زاغ بور، جواهر کمیاب کویر
زاغ بور از خانواده‌ی زاغ‌های زمینی از پرندگانی است در مناطق بیابانی ایران زیست می‌کند که می‌توان آن را گونه‌ای منحصربه فرد نامید.
زاغ بور، تنها پرنده‌ی بومی ایران که دائماً در حال دویدن است، که این روزها شهرتی جهانی پیدا کرده و در خراسان‌جنوبی نیز به عنوان جواهر کمیاب کویر نام گرفته است.
به گزارش ایسنا، زاغ بور از خانواده‌ی زاغ‌های زمینی از پرندگانی است در مناطق بیابانی ایران زیست می‌کند که می‌توان آن را گونه‌ای منحصربه فرد نامید.
بال‌های این پرنده با نواری سفید تزئین شده و انتهای آنها سیاهی اعجاب انگیزی دارد که در تلالو خورشید جلای سبز-آبی از خود بازتاب می‌دهد.
«زاغ بور» این روزها شهرتی جهانی یافته است و به‌علت تلاش یکی از معتبرترین کارشناسان طبیعت ایران، نام این پرنده به «زاغ ایرانی» تغییر کرده و در مجامع غربی با این نام شناخته می‌شود.
زاغ بور جزو پرندگانی است که مشاهده آن چندان دشوار نیست فقط باید رنج سفر را به خود هموار کرد و به سوی مناطق بیابانی رهسپار شد.
زاغ بور، هدهد بیتاج
«جمشید منصوری» در کتاب راهنمای صحرایی پرندگان ایران می‌نویسد: «زاغ بور در مناطق استپی، بیابانی، بیابان‌های ماسه‌ای با گیاهان پراکنده و دشت‌های پوشیده از گیاه قیچ به سر برده و لابه لای بوتهها آشیانه می‌سازد. زاغ بور تنها پرنده بومی و آندمیک در ایران بوده و اخیراً پراکندگی‌اش وسعت بیشتری یافته است».
او درباره مشخصات ظاهری زاغ بور که نام زاغی کویری و بور مرغ نیز بر آن نهاده، چنین توضیح می‌دهد: «این پرنده ۲۴ سانتیمتر طول دارد و شبیه هدهد اما بدون تاج سر است. منقار، بلند با اندکی خمیدگی روبه پایین و بالها پهن دارد».
رنگ پر و بال نخودی مایل به قهوه‌ای است، صورت کم‌رنگ‌تر و از قاعده منقار تا چشم‌ها لکه سیاه رگه مانند و نیز لکه سیاه بزرگی در بالای سینهاش دیده می‌شود.
بالها سیاه با دو نوار بالی سفید که در پرواز مشخص می‌شوند. بسیار فریبکار است، به طور تصادفی بالای بوته‌های قیچ نشسته و دمش را اندکی به صورت پره مانند نگه می‌دارد. بیشتر روی زمین راه رفته و به سرعت می‌دود تا از مقابل دیدگان پنهان شود. تا حدودی شبیه چکاوک هدهدی است.
زاغ بور جانوری قلمروطلب
رفتار زاغ بور به راستی غریب است. بیشتر وقت در حال دویدن است. بعضی از آنها با دیدن انسان یا خودرو فرار می‌کنند و در صورت احساس خطر بیشتر ممکن است پروازی کوتاه و سریع را نیز دستمایه قرار دهند. برخی دیگر ترس چندانی از انسان ندارند، البته این گروه فاصله ایمنی را رعایت می‌کنند و به فعالیت‌های روزمره خود می‌پردازند، اما زیرچشمی مراقب تمام رفتارهای انسان های پیرامون خود هستند.
زاغ بور مرتب روی زمین راه می‌رود و با نوک قوی خود دانه‌هایی را از روی زمین جمع می‌کند، بعضی را می‌خورد و بعضی دیگر را با خود حمل می‌کند، چند گام را به سرعت برمی‌دارد، در سایه قیچی آرام میگیرد و اطراف را وارسی می‌کند. سپس با کمال احتیاط از نوک خود بهره میگیرد و در زمین چاله‌ای کوچک حفر می‌کند. دانه را در چاله قرار می‌دهد و روی آن را می‌پوشاند. جالب اینکه همه دانه‌ها را یک جا دفن نمی‌کند، بلکه هر دانه را با فواصل نامعین در یک چاله قرار می‌دهد. این فعالیت از صبح تا غروب چندین بار تکرار می‌شود.
