چهار نکته درباره جنگ سایبری بی سابقه میان آمریکا و کره شمالی
طی هفته گذشته، موضوع هک شرکت سونی که به کره شمالی نسبت داده شد و واکنش های رسمی و غیر رسمی آمریکا به این موضوع، صدر اخبار و تحلیل های رسانه های جهان را به خود اختصاص داد. در این میان، فارغ از جنبه های خبری موضوع، روند تنش های شکل گرفته میان واشنگتن و پیونگ یانگ را می توان نشانه ای از افزوده شدن بعدی جدید به موضوع امنیت بین المللی در عصر حاضر دانست.
طی هفته گذشته، موضوع هک شرکت سونی که به کره شمالی نسبت داده شد و واکنش های رسمی و غیر رسمی آمریکا به این موضوع، صدر اخبار و تحلیل های رسانه های جهان را به خود اختصاص داد. در این میان، فارغ از جنبه های خبری موضوع، روند تنش های شکل گرفته میان واشنگتن و پیونگ یانگ را می توان نشانه ای از افزوده شدن بعدی جدید به موضوع امنیت بین المللی در عصر حاضر دانست.
به گزارش خرداد و به نقل از تابناک، حدود یک هفته پیش بود که خبر هک شدن سیستم های رایانه ای شرکت «سونی پیکچرز»، همچون یک بمب خبری در رسانه های جهان منفجر شد. اما شاید در ساعات اولیه انتشار این خبر، کمتر کسی گمان می کرد که یک موضوع مربوط به امنیت سایبری شرکتی غیردولتی، به عاملی برای تشدید تنش ها و تبادل تهدید میان دو دولت آمریکا و کره شمالی تبدیل شود.
در پی انجام حمله سایبری مذکور که به هکرهای تحت حمایت دولت کره شمالی نسبت داده شد، باراک اوباما، رئیس جمهور آمریکا، طی اظهاراتی ضمن بیان اینکه این اقدام برای پیونگ یانگ بسیار «پر هزینه» خواهد بود، تهدید کرد که احتمال بازگرداندن نام دولت کره شمالی به فهرست دولت های تروریستی وجود دارد. این در حالی است که دولت بوش در سال 2008 نام کره شمالی را از این فهرست خارج کرده بود. وی تصمیمات قطعی در این زمینه را به انتشار نتیجه تحقیقات منوط کرد.
البته واکنش ها به این موضوع، تنها به رئیس جمهور آمریکا محدود نماند. جان مک کین، سناتور سرشناس جمهوری خواه دیگر شخصیت آمریکایی بود که در این زمینه به موضع گیری پرداخت و ضمن درخواست انجام اقدامی قاطع از سوی ایالات متحده، برقراری مجدد تحریم های لغو شده کره شمالی در دوره بوش را از جمله واکنش های قابل انجام علیه این کشور برشمرد.
مک کین همچنین ضمن انتقاد از اظهارات اوباما که گفته بود اقدام کره شمالی مصداق یک اقدام جنگی نیست، اما «خرابکاری سایبری» به شمار می رود، گفت: «رئیس جمهور درک نمی کند که این نمود نوع جدیدی از جنگ است. زمانی که شما اقتصادها را نابود می کنید و قادر به اعمال سانسور در جهان هستید، این چیزی بیش از خرابکاری است و گونه ای جدید از جنگ است».
تمامی این موضع گیری ها در حالی انجام شد که دولت کره شمالی موکداً هرگونه مداخله در حمله سایبری مذکور را تکذیب کرده بود. با این حال، در پی موضع گیری رسمی رئیس جمهور آمریکا درباره این موضوع، «کمیسیون دفاع ملی» کره شمالی با انتشار بیانیه ای اعلام کرد که ارتش و مردم کره شمالی آماده مقابله با ایالات متحده «در تمامی حوزه های جنگی، از جمله فضای جنگ سایبری» هستند. کره شمالی همچنین اوباما را به شایعه پراکنی درباره نقش این کشور در حملات سایبری متهم کرد.
اما قضیه زمانی ابعاد جدیدی پیدا کرده و جالب توجه تر شد که روز سه شنبه، برای ساعاتی دسترسی به اینترنت در کل کشور کره شمالی قطع شد. این بار نیز هرچند عامل اصلی این اقدام به طور رسمی مشخص نشد و آمریکا نیز انجام آن را بر عهده نگرفت، اما با توجه به موضع گیری های رئیس جمهور آمریکا، اغلب ناظران و تحلیلگران قطع شدن اینترنت کره شمالی را اقدامی تلافی جویانه از سوی آمریکا قلمداد کردند.
