لحظه‌هاي نفس گير در اجراي آخر توافق هسته‌اي

مذاكرات هسته‌اي به مهم‌ترين فراز 12ساله خود رهنمون شده و در سپهر مذاكرات هسته‌اي همگان با وضوح و عياني دو چندان در برابر هم صف‌آرايي كرده‌اند. موافقان بر طبل مذاكرات و نتيجه‌بخشي آن مي‌كوبند و مخالفان نيز بيكار ننشسته و از عدم نتيجه‌بخشي، تمديد يا حتي شكست مذاكرات مي‌گويند. مذاكرات اصلي پشت درهاي بسته و در سكوت خبري در جريان است اما دو اردوگاه موافق و مخالف لحظه‌اي و لمحه‌اي فرصت را از دست نداده و از جنگ رسانه‌اي و خبري تا رايزني و چانه‌زني در همه سطوح پابرجا و برقرار است. مقامات عربستاني از كاخ سفيد تا كرملين را درمي‌نوردند تا نگذارند رقيب سنتي و ديرين با گذار از چالش هسته‌اي، دايره شمول اقتدار و صلابت رو به تزايد خود در معادلات خاورميانه‌اي را بسط و تعميقي دوچندان دهد. اسرائيلي‌ها از آن‌سو با تمامي قدرت خود به ميدان آمده‌اند و رسانه‌هاي صهيونيستي با موج‌سازي خبري در پي اثر‌گذاري بر جو مذاكرات بوده و دمادم بر كوس عدم‌توافق و تمديد مذاكرات مي‌دمند و شركاي محافظه‌كارشان در كنگره آمريكا فشار را بر اوباما افزوده‌اند. با همه اين اوصاف آنچه از اظهارنظرهاي ديپلمات‌هاي برجسته و مقامات سياسي عاليرتبه برمي‌آيد، حركت مذاكرات در مسير مثبت و رو به جلو است، آن چيزي كه توافق در لحظات و ساعت‌هاي پاياني را محتمل و بسيار نزديك نشان مي‌دهد و همه نگاه‌ها را اميدوارانه تا لحظات پاياني به وين و هتل پاله كوبورگ مي‌دوزد. جان كري، وزير خارجه آمريكا از ديگر همتايان غربي خود نيز پا فراتر گذاشته و سخن از تمديد مذاكرات را رد كرده و تاكيد مي‌كند: ما درحال حاضر درباره تمديد مذاكرات گفت‌وگو نمي‌كنيم. وي با اشاره به گفت‌وگوي تلفني دو رئيس‌جمهوري و ديدار با همتاي ايراني و پيشرفت‌هاي غيرمنتظره در مذاكرات تاكيد مي‌كند: ما راه درازي را در زمان كوتاهي طي كرده‌ايم. راهي كه به نظر مي‌رسد نه آمريكا و نه ايران نمي‌خواهند به انقطاع انجاميده و بازهم اميدوارند در لحظات پاياني كار را يكسره كنند.

ديپلمات‌هاي برجسته به وين رسيدند

مهم‌ترين مولفه‌اي كه بر مثبت بودن روند مذاكرات صحه گذاشته و تجربه قبلي هم مويد همين معناست، حضور مستقيم وزراي خارجه 6قدرت جهاني در وين و در متن و بطن مذاكرات است. بديهي است كه اگر توافقاتي قابل قبول و روند رو به جلويي را شاهد نبوده يا اميدواري به نتيجه بخشي مذاكرات احساس نمي‌شد، دليلي براي اين حضورها نيز وجود نداشت. پس از حضور جان كري، وزير امورخارجه آمريكا و 2 دور مذاكرات چندساعته ميان وي و ظريف با حضور كاترين اشتون، وزير خارجه فرانسه لوران فابيوس و فيليپ هاموند وزير خارجه انگليس نيز عصر جمعه به وين آمده و با وزير خارجه كشورمان ديدار داشتند. از طرف ديگر فرانك والتر اشتان ماير وزير امورخارجه آلمان نيز پيش‌تر اعلام كرده كه روز شنبه به مذاكرات وين خواهد پيوست، وزارت خارجه روسيه نيز اعلام كرده كه با پيشرفت مذاكرات، لاوروف نيز به وين خواهد آمد. حال با توجه به گزارش راشاتودي، از سخنان وزير امورخارجه روسيه كه بعد از ديدار با همتاي عربستاني‌اش عنوان شده، احتمال اين سفر نيز پررنگ‌تر مي‌شود. سرگئي لاوروف گفته است: «گفت‌وگوی ﻫﺴﺘﻪﺍﯼ ﺑﺎ ﺍﯾﺮﺍﻥ ﻭﺍﺭﺩ ﻣﺮﺣﻠﻪ ﺟﺪﯼ ﺷﺪﻩ ﺍﺳﺖ.» تقریبا ﺗﻤﺎﻡ ﻋﻨﺎﺻﺮ دستیابی ﺑﻪ ﺗﻮﺍﻓﻖ ﻫﺴﺘﻪﺍﯼ ﺁﻣﺎﺩﻩ ﺍﺳﺖ و با حضور تمامي اين مقامات عاليرتبه دورنماي مذاكرات مثبت ديده شده و بايد ديد در 72 ساعت آتي و در لحظات نهايي همانند مذاكرات ژنو، به يك‌باره خبر بزرگ دنيا را تكان خواهد داد.