هنگام ظهر، اندکی به استراحت می‌پردازد و دوباره تلاش خود را از سرمی‌گیرد.
این رفتار زاغ بور بشدت شبیه رفتار سایر اعضای خانواده کلاغ‌هاست، اما برخلاف آنها که اشیای براق را مخفی می‌کنند همانند مورچه‌ها به ذخیره‌سازی غذا می‌پردازد.
زاغ بور جانوری قلمرو طلب است. وقتی در محدودهای یک جفت از این پرندگان مشاهده شد باید مطمئن بود که به شعاع ۵۰۰ متری نمی‌توان زاغ سومی را دید.
وجه تمایز این پرنده با اعضای دیگر خانواده‌اش، برخورداری از صدایی دلنشین است. زاغ بور صدایی دلنشین و آهنگین دارد که این ویژگی بر جذابیتش افزوده است. این پرنده زیبای بیابان‌های ایران در اردیبهشت ماه جوجه‌آوری می‌کند و نر و ماده در پرورش و بزرگ کردن جوجه‌ها همکاری می‌کنند.
زاغ بور می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین مظاهر طبیعت ایران زمین بیش از پیش به جهانیان معرفی شود و مشتاقان بسیاری را به سوی کویر مرکزی ایران گسیل دارد، اما کارشناسان معدودی این پرنده و ویژگی‌های آن را مورد بررسی قرار داده‌اند.
جوجه‌آوری زاغ بور
این پرنده ماه اردیبهشت ۴ تا ۶ تخم می‌گذارد و لانه‌اش را پیش از آن روی گیاه قیچ می‌سازد. لانه حدود ۸۰ سانتیمتر از زمین فاصله دارد و طوری ساخته می‌شود که دشمنان طبیعی نظیر مار براحتی نتوانند جوجه‌ها را شکار کنند.
با مطالعات پراکنده‌ای که انجام شده نمی‌توان درباره‌ی وضعیت زیستی زاغ بور اظهارنظر قطعی کرد، اما به نظر می‌رسد خطری جدی نسل آن را تهدید نمی‌کند به ویژه آنکه اهالی و چوپانان مناطق بیابانی آن را خوش یمن می‌دانند و لقب خروس گله را به آن داده‌اند.
تالاب کجی خراسان‌جنوبی زیستگاه زاغ بور
تالاب کجی نمکزار نهبندان خراسان‌جنوبی زیستگاه زاغ بور منحصربفردترین و پرنده آندمیک ایران به شمار می‌آید.
زاغ بور از دانه‌های گیاهی بیابانی و حشرات تغذیه می‌کند و با تغذیه از حشرات به تعادل جمعیت آنها در طبیعت یاری می‌رساند. به علاوه با خوردن دانه‌های گیاهی و دفع آن در مناطق دورتر به پراکنش بذر این گیاهان کمک می‌کند.
تالاب کجی نهبندان یکی از جاذبه‌های گردشگری استان خراسان‌جنوبی به شمار می‌آید که با دارا بودن چشم‌اندازی بسیار زیبا در 75 کیلومتری نهبندان و در حاشیه‌ی جاده‌ی بیرجند قرار گرفته است.
این تالاب 22 هزار هکتار و 765 مترمربعی به‌رغم تداوم خشکسالی چند سال اخیر هم‌چنان زنده و پایدار مانده است.
تالاب شوره‌زاری وسیع است که بخاطر پائین بودن سطح ارتفاع آن نسبت به مناطق اطراف و با توجه به شوری زیاد خاک به دریاچه‌ای پوشیده از نمک به رنگ سفید تبدیل شده و از آنجا که در فصل‌های پائیز و زمستان این تالاب دارای آب است به محل امنی برای پرندگان آبزی تبدیل شده و هرسال پذیرای 5000 پرنده مهاجر و بعضاً از نوع نایاب است.
زاغ بور منحصربه فردترین و پرنده آندمیک ایران به شمار می‌آید و تالاب کجی نمکزار نهبندان زیستگاه این پرنده زیبا است و جزو آن دسته از پرندگانی است که فقط در ایران و آن هم در استان‌های سمنان، یزد و به ویژه در خراسان‌جنوبی و شهرستان نهبندان زندگی می‌کند.
از زاغ بور به عنوان جواهر کمیاب و نادر کویر یاد می‌کنند و هم‌چنین این پرنده با زیبایی خاص خود یکی از قابلیت‌های گردشگری طبیعت منطقه محسوب می‌شود.
