کارشناسان مذاکره هستهای مطرح کردند:
بهترین فرصت برای توافق، هم‌اکنون است/ایران و آمریکا اراده اصلاح دارند
عده‌ای هستند که هنوز فکر می‌کنند ما در دنیای جنگ سرد هستیم. جنگ‌سرد تمام شده است. اکنون زمان آن رسیده است که دیپلماسی برای سیاست کلان و اهداف ملی مورد استفاده قرار گیرد.
همزمان با آغاز دومین روز مذاکره در مونترو سوئیس، گروهی از کارشناسان و سابقون مذاکره هستهای به دعوت سایت دیپلماسی ایرانی در ساختمان روزنامه اطلاعات جمع شدند تا جدیدترین وضعیت مذاکره را بررسی کرده و در سوی دیگر، آنچه تاکنون گذشته را به اجمال مرور کنند.
به گزارش خرداد به نقل از روزنامه شرق، شرکت‌کنندگان این برنامه محمد سعیدی، معاون رییس پیشین سازمان انرژی‌اتمی‌ایران، سیروس ناصری، عضو تیم مذاکره‌کننده اسبق هستهای و ناصر هادیان استاد دانشگاه بود. صادق خرازی، سفیر پیشین ایران در فرانسه، میزبان این جمع بود. اما در بین میهمانان علاوه‌بر دیپلمات‌ها و برخی سفرای سابق، دومین وزیر امورخارجه بعد از انقلاب دیده می‌شد. همه سخنرانان با تاکید بر سختی کار مذاکره‌کنندگان هستهای برای آنها آرزوی موفقیت کردند. در این صفحه خلاصه‌ای از گپ‌و‌گفت این نشست را برایتان گزارش می‌کنیم. محمد سعیدی، معاون رییس پیشین سازمان انرژی‌اتمی که مدتی است کمتر در رسانه‌ها حضور دارد، دعوت این برنامه را پذیرفته و در آن حضور یافت. او که صحبت‌هایش را با تاریخچه آغازبه‌کار برنامه هستهای ایران که به قبل از پیروزی انقلاب و سال١٣٥٣ برمی‌گردد، شروع کرد و به نقل از دکتر اعتماد، اولین رییس سازمان انرژی‌اتمی گفت همان‌زمان در سفر کسینجر به تهران، این قرارداد بین تهران و آمریکا منعقد شد و پذیرش دستیابی تهران به مرحله نهایی برنامه هستهای (غنی‌سازی) به سختی انجام شد. برنامه هستهای ایران در آن‌زمان دنبال تولید ٢٣هزارمگاوات برق بود. اما او به سرعت از تاریخچه ماجرای هستهای گذر کرد و به دوران حاضر رسید و گفت: «تمام مواد، فعالیت‌ها و تجهیزات و تاسیسات هستهای ایران تحت نظارت دقیق آژانس بین‌المللی انرژی‌اتمی قرار دارد. تمام مواد هستهای ایران از جمله ٥٠٠تن‌مواد هستهای اولیه‌ای که از آفریقای‌جنوبی وارد کردیم و آنها که خودمان در کشور تولید کرده‌ایم در چارچوب نظارت دقیق آژانس قرار دارد؛ بنابراین برنامه هستهای ایران شفاف است.»
هزینه انجام‌شده هستهای کمتر از ٢میلیارد‌دلار است
سعیدی در مورد هزینه تمام‌شده برنامه هستهای ایران تاکنون که اعداد و ارقام متفاوتی در مورد آن منتشر شده ، گفت: «هزینه‌ای که تاکنون برای فعالیت‌های هستهای ایران در کشور صورت گرفته به غیراز نیروگاه بوشهر- که وضعیت شفاف و روشنی دارد- کمتر از دو‌میلیارد‌دلار است که این میزان تا قبل از یکی، دو‌سال اخیر است و البته در این چند‌سال هم تاسیسات و فعالیت‌های ما توسعه آنچنانی نداشته است و برخلاف آنچه که از سوی برخی افراد یا رسانه‌ها مطرح می‌شود این هزینه بسیار کم بوده است.»
