با محدود کرن اهالی موسیقی نمی‌توان مانع ابتذال فرهنگی شد
مهرداد پاکباز(نوازنده گیتار کلاسیک و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران) که به تازگی گروه خنیاگران امروز را با هدف معرفی موسیقی محلی، شهری و فولکلور ایران تاسیس کرده است؛ پیرامون اجراهای این گروه و مسائل مهم موسیقی صحبت‌هایی داشت که در گفتگوی زیر می‌خوانید.
مهرداد پاکباز در گفتگو با خبرنگار ایلنا؛ درباره فعالیت‌های فعلی‌اش با گروه خنیاگران امروز گفت: گروه خنیاگران امروز، از تابستان امسال فعالیتش را شروع کرد. ما تاکنون چند کنسرت غیررسمی و یک کنسرت در هفته موسیقی تلفیقی برگزار کرده‌ایم و قرار است تا در سی‌امین جشنواره موسیقی فجر نیز اجرا داشته باشیم.
او ادامه داد: ما در کنسرت پیش رو، قطعاتی به یاد استاد خورشیدفر، کاوه میرزاده و بسیاری از اساتید دیگر موسیقی اجرا می‌کنیم. در بسیاری از قطعات محوریت ساز ویولن ایرانی که درحال انقراض است، وجود دارد. خنیاگران تلاش دارد تا در اجراهایش، به نوعی آفرینشگر موسیقی پاپ قدیم که بخش عظیمی از تاریخ موسیقی ایران است؛ باشد.
پاکباز ضمن تاکید براینکه فولکلور تنها موسیقی اقوام ایران نیست؛ بیان کرد: هدف این گروه، معرفی موسیقی محلی، شهری و فولکلور ایران است. من معتقدم که فولکلور فقط موسیقی اقوام انیست و در مفهوم کلی‌تر، موسیقی شهری را نیز دربرمی‌گیرد. این فرهنگ باید برای جوانان زنده بماند و من ضرورت چنین کارهایی را در زمان فعلی احساس می‌کنم.
وی درباره اعضای گروه خنیاگران امروز نیز توضیح داد: در خنیاگران امروز، محمد انشایی که به‌عنوان یک خطاط برجسته هم در ایران مطرح است، نوازندگی ویولن را به‌عهده دارد. انشایی در گروه هم‌آوایان آقای علیزاده نیز نوازنده کمانچه است. محمد انشایی به دلیل محوریت‌فضای قطعات ما بر ساز ویولن، به نوعی قلب گروه است. آیدین شفایی نیز نوازنده کاخن، با پشتوانه‌ای از موسیقی فلامینکو و فلک در گروه ساز می‌زند که باتوجه به توانایی‌های فوق‌العاده‌اش، ما را به اهداف‌مان نزدیکتر می‌کند. پوررنگ پورشیرازی نیز که به عنوان کنترباسیست مطرح ارکستر سمفونیک و ملی شناخته می‌شود و پیشینه‌ای از موسیقی کلاسیک دارد، در این گروه فضای متفاوتی را می‌سازد.
این نوازنده گیتار درباره فعالیت‌هایش در خنیاگران نیز گفت: تحصیلات آکادمیک من، پشتوانه‌ای از موسیقی کلاسیک دارد. من در دانشگاه نیز نوازنده گیتار کلاسیک بودم اما به دلیل علاقه‌مندی‌هایم، نزد استاد علیزاده و داریوش طلایی به تحصیل موسیقی ایرانی پرداختم. نتیجه این تحصیلات، به دلیل فعالیت توامان در موسیقی ایرانی و کلاسیک، موسیقی گروه خنیاگران شاید برای بسیاری تعجب‌برانگیز باشد.
موسیقی کلاسیک غربی بر جهانی شدن زبان موسیقی ایرانی تاثیرگذار است
پاکباز با تاکید بر اینکه گروه ما موسیقی تلیفیقی کار نمی‌کند؛ گفت: گروه ما موسیقی تلفیقی کار نمی‌کند و من اگر بخواهم روی آن اسمی بگذارم، ترجیح می‌دهم نام موسیقی ایران بر آن گذاشته شود. موسیقی تلفیقی تبدیل به یک برند تجاری شده است که نام‌گذاری آن هم از طرف سیستم سرمایه‌داری بوده است.
