گروگانگیری فوتبال

هرچند گویا مدیران کنونی ورزش به دنبال تغییر چنین وضعیتی هستند اما از سال های گذشته تاکنون ورزش فوتبال در کانون توجه مسوولان ورزش کشور قرار داشته است. در کنار مولفه های گوناگون اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی، محبوبیت بالای فوتبال بین مردم سبب شد تا این رشته ی ورزشی به اولویت نخست سرمایه گذاری، تمرکز و حساسیت این مسوولان تبدیل شود. به این ترتیب، فوتبال دیگر رشته های ورزشی را زیر سایه خود قرار داد. 

افتخارآفرینی های ورزشکاران رشته هایی مانند کشتی و تکواندو که از دیرباز، ایران در آن قدرتی جهانی بوده و موفقیت های پیاپی و دنباله دار سال های گذشته ی ورزشکاران ایرانی در رشته هایی مانند والیبال، هاکی، بسکتبال و ... در عرصه های آسیایی و جهانی این ذهنیت را در مدیران ورزشی و افکار عمومی ایجاد کرد که همه ی ورزش ما به فوتبال محدود نمی شود و ما می توانیم با سرمایه گذاری بر استعدادهای مختلف در دیگر رشته های ورزشی به موفقیت های چشمگیری دست یابیم.

کاروان ورزشی ایران در دوره ی پیشین بازی های المپیک که در لندن برگزار شد با کسب 12 مدال (4 طلا، 5 نقره و 3 برنز) برای نخستین بار در رده بندی تیمی در جایگاه دوازدهم این رقابت های معتبر قرار گرفت. این در حالی بود که در آن مقطع زمانی بخش مهمی از دغدغه های مسوولان ورزشی کشور، صعود تیم ملی فوتبال به مسابقات جام جهانی 2014 برزیل بود.

تنها سرمایه گذاری و توجه ویژه مسوولان نیست که فوتبال را از دیگر رشته ها جدا کرده، بلکه میزان درآمد فردی و پاداش های اهدایی به بازیکنان این رشته سبب تمایز آشکار فوتبال با دیگر رشته ها شده است. با نگاهی به پاداش های دولتی برای قهرمانان کشور در المپیک 2012 لندن و همسنجی آن با پاداش ملی پوشان فوتبال کشورمان بعد از صعود به جام جهانی 2014 برزیل، می توان به این شکاف آشکار پی برد. به عنوان مثال پاداش اهدایی به «حمید سوریان» قهرمان بی رقیب و چهره ی شاخص کشتی فرنگی جهان در مقابل دریافتی بازیکن ذخیره ی تیم ملی فوتبال بسیار ناچیز بوده است.

دولت در سال های گذشته برای مدال آوران کاروان المپیک ایران در بازی های لندن به ترتیب مدال های طلا، نقره و برنز، 70، 50 و 30 میلیون تومان پاداش نقدی در نظر گرفته بود که با یک سال تاخیر پرداخت شد. در برابر، پس از صعود تیم ملی فوتبال ایران به جام جهانی 2014 برزیل، یکی از پاداش های متعدد بازیکنان این تیم، مجوز وارد کردن خودروی خارجی به ارزش حداقل 200 میلیون تومان بود.

به گزارش ایرنا، در این ارتباط، سخنان «محمد بنا» سرمربی تیم ملی کشتی فرنگی ایران در المپیک 2012 بیانگر بخشی از تبعیض ورزشی در کشور است. وی در فروردین ماه سال 1390 در انتقاد به مشکلات مالی تیم های ملی کشتی ایران گفت: این واقعا ظلم است که سالی 400 میلیارد از پول دولت صرف فوتبال شود اما کشتی، ورزش اول این مملکت لَنگ یک میلیارد تومان باشد.

مخارج دولتی در فوتبال تنها به تیم ملی محدود نمی شود بلکه منابع مالی باشگاه های حاضر در رقابت های باشگاهی یا همان لیگ فوتبال نیز از بودجه ی دولتی تامین می شود و بسیاری از تیم های باشگاهی به محل سرمایه گذاری بی بازده دستگاه ها و کارخانه های دولتی تبدیل شده اند. براساس گزارش «امیررضا خادم» نماینده ی تام الاختیار وزیر ورزش و جوانان در خصوصی سازی باشگاه های پرسپولیس و استقلال تهران، 2 باشگاه به ترتیب 70 و 45 میلیارد تومان بدهی دارند که دولت باید پیش از خصوصی سازی آن را تسویه کند.