طرح بحث گریز هستهای بی‌معنی است
سعیدی با اشاره به پاسخ به سوالات آژانس در دوره‌های مذاکراتی علی لاریجانی گفت: «این سوالات بسیار اهمیت داشتند و ما توانستیم گام‌به‌گام با آژانس آنها را حل‌وفصل کنیم و ذهنیت‌های منفی را از بین ببریم و تنها بحث ابعاد احتمالی نظامی باقی ماند. البته به این مسایل هم در ١١٧صفحه پاسخ دادیم و اجازه دادیم بازدید و مصاحبه با برخی افراد و از برخی مکان‌ها از سوی آژانس درباره این مسایل صورت گیرد اما به‌خاطر تغییر مدیریتی در آژانس یا مسایل دیگر موضوع ابعاد احتمالی نظامی به یک‌مساله اصلی تبدیل شد» اکنون نیز در گزارش‌های آژانس، این موضوع به‌عنوان یکی از محورهای مورد انتقاد آژانس مطرح است و این نهاد می‌گوید که ایران به سوالاتی در این زمینه پاسخ نمی‌دهد.
سعیدی درخصوص تاکید آژانس بر باقی‌گذاشتن ابعاد احتمالی نظامی و دشواری حل‌وفصل سوالات مربوطه، گفت: «اگر این موضوع حل شود، آژانس باید برنامه هستهای ایران را عادی اعلام کند و در‌این‌صورت دیگر نیازی به مذاکرات سیاسی هم نخواهد بود. الان در مرحله‌ای هستیم که آنها از موضوعات اساسی از جمله اصل غنی‌سازی گذشته و بحث گریز هستهای را مطرح می‌کنند.»او در مورد بحث گریز هستهای نیز تاکید کرد: «سوال این است که وقتی آژانس همه سیستم‌های نظارتی‌اش را درباره برنامه هستهای ایران به کار گرفته، دیگر بحث گریز هستهای مفهومی ندارد. اگر این بحث برای ایران مطرح است برای ژاپن هم باید مطرح شود چرا‌که الان ژاپن منابع زیادی از پلوتونیوم دارد.» منظور از گریز هستهای، دوره زمانی‌ای است که هر کشوری بخواهد تعهداتی که در زمینه هستهای پذیرفته را یک‌طرفه نقض کند و به‌دنبال توسعه برنامه هستهای خود به‌سمت دستیابی به بمب هستهای برود. او درباره تعداد سانتریفیوژها نیز گفت: «تعداد سانتریفیوژها باید نسبت به هدفی که از نصب و راه‌اندازی آنها داریم، تعیین شود. اگر برنامه هستهای ما برای تولید سوخت نیروگاه‌های کشور است باید تعداد سانتریفیوژهایمان هم این توجیه را داشته باشد چرا‌که با ١٠یا١٥هزارسانتریفیوژ نمی‌توان سوخت تولید کرد و چندین سال طول می‌کشد تا سوخت یک‌سال نیروگاه را تولید کنیم؛ بنابراین در پایان هر توافقی و بعد از هر چند‌سالی که باشد باید این محدودیت برای تولید سوخت و تعداد سانتریفیوژها برداشته شود.»
با‌این‌حال او تاکید کرد که مذاکره‌کنندگان درباره رآکتور اراک خیلی دقیق و حساب‌شده رفتار کردند و توانستند رآکتور را با همین ساختار نگه دارند. چنانچه طرف مقابل پیشنهاد ساخت رآکتور تحقیقاتی آب‌سبک ٤٠ مگاواتی به ایران دهد و آن را برای ما بسازد و تحویل ما دهد، در آن صورت می‌توانیم نسبت به رآکتور اراک تصمیم‌گیری کنیم اما در غیراین صورت نباید این رآکتور و درحالی‌که تنها ١٠ درصد از تکمیل آن باقی مانده است از دور خارج شود. راکتور تحقیقاتی ٤٠مگاواتی اراک مقدار مشخص و قابل‌توجهی از رادیوایزوتوپ و رادیودارو را برای کشور تولید می‌کند و برنامه‌ریزی و طراحی آن به شکلی بوده است که بتواند نه‌تنها نیاز داخلی ما بلکه نیاز کل خاورمیانه را تامین کند.»
