامساعد جوی نتوانسته‌اند در مشهد فرود بیایند، میزبانی کرده‌است. بسیاری از مردم، مسئولان و میهمانان شهرهای سبزوار، نیشابور، بردسکن، کاشمر، جوین، جغتای، خوشاب، داورزن، خلیل‌آباد، فیروزه و... برای رفت‌وآمدهای خود از فرودگاه سبزوار استفاده می‌کنند. اینها درحالی‌است که ضرورت ساخت فرودگاه در گناباد نیز از اوایل دهه۱۳۷۰شمسی موردتوجه مسئولان مربوط قرارگرفت. گناباد از معدود شهرهای کشور است که پیش از انقلاب‌اسلامی نیز دارای فرودگاه بود که به‌دلایل فنی و زیربنایی بعد از مدتی تعطیل شد و پس از انقلاب در سال۱۳۷۰ با متروکه ماندن محل سابق فرودگاه این شهر، محل جدید برای ساخت فرودگاه درنظر گرفته شد. مراحل اجرایی ساخت فرودگاه گناباد از سال۱۳۷۲ آغاز شد و تا سال۱۳۸۳ فقط باند خاکی آن اجرا شد و از آن زمان تا ابتدای سال۱۳۹۵ بتن‌ریزی و تکمیل پهنای باند فرودگاه به پایان رسید. مرحله دوم ساخت فرودگاه گناباد شامل پایانه آن نیز تیرماه۱۳۹۴ از طریق مناقصه به پیمانکار واگذار و از شهریورماه آن سال نیز گودبرداری و بتن‌ریزی پایانه مسافربری فرودگاه انجام شد و روند ساخت آن در ۳سال اخیر سرعت گرفت. این موضوع سبب شد طرحی که ۲۵سال با پیشرفت بسیار اندک پیش می‌رفت، جان تازه‌ای بگیرد. با راه‌اندازی فرودگاه گناباد، علاوه بر شهروندان گنابادی، شهروندان سایر شهرستان‌های جنوبی خراسان‌رضوی ازجمله رشتخوار، مه‌ولات، بجستان و خواف و شهرهای فردوس، سرایان، خضری دشت بیاض در شمال استان خراسان‌جنوبی نیز از امکانات این فرودگاه استفاده می‌کنند و پیش‌بینی می‌شود سالانه بیش‌از ۹۰۰هزارنفر جمعیت ساکن این مناطق از مزایای آن بهره‌مند شوند.
نیاز کردستان به توسعه حمل‌نقل هوایی
پس از سنندج، سقز دومین شهر استان کردستان است که فرودگاه دارد. فرودگاه سقز یکی از طرح‌های مهم این استان بود که پس‌از۱۵سال، تابستان سال‌جاری به‌صورت آزمایشی به مرحله بهره‌برداری رسید؛ پروژه‌ای که در سال۱۳۸۴ کلید خورد و قرار بود در مدت ۳سال به بهره‌برداری برسد. یکی از مهم‌ترین نکات در طرح توسعه فرودگاه سقز، بهره‌مندی مردم شمال و شمال‌غرب کردستان و شهرستان‌های جنوب آذربایجان‌غربی از خدمات آن است. نزدیکی به منطقه مرزی بانه و مریوان و نیاز کردستان به فرودگاه‌های بیشتر باهدف جذب هرچه بیشتر سرمایه‌گذاران و گردشگران ازجمله دلایل قانع‌کننده‌ای بود که سبب شد مسئولان استان با وجود مشکلات فراوان درمسیر اجرا، این پروژه استراتژیک را وارد مرحله بهره‌برداری کنند، به‌گونه‌ای که فاز نخست این طرح در تیرماه سال‌جاری به بهره‌برداری رسید. در سال‌های گذشته روند ساخت فرودگاه سقز به‌دلیل کمبود بودجه با تأخیرهای پی‌درپی روبه‌رو شد، اما در چند سال اخیر اجرای این پروژه سرعت گرفت. این موضوع درحالی‌است که وجود فرودگاه در منطقه شمال‌غرب کشور ضرورتی انکارناپذیر به‌حساب می‌آید و با اجرای طرح منطقه آزاد تجاری بانه ومریوان، وجود این فرودگاه برای شهرهای اطراف این شهرستان ضروری است. این فرودگاه امکان سرویس‌دهی به شهرستان‌های مختلف کردستان و آذربایجان‌غربی ازجمله بانه، مریوان، دیواندره، سردشت، بوکان، پیرانشهر، مهاباد و تکاب را دارد. نزدیکی به مرز عراق و قابلیت بین‌المللی شدن این فرودگاه و تبدیل کردن سقز به‌عنوان پل ارتباطی شمال‌غرب با جنوب‌غرب کشور، از دیگر مزیت‌های ساخت فرودگاه سقز محسوب می‌شود.