سرپرست گروه خنیاگران امروز درباره اهمیت تحصیلات آکادمیک موسیقی کلاسیک اظهار داشت: تحصیل موسیقی کلاسیک، باعث شده تا موسیقی من رنگ متفاوتی بگیرد. من همیشه تحصیلات آکادمیک موسیقی را به شاگردانم توصیه می کنم. ما در موسیقی ایرانی هارمونی نداریم و استفاده از هارمونی موسیقی کلاسیک یا توجه به فرم‌های دوبخشی، باینری و ترنری، برآمده از موسیقی کلاسیک است که در آثار من نیز مشهود است.
وی افزود: من همیشه به دنبال زبانی بین‌المللی برای ارائه آثارم بودم و اگر بخواهیم که موسیقی ایرانی نیز در سطح بین‌الملل مطرح شود، تسلط بر مبانی موسیقی کلاسیک لازم و ضروری است. من در گروه خنیاگران تلاش می‌کنم تا مایه‌های ایرانی را روی ساز گیتار بنوازم و وقتی شنونده به کنسرت ما می‌آید، کاملا موسیقی ایرانی را احساس می‌کند.
حس زیبایی شناسی مخاطبان را افزایش دهیم
پاکباز با اشاره به اهمیت نوگرای در فضای کنونی موسیقی گفت: به عنوان عضو هیئت علمی دانشگاه تهران و مدرس در هنرستان‌ها و دانشگاه‌های موسیقی کشور، همواره بر ضرورت نوگرایی در موسیقی تاکید داشتم و برای فعالیت‌های هنری خودم نیز، هیچ چهارچوبی تعیین نکردم. این روزها همه به دنبال یک جایگاه تثبیت شده هستند. اگر کسی تحصیلات موسیقی کلاسیک دارد، لزوما نباید در چارچوب‌های مشخص این رشته فعالیت کند.
او افزود: من به شخصه در کنار فعالیت‌هایم در حوزه موسیقی کلاسیک و برگزاری کنسرت‌هایی در این رابطه مثل کنسرتم در هفته موسیقی معاصر، به وسعت بخشیدن دایره شنوایی مخاطبان نیز اهمیت می‌دهم. معتقدم که ایران شنوندگانی در حوزه موسیقی دارد که با ارائه موسیقی موردنظر آنها می‌توانیم، حس زیبایی‌شناسی را در آنها افزایش دهیم. البته این مسئله به هیچ وجه با هدف بازاری‌گری نیست.
اتفاقات مثبت فقط مختص به طول برگزاری جشنواره نباشد
سرپرست گروه خنیاگران امروز درباره حضور گروهش در جشنواره موسیقی فجر نیز اظهار داشت: من پیشتر هم در جشنواره موسیقی فجر حضور داشتم اما حضورم با خنیاگران برای اولین‌بار است. به‌عنوان کسی که در گذشته داور جشنواره موسیقی فجر بوده، معتقدم که جشنواره موسیقی فجر طیف گسترده‌ای از مخاطبان را به همراه دارد و این مسئله که در یک روز همزمان چندین کنسرت موسیقی در سبک‌های مختلف اجرا می‌شود، اتفاق بسیار مثبتی‌ست.
او ادامه داد: نکته اصلی اینجاست که این مسائل باید پس از جشنواره نیز ادامه داشته باشد و مخاطبان با همین طیف گسترده موسیقی رو‌به‌رو شوند. در بخش استعدادهای درخشان جشنواره نیز می‌توان کارهای بسیار تاثیرگذاری انجام داد چراکه جوانان، مهم‌ترین رکن موسیقی هستند. من از مطالبات خودم از مسئولان موسیقی و جشنواره صرف‌نظر می‌کنم و تنها حمایت از جوانان موسیقی را طلب می‌کنم.
موسیقی با مشکلاتی عمیق‌تر از انتخاب یک مدیر مواجه است
پاکباز با اشاره به مشکلات ریشه‌دار موسیقی در ایران بیان کرد: زمانی که آقای ارجمند به‌عنوان مدیریت دفتر موسیقی انتخاب شدند، همه امیدوار شدیم که یک مدیر دغدغه‌مند از اهالی موسیقی سر کار آمده است اما هرچه می‌گذرد متوجه می‌شویم که حضور یک شخص دغدغه‌مند کافی نیست و ما با مشکلات عمیق‌تر و ریشه‌دارتری مواجه هستیم. بسیاری فکر می‌کنند که من به دلیل موقعیتم، به راحتی می‌توانم آثارم را اجرا و ارائه کنم اما من سال گذشته برای برگزاری یک کنسرت اقدام کردم که پروسه دریافت مجوز و مسائل جانبی آن به‌قدری طول کشید، که کنسرت به‌طور کامل کنسل شد.