«یو سی اف» اصفهان با غرامت چینی‌ها ساخته شد
سعیدی در بخش دیگری از سخنانش با بیان اینکه ما برنامه هسته‌ای‌مان را از آنجایی که هیچ کشوری حاضر به همکاری با ما نبود در تمام ابعادش پیش بردیم، گفت: «چینی‌ها می‌خواستند برای ما (UCF) اصفهان را بسازند اما پس از مدتی زیر قول‌شان زدند، با‌این‌حال ما از آنها غرامت گرفتیم که حدود ٦٢میلیون‌دلار بود و با همان پول یو سی اف را ساختیم.»سعیدی در پاسخ به سوال خبرنگار «شرق» در مورد انتقادات باقی‌مانده آژانس و ارتباط آن با سفر هفته گذشته معاون وزیر خارجه ایران به وین برای مذاکره با آمانو، گفت: «در یک‌سال گذشته عمدتا مذاکرات بحث‌های سیاسی و فنی بوده و حتی موضوع اراک و میزان غنی‌سازی، وقت زیادی از مذاکرات گرفت، از همین‌رو به نظر می‌رسد همکاری با آژانس مغفول واقع شود. چون به موازات توافق جامع باید به سوالات آژانس هم پاسخ داده شود.»
هادیان: تحقیق و توسعه خط قرمز است
ناصر هادیان، استاد دانشگاه در این نشست علاوه‌بر طراحی شمای کلی مذاکرات هستهای، موارد مورد اختلاف و مواردی را که می‌توان به‌راحتی بر سر آنها به توافق رسید، در قالب چند‌بسته پیشنهادی مطرح کرد. بسته‌هایی که در مقابل هر میزان کاهش از برنامه هستهای با پذیرش محدودیت در این برنامه در راستای اعتمادسازی در جامعه جهانی، باید کدام تحریم‌ها تعلیق و لغو شود. این بسته‌های پیشنهادی را می‌توانید در جدول صفحه بخوانید. او در این نشست تاکید کرد: «خط قرمز هستهای باید برای ایران تحقیق و توسعه باشد. ما نباید هیچ محدودیتی را در این زمینه بپذیریم.»به اعتقاد او «مهم‌ترین دلیل برای فشار به ایران برای بستن سایت فوردو این است که اسراییل توانایی بمباران آن را ندارد. برای همین می‌گویند که باید فوردو تعطیل یا تبدیل به یک مرکز تحقیقاتی شود... . هدف غرب این است که همه فعالیت‌های غنی‌سازی در نظنز متمرکز شود تا بر آن اشراف کامل داشته باشد.» هادیان یادآوری کرد که باید کمیته‌ای در داخل تشکیل دهیم تا ببینیم طرف مقابل آیا به تعهداتش پایبند است یا نه؟
سیروس ناصری: فوردو باید باقی بماند
سیروس ناصری نیز در این نشست گفت دومین پیشنهاد هادیان مبنی بر محور پذیرش پروتکل الحاقی و کاهش تعداد سانتریفیوژها در مقابل لغو بخشی از تحریم‌ها به‌صورت فوری و لغو برخی دیگر در یک دوره زمانی مشخص را به واقعیت نزدیک‌تر می‌داند و ادامه داد: «بر اساس اخبار و گزارش‌های موجود مذاکره‌کنندگان نیز در‌حال‌حاضر روی آن کار و گفت‌وگو می‌کنند.»سیروس ناصری، عضو تیم اسبق مذاکره‌کننده نیز گفت: «در مذاکرات هستهای دعوای اصلی میان ایران و آمریکا است و دیگر شرکت‌کنندگان در مذاکرات طفیلی هستند یا نقشی ندارند یا بی‌طرف هستند و از این‌رو نقطه اکنون در مذاکرات نقطه حساسی است و می‌تواند نتیجه‌بخش باشد.» او تاکید کرد سایت فوردو باید باقی بماند و اگر آمریکا بر خواسته‌های خود اصرار کند فوردوهای دیگری نیز ساخته خواهند شد. او اضافه کرد: «مذاکرات به‌طور جدی با شروع غنی‌سازی در ایران آغاز شد، در آغاز گفت‌وگوها تاسیسات غنی‌سازی ایران تا این اندازه پیشرفته نبود، اما امروز ایران تاسیسات غنی‌سازی گسترده‌ای دارد. مقاومت مردم به فعالیت‌ها در زمینه هستهای ما را به نقطه‌ای رساند که امکان بازگرداندن ما از پیشرفت‌های کنونی وجود ندارد. دولت فعلی آمریکا به‌دنبال توافق است. در ١٠سال گذشته این دولت بیشتر از همه به‌دنبال توافق بوده است.»