تلاش‌هاي موافقين و مخالفين

دبيركل سازمان ملل متحد روز گذشته در يك اقدام جالب توجه از مذاكره‌كنندگان هسته خواست با نرمش بيشتر زمينه رسيدن به توافق هسته‌اي را فراهم كنند. بان‌كي‌مون گفت: رسيدن به يك توافق جامع درباره هسته‌اي ايران به صلح جهاني كمك قابل‌توجهي خواهد كرد، آن هم در زماني كه افزايش همكاري‌هاي بين‌المللي بيش از هر زمان ديگري حس مي‌شود. وي در ادامه تاكيد کرد: دو طرف نرمش بيشتر و عاقلانه‌اي در مذاكرات داشته باشند تا مذاكرات به نتيجه مناسبي ختم شود كه نگراني‌هاي پيرامون برنامه هسته‌اي تهران را از بين برده و با منافع هيچ يك از دو طرف در تضاد نباشد. بان كي‌مون به نكته جالب توجه ديگري نيز اشاره مي‌كند و تاكيد دارد كه سازمان ملل درصدد است تا پس از توافق هسته‌ای نام ايران را در فهرست كشورهاي ائتلاف مبارزه با داعش قرار دهد، سخني كه نشان مي‌دهد، جهان منتظر است تا پس از توافق هسته‌اي دروازه‌هاي تازه‌اي براي همكاري و هم‌افزايي با ايران براي حل معضلات منطقه‌اي و بين‌المللي بگشايد. در ديگر سو مقامات عربستاني نيز با تلاش دوچندان مشغول چانه‌زني بر سر توافق هسته‌اي ايران و غرب هستند. پس از آنكه سعودالفيصل، وزير امورخارجه عربستان در پاريس با همتاي آمريكايي خود ديدار داشته و با وزير خارجه فرانسه نيز گفت‌وگو كرد و اخبار غيررسمي حاكي از آن بود كه در اين ديدار وزير خارجه عربستان از همتاي فرانسوي خواسته كه با سخت‌گيري بيشتر به مذاكرات وين ورود كند والا در توافق چند ميليارد دلاري نظامي تازه منعقد شده با فرانسه تجديدنظر خواهد شد، او به روسيه و كاخ كرملين هم رفت تا در ديداري دوروزه از اين كشور با پوتين رئيس‌جمهوري و وزير خارجه روسيه ديدار كند، ديداري كه البته پس از آن لاوروف از امكان رسيدن به توافق هسته‌اي گفت. جالب آنجاست كه رئيس گارد ملي عربستان نيز بر خلاف عرف متداول كاخ سفيد كه ديدار رئيس‌جمهوري با عالي‌ترين مقامات اجرايي كشورها را در پروتكل خود دارد با اوباما در آستانه ضرب الاجل 24 نوامبر ديدار كرده و به رايزني با وي پرداخت. جالب آنكه لابي صهيونيستي آيپك نیز اين روزها در سكوتي عجيب فرو رفته است، نكته‌اي كه حاكي از سردرگمي آنها و نيز معطوف به آن است كه اين تشكل نمي‌خواهد روابط خود با دموكرات‌ها را كه در ميان يهوديان آمريكا محبوب‌تر هستند، بيش از اين تيره و تار كند و البته اين رويكرد شايد ملهم از اين نكته نيز باشد كه آنان منتظرآغاز به كار جمهوري‌خواهان در ژانويه و در سنا هستند. البته نمايندگان جمهوري‌خواه دو روز پيش با 43 امضا خواستار تصويب تحريم‌هاي تازه از سوي سنا شدند كه با مخالفت دموكرات‌هاي اين مجلس به نتيجه و فرجامي رهنمون نشد.