فرودگاه منطقه آزاد ارس طرحی که روی کاغذ ماند
تبریز در آذربایجان‌شرقی یکی از نخستین شهرهای کشور بود که از مزیت فرودگاه بهره‌مند شد. تبریزی‌ها هنوز تقاطع ارتش و خیابان آزادی را به نام «بیسیم» می‌شناسند که حدود ۶۵سال قبل به این اسم نامگذاری شد و هواپیماها از این محل هدایت می‌شدند. چند سال پس از آن، فرودگاه تبریز راه‌اندازی شد و تاکنون چندین بار طرح‌های توسعه‌ای درآن اجرا شده‌است. این شهر به‌دلیل قرارگرفتن در شمال‌غرب کشور و مجاورت با چند کشور خارجی و همچنین نزدیکی به اروپا، نیاز ویژه‌ای به بهره‌مندی از فرودگاه بین‌المللی دارد. آخرین طرح توسعه‌ای این فرودگاه در زمینه ساخت آشیانه تعمیر هواپیما و باند سیمانی با ترکیب جدید، اجرا شد. یکی از مهم‌ترین طرح‌های توسعه‌ای فرودگاه تبریز، بهسازی این فرودگاه با هدف ۲برابر شدن ظرفیت پارک هواپیما از ۴سال قبل آغاز شد و اکنون به پایان رسیده‌است. برای اجرای این طرح حدود ۳۰۰میلیارد ریال هزینه شد. ازسوی دیگر، فرودگاه «سهند» در شهر مراغه هم که ازحدود ۱۰سال قبل، فعالیت خود را آغاز کرده، یکی از فرودگاه‌های استان است که به‌دلیل قرارگرفتن در جنوب استان، از زیرساخت‌های مهم در زمینه حمل‌ونقل بار محسوب می‌شود. در شرایط کنونی توسعه این فرودگاه با کمبود منابع مالی روبه‌رو است. در طرح جامع توسعه فرودگاه سهند، قرار است وسعت این فرودگاه از ۵۰هکتار به ۱۵۰هکتار افزایش پیدا کند. همچنین قراراست پایانه مسافربری هزارو۲۰۰ مترمربعی دراین محل ساخته شود؛ طرحی که هنوز درانتظار اختصاص بودجه موردنیاز است. همه اینها درحالی‌است که مهم‌ترین طرح فرودگاهی استان را می‌توان مربوط به منطقه آزاد تجاری - صنعتی ارس دانست که از ۱۵سال قبل مصوب شده، اما هنوز اجرایی نشده‌است. اجرای این فرودگاه می‌تواند اقتصاد و صنعت آذربایجان‌شرقی و استان‌های همجوار را متحول کند. زیرساخت‌های متعدد اقتصادی و گردشگری دراین منطقه فراهم شده‌است و ساخت یک فرودگاه می‌تواند سیل گردشگران و فعالان اقتصادی را به منطقه سرازیر کند. در سال‌های گذشته ساخت فرودگاه در منطقه آزاد ارس مکان‌یابی هم شد، اما یکی از مهم‌ترین موانع اجرای این طرح، قرارگرفتن در نقطه صفر مرزی است و هواپیماهایی که قرار است در ارس فرود بیایند، باید برای دور زدن به حریم هوایی کشورهای همسایه وارد شوند؛ موضوعی که ساخت فرودگاه ارس را با تأخیر روبه‌رو کرده‌است. مدیران منطقه آزاد ارس در دوره‌های متعدد قول اجرایی شدن این فرودگاه را داده‌اند، اما این طرح تاکنون بر روی کاغذ مانده‌است.
