راهکار سولانا برای بهبود روابط تهران - ریاض

سرویس بین الملل خرداد: "خاویر سولانا" مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا با انتشار مقاله ای در سایت "پروژه سندیکایی" راهکارهایی را برای بهبود روابط ایران و عربستان سعودی ارائه کرده است.

 

به گزارش خرداد، مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا درباره تنش اخیر میان ایران و عربستان و سعودی می نویسد:"نزاع میان دو کشور پس از حمله به سفارت عربستان سعودی در تهران پس از اعدام یک روحانی شیعه در عربستان سعودی در اوایل ماه جاری بالا گرفت. این تنها نشانه ای جدید از رقابت ریشه دار میان دو قدرت خاورمیانه بود. با این حال، سابقه دشمنی آنان با یکدیگر طولانی مدت تر از زمانی است که اغلب به تصویر کشیده می شود. با این حال، با توجه به منافع مشترکی که آنان در همکاری با یکدیگر خواهند داشت اگرچه چالش های زیادی پیش رو قرار دارد اما همکاری دوجانبه امکان ناپذیر نیست".

 

سولانا در ادامه می افزاید:"از نظر فرقه ای و قومیتی در عربستان سعودی اکثریت جمعیت عرب و سنی هستند در حالی که در ایران اکثریت شیعه هستند و همواره این موضوع یک عنصر مهم در رویارویی های منطقه ای بوده است. از سال 1501 میلادی که سلسله صفویه در ایران تشیع را به عنوان مذهب رسمی ایران معرفی کرد همسایگان سنی تحت قیمومیت امپراتوری عثمانی وارد تنش با ایران شدند. ایران در آن زمان به مدت بیش از دو قرن با تلاش های امپراتوری عثمانی برای سلطه بر کل منطقه مواجه بود. در سال 1932 میلادی مکتبی از اسلام سنی در عربستان سعودی ظهور کرد که وهابیت بود و به عنوان مذهب رسمی و قرائت پذیرفته شده دولت از دین اسلام معرفی شد. با این حال، در آن زمان نیز روابط دیپلماتیک ایران و عربستان برقرار بود. در دهه های 60 و 70 میلادی هر دو کشور منافع مشترک عمیق تری پیدا کردند چرا که باید با جنبش های رادیکال که مخالف نظام های پادشاهی بودند مقابله می کردند. پس از آن همکاری های سیاسی میان دو کشور تعمیق یافت. آنان خواستار محدود کردن پیش روی کمونیسم به سک شوروی در جهان عرب بودند. هر دو کشور در آن زمان از متحدان کلیدی امریکا بودند. با این حال، در اواخر دهه 70 میلادی منازعه فرقه ای میان ایران  و عربستان بالا گرفت. عربستان سعودی به مدد افزایش درآمدهای خود به دلیل افزایش قیمت نفت شروع به گسترش تلاش های امنیتی خود برای صادرات ایده وهابیت کرد. دولت سعودی هم چنین پس از سرنگونی رژیم پهلوی و استقرار جمهوری اسلامی ایران تهدید بیش تری را از جانب شیعیانی که اکنون قدرت سیاسی را در دست گرفته بودند احساس کرد چرا که خود خواستار صدور ایده وهابیت بود که نقطه مقابل تشیع بود".

 

سولانا در ادامه اشاره می کند که اگرچه دو کشور هیچ گاه وارد منازعه مستقیم با یکدیگر نشدند اما باور دارند که آنان همواره در حال جنگ های نیابتی علیه یکدیگر بوده اند و در این باره می نویسد:"هم در دوران جنگ هشت ساله ایران و عراق در دهه 80 میلادی و هم اکنون با بالا گرفتن بحران در سوریه هر دو طرف در مقابل یکدیگر قرار گرفته اند. در یمن نیز وضعیت این گونه است".

 

از دید سولانا اما تحولات اخیر میان دو کشور متاثر از تحولات داخلی آن ها نیز بوده است و در این باره می نویسد:"نقش تحولات سیاسی و اقتصادی هر یک از دو کشور در بالا گرفتن دامنه این منازعه موثر بوده است. ایران خود را برای انتخابات پارلمانی در مه فوریه آماده می کند در حالی که هنوز هم از نظر اقتصاد وضعیت مطلوبی ندارد. نرخ بیکاری در سال 2014 میلادی به 11.4 درصد رسید و به طور قابل توجهی در میان جوانان ان کشور شایع است. تحریم های بین المللی وضع شده علیه ایران لغو شده اند اما زمان زیادی لازم است تا اثرات آن بر زندگی مردم احساس شود. البته سفرهای اخیر روحانی به اروپا باعث خرسندی بخش گسترده ای از طبقه متوسط ایران شد اما دقیقا به همین دلیل است که محافظه کاران در آن کشور نسبت به برنامه های اصلاحات دولت روحانی با دیده تردید می نگرند و کثرت گرایی بیش تر در جامعه را تهدیدی علیه خود قلمداد می کنند. این نشان می دهد که مخالفان روحانی گام بلندی برای کسب کرسی های پارلمانی به منظور مقابله با افزایش قدرت او برداشته اند".

 

مسئول پیشین سیاست خارجی اتحادیه اروپا در ادامه می افزاید:"عربستان نیز در یک نقطه عطف تاریخی به سر می برد. پس از مرگ ملک عبدالله بن عبدالعزیز آل سعود، که بیش از یک دهه بر آن کشور حکومت کرده بود سلمان بن عبدالعزیز آل سعود برادر ناتنی او به تاج و تحت رسید. سلمان از آن زمان با تحولاتی بزرگی مواجه شده است که مهم ترین آن کاهش شدید درآمدهای اقتصادی ناشی از فروش نفت به دلیل کاهش قیمت جهانی بوده است و کسری مالی بودجه سال گذشته آن کشور افزایش یافته است".

 

سولانا اما پیش بینی می کند که روابط دوستانه یا حداقل سازنده میان دو قدرت به نظر محتمل است و در این باره می نویسد:"دست کم این موضوع را می توان برای اینده پیش بینی کرد. دست کم می توان از افزایش تنش میان دو کشور جلوگیری کرد. محکومیت حمله به سفارت عربستان در تهران از سوی مقام معظم رهبری ایران نشانه ای معنادار بود که نشان می داد ایشان نیز خواستار تشدید تنش میان دو کشور نیستند".

 

سولانا البته اشاره می کند که بعید به نظر می رسد ایران و عربستان سعودی بتوانند در مورد سوریه در دور بعدی مذاکرات بین المللی با یکدیگر به توافق برسند با این حال، به نظر می رسد که پیشرفت هایی درباره پایان دادن به جنگ در یمن و برقراری آتش بس آن هم بیش تر به دلیل کمبودهای مالی عربستان در جنگ علیه انصارالله در حال به نتیجه رسیدن است.

 

او در پایان می نویسد:"در حالی که شکاف میان ایران و عربستان سعودی در حال تعمیق است کاربست همکاری پراگماتیستی (عملگرایانه) در موارد خاص مانند یمن می تواند به ایجاد پل میان دو کشور برای اعتماد بیش تر کمک نماید".