با محدود کرن اهالی موسیقی نمی‌توان مانع ابتذال فرهنگی شد
عضو هیئت علمی دانشگاه تهران درباره وضعیت آزادی موسیقی در ایران گفت: هیچ سبکی از موسیقی نباید محدود شود. تمام گروه‌ها باید مجاز باشند تا در جایگاه خود فعالیت کنند و معیار سنجش خوب و بد بودن گروه‌ها نیز مردم باشند. جلوگیری از ارائه یک سبک موسیقی نتیجه معکوس دارد؛ موسیقی زیرزمینی ایران که در مقابلش بسیار جبهه گرفته می‌شود، این روزها به روی زمین آمده و مخاطبان بسیاری دارد یا موسیقی لس‌آنجلسی که به موسیقی مبتذل معروف شده است، یکی از پرمخاطب‌ترین موسیقی‌هاست. آیا تاکنون این محدودیت‌ها نتیجه‌ای داشته که ادامه داشته باشد؟
او ادامه داد: بیایید قضاوت را به عهده مردم بگذاریم. با محدود کردن چند نوازنده و کنسرت، نمی‌توان جلوی ابتذال فرهنگی را گرفت. اگر در ایران موسیقی حرفه‌ای و علمی ارائه شود، مردم نا‌خودآگاه به سمت آن گرایش پیدا می‌کنند. ما باید با ارائه موسیقی با کیفیت به زیبایی‌شناسی مردم کمک کنیم و برچسب مبتذل زدن به یک سبک نمی‌تواند دردی را دوا کند.
به سلیقه مردم احترام بگذارید
پاکباز با تاکید بر اینکه باید به سلیقه مردم احترام گذاشت؛ بیان کرد: بسیاری از موسیقی‌هایی که این روزها ساخته می‌شود، سلیقه من نیست اما من به سلیقه مردم احترام می‌گذارم. در میان شاگردانم، عده‌ای ممکن است نوازندگان برجسته‌ای نشوند اما من تلاش می‌کنم تا آنها حداقل پدرها و مادرها یا شنونده‌های خوبی باشند که آینده موسیقی ایران شرایط بهتری پیدا کند.
وی افزود: به‌طور مثال در موسیقی گروه خنیاگران، موسیقی پاپ با یک کارکرد آکادمیک مورد قبول است و موسیقی پاپ تقلبی این روزها، در آثار ما جایی ندارد. این روزها موسیقی‌های پاپ با ابزار تقلبی و صدایی تقلبی ارائه می‌شود که به عقیده من کار شرافت مندانه‌ای نیست اما راه مقابله با آن، تنها ارائه آثار با کیفیت است. اگر درمقابل این موسیقی‌ها، آثار با کیفیتی ارائه شوند، موسیقی پاپ تقلبی کم‌کم ازمیان خواهد رفت.
با برگرداندن هویت جوانان، مانع خروج استعدادهای موسیقی شوید
این نوازنده گیتار به نسل جوان توصیه کرد: در موسیقی، تحصیلات آکادمیک بسیار مهم است. از موسیقی به عنوان یک کالای لوکس استفاده نکنید و به کارکرد موسیقی در میان مردم توجه کنید. متاسفانه قطع شدن انتقال تجربه از نسل من به نسل جوان را کاملا احساس می‌کنم و امیدوارم که شرایط بهتر شود.
پاکباز با بیان اینکه حواشی و محدودیت‌ها، جلوی پرکار بودن را می‌گیرد؛ بیان کرد: در دنیا موسیقی ما، حواشی و محدودیت‌ها بسیار شده است و این مسئله ضربه‌ی بزرگی به جوانان خواهد بود. امیدوارم که فضا بازتر شود و حواشی موسیقی از بین برود. این روزها، جوانان بسیاری در رویای خروج از کشور و فعالیت در کشورهای اروپایی و آمریکایی هستند. ما باید جلوی خارج شدن استعدادهای کشور را بگیریم و در واقع هویت جوانان را به آنها بازگردانیم.