ظرفیت‌های مغفول مانده در خراسان‌جنوبی
استان خراسان‌جنوبی در شهرهای بیرجند و طبس فرودگاه فعال دارد که هر هفته ۲۸پرواز از فرودگاه بین‌المللی «شهید کاوه» بیرجند به مقصد تهران و مشهد و ۴پرواز هم به مقصد تهران از فرودگاه طبس انجام می‌شود. امسال ۱۵میلیارد تومان اعتبار تملک دارایی سرمایه‌ای برای ساخت پاویون فرودگاه بیرجند و ۵میلیارد تومان هم از منابع داخلی برای تجهیز این فرودگاه هزینه شده‌است. فرودگاه شهرستان طبس در سال۱۳۷۲ به بهره‌برداری رسید و زیرساخت‌های این فرودگاه طی چند سال تکمیل شد. این فرودگاه در حوزه سامانه ناوبری، به مجموعه هوایی کشور کمک می‌کند و میادین پرواز و یگان‌های امنیتی فرودگاه نیز کامل شده‌است. همچنین بخش‌های تأسیساتی این فرودگاه بهسازی و سایت رادار فرودگاه نیز نوسازی شده‌است. دراین میان آنچه باید بیش‌از پیش مورد توجه قرار گیرد این است که به‌گفته صاحب‌نظران، صنعت هوانوردی عمومی، راهی برای رونق گردشگری و توسعه اقتصادی در خراسان‌جنوبی است. این‌درحالی‌است که فرودگاه بیرجند امکانات کمک ناوبری و زیرساخت‌های بسیار مناسبی دارد که به‌دلیل کمبود پرواز دراین فرودگاه، از این سرمایه‌گذاری کلان استفاده مناسبی انجام نمی‌شود. یکی از راهکارهای رفع این مشکل و استفاده مناسب از فرودگاه بیرجند و ظرفیت‌های آن، گسترش هوانوردی عمومی دراین استان است. با توجه به هواپیماهای دراختیار شرکت‌های هواپیمایی فعال در کشور که اکثرا متوسط به بالا هستند و با توجه به تعداد مسافر ورودی و خروجی به مرکز استان، این شرکت‌ها تمایل چندانی به برقراری پرواز دراین فرودگاه ندارند. از ابتدای سال‌جاری تاکنون ۸۶پرواز در خراسان‌جنوبی لغو شده است. در شرایط کرونایی کنونی، لغو پروازها مشکلات مردم را چندبرابر کرده‌است. با این وجود فرودگاه بیرجند در سال‌های اخیر در حوزه زیرساخت‌های فرودگاهی و تجهیزات کمک ناوبری پیشرفت‌های قابل‌توجهی داشته است. خراسان‌جنوبی به‌دلیل وجود فرصت‌های مناسب سرمایه‌گذاری و همچنین بازارچه‌های مرزی، نیازمند افزایش پروازها به مقصد تهران است. این استان ظرفیت‌های مناسبی برای افزایش تعداد پروازها دارد. برآوردها نشان می‌دهد هفته‌ای ۲۰۰ تا ۲۵۰نفر برای پرواز به کیش، به استان‌های همجوار سفر می‌کنند و نزدیک به ۱۵۰نفر هم برای سفر به دبی به شهرمشهد می‌روند که باید به این ظرفیت‌ها توجه کافی صورت گیرد. ازسوی دیگر خراسان‌جنوبی تولیدات بسیاری در زمینه محصولات کشاورزی و صنعتی دارد، اما به‌دلیل نداشتن پروازهای مستقیم خارجی برای صادرات، بخشی از این تولیدات به فرودگاه‌های مشهد و امام‌خمینی(ره) درتهران فرستاده و از آنجا به مقاصد خارجی صادر می‌شوند.