نکته ی قابل تامل وجود تبعیض در بخش های گوناگون رشته ی ورزشی فوتبال است به گونه یی که فوتبال بانوان به دلیل شرایط خاص هرگز با فوتبال مردان قابل همسنجی نیست. در حالی که بانوان ورزشکار ایرانی در زمینه های مختلف با رعایت بایسته های شرعی توانسته اند موفقیت های بسیاری را کسب کنند ولی به خاطر برخی از سوگیری های جنسیتی هرگز در اولویت توجه و سرمایه گذاری قرار نداشته اند. به همین شکل در سال های گذشته مسوولان کشور برای موفقیت تیم ملی فوتبال مردان کشورمان از هیچ تلاشی فروگذار نکرده اند و در برابر، تیم ملی فوتبال بانوان ایران در وضعیت انزوا و در گوشه یی از جامعه ی ورزشی کشور به کار خود ادامه می دهد.

از دید برخی کارشناسان، به طور کلی سرمایه گذاری کلان بر رشته های گروهی به دلیل هزینه- فایده های مربوط به مساله ی مدال آوری در رقابت هایی چون المپیک و بازی های آسیایی چندان سودآور و پربازده نیست زیرا کسب مقام در رشته هایی چون فوتبال یا والیبال در این رقابت ها می تواند فقط یک مدال به بار آورد در حالی که ورزشکاران رشته هایی چون بوکس، وزنه برداری، کشتی، کاراته، تکواندو و دو ومیدانی هرکدام می توانند یک مدال با ارزش برای کاروان ورزشی یک کشور به ارمغان بیاورند.

در این زمینه، چین الگوی سرمایه گذاری روی رشته های انفرادی به شمار می رود. این کشور توجه ویژه یی به ورزش های فردی و مدال آور در بازی های جهانی و المپیک دارد. چین که از لحاظ ورزش های گروهی همچون فوتبال جایگاه چندان مناسبی حتی بین تیم ها آسیایی ندارد، طی سال های اخیر در ورزش های انفرادی موفقیت های قابل توجهی در آسیا و جهان داشته است.

در کنار این دیدگاه، شماری از صاحبنظران بر لزوم نگاه متوازن به رشته های گوناگون ورزشی اعم از انفرادی یا گروهی تاکید دارند. در بیشتر کشورهای توسعه یافته در ورزش، بخش قابل توجهی از اعتبارات ورزشی به رشته‏ هایی اختصاص می یابد که شانس قهرمانی، کسب مقام یا مدال ‏آوری در رقابت های قاره یی و منطقه یی دارد. به این ترتیب، فوتبال هر چند سهمی قابل توجه اما بخشی مشخص از امکانات ورزشی را در اختیار می‏گیرد. 

امروزه ورزش به یکی از عرصه های مهم رقابت های ملی تبدیل شده است و کشورهای مختلف با استفاده از این ابزار به دنبال نشان دادن توانایی ها و مزیت ها، انتقال ارزش ها و نمودارسازی جلوه های ملی و نیز ارتقای جایگاه بین المللی خود هستند.

به رغم بایسته های مربوط به برکناری ورزش از سیاست، شماری از کشورها به برخی مزیت های ورزشی خود به عنوان ابزاری برای انتقال پیام های عقیدتی - سیاسی ( ایدیولوژیک) و ارزش های مورد نظر خود چشم دوخته اند. به این ترتیب کشوری چون کره شمالی به تیم ملی فوتبال خود به عنوان پیام آور ارزش های سوسیالیستی در جهان می نگرد، قطر با میزبانی از جام جهانی فوتبال مسیر کسب منزلت بین المللی را می پوید و حتی برخی تیم های ورزشی اروپایی با پیام هایی چون مبارزه با خشونت، نژاد پرستی و ... پا به عرصه ی رقابت های ورزشی می گذارند. البته انتقال موفق این پیام ها با کامیابی های تیم های ورزشی ارتباطی مستقیم می یابد.

فوتبال ما در چهار دهه ی گذشته افتخاری درخور توجه در سطح آسیا و جهان کسب نکرده است. نزدیک به نیم سده از آخرین حضور تیم ملی فوتبال در المپیک می گذرد و طی سه دهه ما تنها سه بار در جام های جهانی فوتبال حضور داشته ایم که نتایج حاصل از حضور در این رقابت ها هیچ گاه با هزینه های ما همخوانی نداشته و تنها دلخوشی مسوولان ورزش کسب چند تساوی در مقابل تیم های درجه ی دوم و سوم دنیا بوده است.

طی همین سال ها، ورزشکاران رشته هایی مانند تکواندو، کشتی آزاد و فرنگی و وزنه برداری کشور را صاحب ده ها مدال طلای المپیک کرده اند و در سال های اخیر رشته هایی چون والیبال و بسکتبال در سطح اول رقابت های جهانی و آسیایی خودنمایی کرده اند.

با توجه به آنچه گفته شد لازم است مسوولان ورزش به سرمایه گذاری در بخش های مختلف ورزش نگاهی متوازن و حتی در بسیاری موارد هزینه- فایده یی داشته باشند و به جای تمرکز نقطه یی بر ورزشی چون فوتبال به فکر برآیند کلی ورزش کشور باشند.