بررسی پیام های نوروزی اوباما و کری در قبال ایران

سرویس بین الملل خرداد: علاوه بر مدل سنتی دیپلماسی، از اواخر قرن بیستم نوع دیگری از دیپلماسی با عنوان دیپلماسی عمومی(Public Diplomacy) مورد توجه دولت ها قرار گرفت. دیپلماسی عمومی به عنوان مکملی برای دیپلماسی سنتی(دولت-دولت) و در راستای منافع ملی کشورها بکار رفت. اگرچه تعاریف متعددی از این واژه وجود دارد اما وجه بارز و مشخص آن که از دیپلماسی سنتی متمایزش می کند این است که مخاطب آن به جای نمایندگان رسمی سایر دولت ها، مردم و افکار عمومی آنان است. در دیپلماسی عمومی، دولتِ یک کشور با برقراری ارتباط با مردم کشور دیگر می خواهد از طریق تاثیرگذاری بر اطلاعات و افکار آنان منافع ملی خود را تامین و سیاست خارجی خود را به پیش ببرد. این کار از طرق گوناگونی مانند سخنرانی و گفتگوی مستقیم با مردم کشور مخاطب، استفاده از رسانه ها، مبادلات علمی و فرهنگی، اعطای بورس تحصیلی و ... انجام می شود. در این میان، گفتگوی مستقیم و بی واسطه با مردم کشورِ هدف بیشتر مورد استفاده سیاستمداران قرار می گیرد. به عنوان مثال، پیام های نوروزی اوباما برای مردم ایران نمونه بارزی از دیپلماسی عمومی این کشور در قبال ایران را نشان می دهد.

به گزارش خرداد، باراک اوباما که با وعده تغییر در ایالات متحده به قدرت رسید در طول این چند سال تلاش نموده است تا با فاصله گرفتن از سیاست بیشتر سخت افزاری جورج بوش که مبتنی بر دیپلماسی رسمی و سنتی بود از دیپلماسی عمومی(دیپلماسی فرهنگی و ارتباطی) نیز برای تامین منافع آمریکا  بهره گیرد و با به کار گیری همزمان این دو نوع دیپلماسی، اهداف آمریکا را در عرصه جهانی بهتر محقق نماید.

درعصر اطلاعات، قدرت نرم بیش از قدرت سخت (به معنای توانایی نظامی واقتصادی) متقاعد کننده و جاذبه آفرین است. در چنین شرایطی بهره گیری از جریان های اطلاعاتی به منظور انتقال ارزش ها و فرهنگ هر واحد سیاسی و در نتیجه تأمین منافع ملی آن واحد، ضروری به نظر می رسد.

در واقع با ورود بازیگران جدید و ابزارهای نوین اطلاعاتی، ضمن کاستن از قدرت فائقه ی دولت ها، تاکید بر دیپلماسی عمومی  به رویه  مطمئن ارتباطی تبدیل شده است. دیپلماسی عمومی، افکار عمومی را هدف قرار می دهد و از لحاظ پیامدها و نتایج، از همان اهمیت ارتباطات دیپلماتیک پنهان و سنتی بین سران کشورها برخوردار است. در واقع دیپلماسی عمومی فراتر از گفتمان رسمی میان دولت هاست.

دیپلماسی عمومی؛ سازوکاری است که به جای ارتباط برقرار کردن با دولت ها، سعی می کند که ارتباطش را به لایه های درون جامعه  هدف که مردم یا نهادهای اجتماعی هستند، گسترش دهد. بنابراین دیپلماسی عمومی تغییر گستره دیپلماسی از دولت ها به درون ملت ها است. دیپلماسی عمومی تلاش  یک دولت برای اطلاع رسانی، ایجاد درک متقابل و نیز تاثیر بر افکار عمومی ملت های دیگر است. بنابراین هدف غایی دیپلماسی عمومی، تاثیرگذاری بر افکار عمومی ملت های هدف است و در این راه از ابزار رسانه های صوتی، تصویری، اینترنتی، تبادلات دانشجویی و تبادلات فرهنگی در قالب فرصت سازی استفاده می شود.