اما فارغ از جنبه های علنی و رسانه ای موضوع، روند اوضاع در ماجرای اخیر دربردارنده نکات مهمی درباره ماهیت تعاملات دولت ها در عصر کنونی و همچنین تحول مفهوم امنیت و جنگ است. تحولی که می تواند در بلندمدت، به کلی رویکردهای موجود نسبت به موضوع جنگ را دستخوش تغییر سازد.
نخستین نکته مهم و قابل توجه در جریان اخیر، در اظهارات رئیس جمهور آمریکا قابل مشاهده است. تهدید اوباما مبنی بر بازگرداندن نام کره شمالی به فهرست دولت های تروریستی، نشان از آن دارد که – دستکم – از دید آمریکا، موضوع امنیت سایبری و حملات سایبری یک موضوع مرتبط با حقوق بین الملل است که ارتکاب آن علیه یک کشور، می تواند واکنش های متقابل حقوقی را علیه دولت مجرم یا حامی مجرمان در پی داشته باشد.
نکته دوم که تا حد زیادی با نکته نخست پیوند خورده، باز هم به موضع گیری اوباما مربوط می شود. اوباما با نوعی زیرکی، در سخنان خود تأکید کرده که اقدام مذکور، یک «عمل جنگی» نبوده و در چارچوب «خرابکاری» قابل طبقه بندی است. نکته این سخنان در آنجاست که در صورت یاد کردن از اقدام مذکور با عنوان عمل جنگی، در شرایطی که کره شمالی به عنوان مسئول مستقیم آن معرفی شده، آمریکا عملاً این کشور را به عنوان یک دولت متخاصم در نظر گرفته و لزوم انجام اقدامات جنگی متقابل مطرح می شد. این امری است که اوباما دستکم در شرایط کنونی خواستار آن نیست و البته جمهوری خواهان – همچون مک کین – بر آن اصرار دارند.
از همین نکته و در پیوند با موضوع بار حقوقی داشتن حملات سایبری، می توان به این نتیجه رسید که اگر حمله مذکور به جای یک شرکت فیلم سازی علیه زیرساخت های حساس ملی و دولتی آمریکا انجام شده بود، آنگاه واکنش دولت آمریکا متفاوت می بود و امکان معرفی آن به عنوان اقدام جنگی وجود داشت. بنابراین، اهداف حملات سایبری از جمله موضوعاتی است که در تعیین بار حقوقی آن موثر است.
اما نکته سوم، به بحث قطع شدن سراسری اینترنت در کره شمالی بازمی گردد. اگر این قطعی را اقدامی برنامه ریزی شده از سوی آمریکا بدانیم، باید گفت که چنین عملی هم راستا با سیاست های کلی دولت اوباما در حوزه نظامی و امنیتی انجام گرفته است. آنچه از همان اوایل روی کار آمدن اوباما درباره راهبرد نظامی وی مورد اشاره قرار می گرفت، کنار گذاشتن هرچه بیشتر اشکال سنتی جنگ و استفاده روزافزون از شیوه های مختلف نبرد از راه دور، به ویژه در شکل استفاده از پهپادها و همچنین جنگ های سایبری بوده است. بنابراین، اقدام علیه کره شمالی را می توان جدیدترین جلوه از این سیاست کلی قلمداد کرد.
در نهایت، چهارمین نکته ای که از روند اخیر قابل استنباط است، احتمال استفاده آمریکا از الگوهایی مشابه برای هدف قرار دادن دیگر کشورهاست. باید توجه داشت که از یک سو کره شمالی موکداً مداخله در حملات سایبری اخیر را رد کرده و از سوی دیگر، هنوز نتیجه تحقیقات در این زمینه منتشر نشده است. اما با این وجود، رئیس جمهور آمریکا مستقیماً وارد موضوع شده و زمینه اقدام علیه کره شمالی را – دستکم در عرصه نظر و موضع گیری – فراهم می کند.
این موضوع به ویژه از آنجا اهمیت می یابد که طی ماه های اخیر، ادعاهای گوناگونی درباره انجام حملات سایبری از سوی هکرهای ایرانی علیه دیگر کشورها، از جمله آمریکا در رسانه ها منتشر می شود. بر این اساس، باید مراقب بود که در صورت تبدیل شدن روند واکنش آمریکا به کره شمالی به یک الگوی مشخص، ممکن است مدتی بعد کاخ سفید درصدد استفاده از همین الگو برای اتهام زنی به ایران نیز برآید.
این در حالی است که در نقطه مقابل، ایران می تواند حملات انجام شده از سوی آمریکا و رژیم اسرائیل علیه زیرساخت های هسته ای کشور – که مهمترین آن ها انتقال بدافزار «استاکس نت» بود – را به عنوان مدرکی برای پیگیری بین المللی موضوع و به چالش کشیدن واشنگتن و تل آویو یا دستکم جلوگیری از انجام اقدامات مشابه از سوی آن ها در آینده مورد استفاده قرار دهد.