اظهارنظرهاي رسمي درباره مذاكرات

آنچه از اظهارنظرهاي رسمي مقامات ديپلماتيك برمي‌آيد برخلاف آنچه برخي رسانه‌ها درصدد القاي آن بوده و از اختلافات زياد و تمديد مذاكرات براي ماه‌هاي آينده مي‌گويند، بر اين نكته متمركز است كه امكان حصول توافق تا سوم آذر شدني و ممكن است. سخنگوي وزارت خارجه آمريكا درباره مذاكرات وين، گفته است: «وزير امور خارجه آمريكا درهيچ يك از سخنانش از كلمه تمديد استفاده نكرده است و همان‌گونه كه جان كري گفت ما درباره مساله تمديد مذاكرات گفت‌وگو نمي‌كنيم حتي در ميان اعضاي 1+5. ما تنها درباره دستيابي به توافق گفت‌وگو مي‌كنيم و تمركزمان روي اين مساله است. بر همين اساس وي به وين رفته است. جن ساکی در واكنش به اظهارات دو روز پيش وزيرخارجه انگليس كه از تشكيك پيرامون رسيدن به توافق سخن گفته و وزير خارجه فرانسه نيز اظهاراتي مشابه داشت، افزود: شريكان ما مي‌توانند ديدگاه‌هاي خود را بيان كنند اما ما به دنبال دستيابي به توافق تا 24نوامبر هستيم. معاون وزير امور خارجه روسيه نيز ضمن آنكه مذاكرات را به‌شدت سخت و تنش‌زا اعلام و تاكيد كرد كه بدون انگيزه‌ها و ابتكارات تازه از سوي ايران و 1+5 رسيدن به توافق دشوار است اما اظهار کرد: نبايد اين شانس از دست برود، هيچ يك از طرف‌هاي مذاكره‌كننده مساله تمديد مذاكرات را بيان نمي‌كنند. سخنگوي سفارت آلمان در آمريكا نيز تاكيد كرد كه ايران و كشورهاي عضو گروه 1+5 با ضرب‌الاجل 24 نوامبر ممكن است به مفاد اوليه يك توافق جامع دست يابند اما براي تكميل و آغاز رسمي آن به فرصت بيشتري نياز دارد.

درنهايت...

آخرين تحولات پيرامون مذاكرات از روند مثبت آن حكايت دارد. درحالي كه وزراي خارجه انگليس و فرانسه پيش از سفر به وين اظهاراتي نه چندان خوشبيانه داشتند، بعد از ورود به وين تفاوت مشهودي در گفتارهاي آنان هويدا شد. فيليپ هاموند، وزير خارجه انگليس گفت: من وارد جزئيات نمي‌شوم اما بحث‌هاي مثبتي انجام شده و جو مذاكرات كاملا صميمي بوده است. وي در ادامه نيز تاكيد کرد: چيزي كه مشخص است اینکه ايرانيان بايد نرمش بيشتري از خود در طول مذاكرات نشان دهند و ما هم همين كار را انجام خواهيم داد. هاموند تاكيد کرد طرفین نمي‌خواهند توافقي بد داشته باشند. لوران فابيوس، وزير امورخارجه فرانسه نيز بعد از ورود به وين، گفت: من اينجا هستم تا براي رسيدن به توافق درباره مساله هسته‌اي ايران راهي پيدا كنيم. ازطرف ديگر شايعاتي به گوش مي‌رسد كه وزراي خارجه حاضر در وين پس از ديدارهاي
دو جانبه و چندجانبه به پايتخت‌هاي خود رفته و سپس به وين بازمي‌گردند. برهمين اساس گفته مي‌شود كه ظريف آماده سفربه تهران است تا پس از رايزني با مقامات عاليرتبه درباره پيشنهادات غربي‌ها به وين بازگردد. در هر حال به نظر مي‌رسد كه در روزهاي پاياني بطور قطع همه طرف‌ها هر آنچه در چنته داشته و راهكارهايي كه سراغ دارند روي ميز مي‌گذارند و حالا همه چیز معطوف به تصميم‌گيري در سطوح كلان سياسي خواهد بود.

منبع:آرمان