در همین راستا باراک اوباما امسال به مناسبت فرارسیدن نوروز پیامی ویدئویی را خطاب به مردم ایران ارسال کرد. او در تبریک خود از "فریدون مشیری" شاعر ایرانی شعری را نقل کرد و اظهار کرد که علاوه بر چیدن سفره هفت سین ، در کاخ سفید قرار است با غذاهای سنتی ایرانی از جمله سبزی پلو و ماهی به همراه شیرینی هایی چون نان برنجی نوروز گرامی داشته شود. او در پیام خود خطاب به مردم ایران گفته است که بهار این فرصت را برای او فراهم اورده تا مستقیما با مردم ایران صحبت کند و این کار پنجره ای باشد برای شروع رابطه ای جدید میان دو کشور ایران و امریکا. 

او در پیام اخیر خود با لحنی مسالمت آمیز اظهار کرد که زمان آن فرارسیده است که ایران و امریکا با احترام متقابل به یکدیگر و منافع متقابل با هم رابطه داشته باشند. او هم چنین اشاره کرد که پس از لغو تحریم ها امریکایی ها مشتاق به خرید بیش تر فرش های ایرانی، خاویار و پسته و زعفران هستند. 

پیام های اوباما اما در طول سالیان گذشته بنا بر تحولات سیاسی آن سال متفاوت بوده اند. در سال 1393، پیام تبریک اوباما سخن از فصلی جدید در تاریخ ایران و نقش این کشور در جهان داشت. او در ششمین پیام خود که همزمان با اولین سال ریاست جمهوری حسن روحانی بود به گفت و گوی تلفنی خود که تابوی رابطه بین دو کشور را شکست اشاره کرد و ابراز امیدواری کرد که سال جدید فصلی نوین در روابط ایران و امریکا باشد. 

اگر امسال اوباما از فریدون مشیری شعر نویی را نقل کرد در پیام تبریک سال 92 خود از حافظ شیرازی شعری را خواند. او در این پیام با واژه فارسی "درود" پیامش را آغاز کرد و با تبریک عید نوروز به مردم ایران گفت که از زمانی که رییس جمهور شده است تلاش کرده است از عید نوروز به عنوان فرصتی برای گفتگو با مردم و دولت ایران استفاده کند.

شعری هم که در فال حافظ خطاب به اوباما برای سال نو آمده، حاوی همین مضمون است: «درخت دوستی بنشان که کام دل به بار آرد/ نهال دشمنی برکن که رنج بی‌شمار آرد". 

در همین حال، پیام تبریک نوروزی "جان کری" وزیر امور خارجه امریکا نیز امسال تفاوت عمده ای با سال های قبل داشت. برای مثال، او در تبریک نوروزی سال 1392 خورشیدی ضمن اشاره به این که امریکا از خدمات امریکایی های ایرانی تبار و دانشجویان ایرانی بهره مند شده است و تکرار این موضوع در پیام تبریک نوروزی سال 1395 که در آن به پزشکان و وکلای ایرانی و افتخارآفرینان ایران در امریکا اشاره کرده است به طور خاص از "جمهوری اسلامی ایران" نام برده است که خود نشان از آن دارد که دولت اوباما موجودیت نظام سیاسی ایران را برسمیت شناخته است این در حالیست که تا پیش از آن در پیام های اکثر مقام های امریکایی میان ملت و دولت تفکیک صورت می گرفت و مقام های امریکایی مدعی بودند که نظام سیاسی ایران دارای مشروعیت مردمی نیست. جان کری در بخشی از پیام خود آورده است:" ما آمریکاییها نیز به همراه آنان که در همه جای دنیا، از جمهوری اسلامی ایران گرفته تا آسیای میانه تا قفقاز تا جوامعی در ایالات متحده برای جشن گرفتن رسیدن بهار و سال جدید دور هم می آیند، به شادی می پردازیم". 

شاید بخش عمده ای از این تغییر دیدگاه در بدنه تصمیم گیرندگان سیاسی دولت امریکا ناشی از سیاست خارجی بخردانه دولت تدبیر و امید باشد. محمد جواد ظریف با رایزنی فعالانه با کری نه تنها توانست مناقشه هسته ای ایران و غرب را به پایان رساند بلکه تابوی صحبت میان تهران – واشنگتن را نیز شکست. انتخابات مجلس در اسفندماه سال گذشته و مشارکت بالای مردم نیز به امریکایی ها نشان داد که نظام سیاسی کشور از مشروعیت و اقبال عمومی برخوردار است.