وزیر خارجه دولت موقت: اکنون ایران و آمریکا اراده اصلاح دارند
ابراهیم یزدی نیز که به‌عنوان میهمان در این جلسه حضور داشت، گفت: «نگران بودم که در مذاکرات بیرونی چه‌کسانی با یکدیگر صحبت می‌کنند. عده‌ای هستند که هنوز فکر می‌کنند ما در دنیای جنگ سرد هستیم. جنگ‌سرد تمام شده است. اکنون زمان آن رسیده است که دیپلماسی برای سیاست کلان و اهداف ملی مورد استفاده قرار گیرد.» یزدی با اشاره به آیه‌ای از قرآن گفت: «میان ایران و آمریکا هم‌اکنون اراده اصلاح وجود دارد.»
وی با اشاره به نقش مثبتی که ایران در افغانستان و عراق ایفا کرده، گفت: «ما در افغانستان اقدامات و کمک‌های زیادی انجام دادیم اما بوش پسر موافق این مسایل نبود و محور شرارت، پاداش ما بود. اما الان اوباما به‌دنبال همکاری و مصمم به حل مسایل است. در عراق، ایران عملا همسو با آمریکا است اکنون که تابوی گفت‌وگوها و روابط میان ایران و آمریکا شکسته شده ایران می‌تواند و باید همکاری‌ها با آمریکا را در عراق عملی و همسو کند و باید رسمی شود تا از آن بهره‌برداری کنیم.»
صادق خرازی: امیدواریم خردمندان همیشه در کشور حاکم باشند
صادق خرازی به‌عنوان میزبان این نشست در جمع‌بندی آن گفت: «٤٠سال کشمکش هستهای و بحث تکنولوژی مناقشات بسیاری در ایران به وجود آورده. به‌دلیل عدم بینش و آگاهی به ویژه در دولت قبل مشکلات ما تشدید شد. اگر به توسعه اعتقاد داشته باشیم توسعه سیاسی مقدمه توسعه اقتصادی است و هر دو توسعه، مقدمه توسعه اجتماعی هستند. توسعه سیاسی مقدمه ثبات و پیشرفت در کشور است. مسلما ایران در حوزه ژئوپلیتیک تاثیراتی بر منطقه داشته است.» صادق خرازی تاکید کرد که «اکنون موضوع چیز دیگری است و این نشان‌دهنده توانایی تیم مذاکره‌کننده هستهای است که توانستند کشور را از بحران نجات دهند.» خرازی با اشاره به نقش منطقه‌ای ایران گفت: «به‌دلیل اقدام مهم ایران در عراق موقعیت ویژه‌ای فراهم آمد و بیش از ١٧قرارداد دو‌جانبه منعقد شد. اکنون شمار بسیاری از مردم عراق، ایران و مقامات ایران را ناجی خود می‌دانند. وضعیت ما در خاورمیانه و افغانستان وضعیت ممتازی است. ایران توانسته در خاورمیانه ثبات و استقرار ایجاد کند. روزهای درخشانی پیش‌روی کشور است. باید با دید مثبت و واقع‌بینانه و خوشبینانه به وقایع نگاه کنیم. می‌بینیم ایران یکی از کشورهایی است که در آینده حرفی برای گفتن دارد. ما در هشت‌سال گذشته هزینه‌های سنگینی دادیم. هزینه شعارهایی که بدون درک از معنا داده شدند. امیدواریم که خردمندان همیشه در کشور حاکم باشند.»
