سوييفت باز است
تحليلگران مسائل پولي و مالي پيش از لغو تحريم‌ها هم بارها گفته بودند پس از برداشته شدن تحريم ما مشكلي از نظر نرم‌افزاري و اتصال به سوييفت نداريم
كارت دعوت براي حضور در اين مكان صادر شده بود. طبقه چهارم و پنجم برج لاجوردي رنگي كه در ميرداماد خودنمايي مي‌كند؛ بانك مركزي. از مدت‌ها قبل وقتي منتقدان شمشير داموكلس سوييفت را بالاي سر دولت بردند، دولتي‌ها و در راس آنها سيف منتقدان را دعوت كردند به بازديد از «اتاق سوييفت بانك مركزي». دري كه به روي خبرنگاران باز شد اما شباهت چنداني به اتاق نداشت. سالني با انبوهي دستگاه كامپيوتر و همچنين اپراتورهاي متعددي كه مشغول فعاليت بودند. براي انتقال پيام از طريق شبكه سوييفت. آنچه از سوي رسانه‌هاي خبري مخابره شد نيز مفهومي فراتر از اين نداشت؛ «سوييفت باز است»؛ هر چند مدير اداره بين‌الملل بانك مركزي مكررا براي رفع شبهات در اين زمينه توضيح مي‌داد اما كسي نمي‌دانست آيا اين بازديد پاياني است بر حرف و حديث‌ها در اين خصوص؟
همين تكرار بحث بر سر عدم اتصال سوييفت بود كه سبب شد بانك مركزي بازديدي براي خبرنگاران ترتيب داد تا اتصال قطعي پس از لغو تحريم‌ها را خود نظاره كنند. تحليلگران مسائل پولي و مالي پيش از لغو تحريم‌ها هم بارها گفته بودند پس از برداشته شدن تحريم ما مشكلي از نظر نرم‌افزاري و اتصال به سوييفت نداريم؛ گير كار روابط كارگزاري يا به عبارت ساده‌تر متقاعد شدن طرف‌هاي خارجي براي ايجاد ارتباط با بانك‌هاي ايران است با اين حال برخي از رسانه‌ها مدام بر قطع بودن سوييفت پافشاري مي‌كردند. اين پافشاري آدرس غلطي است كه منتقدان دادند و به جاي پرداختن به مشكل اصلي، يك نرم افزار را علم كردند.
وقتي همه خبرنگاران در واحد سوييفت بانك مركزي جمع شدند اپراتور مسوول، يك درخواست از بانك مركزي ايران به هالك بانك تركيه ارسال كرد. پس از ارسال موفقيت آميز اين پيام، ارتباط سوييفتي ديگري ميان بانك مركزي ايران با يك بانك كره‌اي به تاريخ ٣٠ مارس براي خبرنگاران تشريح شد.
كافي است سايت Swift.com باز شده و نام كاربري و رمز عبور وارد شود. مراحل ارسال انواع پيام‌هاي مالي در شبكه جهاني بانكي به همين سادگي قابل انجام است. نه فقط اپراتورهاي مستقر در بانك مركزي بلكه مركز سوييفت تمام بانك‌هاي لغو تحريم شده مي‌توانند پيام‌هاي‌شان را از اين طريق ارسال و دريافت كنند.
در طبقه چهارم و پنجم ساختمان بانك مركزي دو سالن مخصوص انجام عمليات ارزي است. ارتباطات در شبكه جهاني بانكي نيز در همين دو سالن انجام مي‌شود. اداره بين‌الملل و اداره عمليات ارزي دو كاربر شبكه سوييفت هستند. ابتداي كار ديل‌ها انجام مي‌شود، سپس با نرم‌افزارهاي مخصوص، پيام‌ها ايجاد شده و بلافاصله ارسال مي‌شود. اين ارسال سه مرحله مجزا دارد، ايجاد پيام، امضاي دوم و امضاي اول. وقتي دستور پرداخت از طرف متقاضيان ارايه مي‌شود؛ پس از بررسي كامل درخواست به لحاظ عدم وجود مانع خاص، مراحل پرداخت انجام مي‌شود. با ارسال پيام از طريق اين شبكه از كارگزار خارجي كه منابع ايراني نزدشان وجود دارد مي‌خواهيم منابع را به ذينفعان انتقال دهد.
اتصال ٢٩ بانك ايران به سوييفت بي‌سابقه است
اپراتور مستقر در واحد سوييفت جدولي را پيش رو دارد كه ليست تمام نقل و انتقالات از طريق سايت سوييفت را نمايش مي‌دهد. صفحه‌اي كه با نوارهاي آبي طراحي شده و سرجدول صفحات نيز به همين رنگ ديده مي‌شود. ٢٩ بانك كشور امروز (ديروز) اين تصوير را در واحدهاي ارزي خود مي‌بينند. سه بانك انصار، سپه و مهراقتصاد نيز براي اتصال به سوييفت در صف مذاكرات و رايزني‌ها قرار دارند. اين تعداد از بانك‌هاي متصل به سوييفت از آغاز عمليات سوييفت در كشور تاكنون بي‌سابقه است. سال ١٣٧٣ براي نخستين‌بار پنج بانك يعني بانك مركزي، سپه، صادرات، تجارت و ملي به سوييفت متصل شدند و نقل و انتقال بين‌المللي را از طريق اين واسطه آغاز كردند؛ واسطه‌اي كه بين بانك‌هاي جهاني با يك زبان استاندارد، سريع و كم‌هزينه كار انتقال را انجام مي‌دهد. امروز هم با لغو تحريم‌ها به جز سه بانك نامبرده باقي بانك‌ها امكان كار با اين نرم‌افزار و ارتباط با شبكه جهاني بانكي را دارند.
هنوز در اروپا منابع لازم را نداريم
منتقدان به جاي آنكه به اشكالات كار اشاره كنند؛ آدرس غلط مي‌دهند. قطع سوييفت آدرس غلطي است كه تا به حال به جاي پرداختن به اصل موضوع، بارها تكرار شد. بدون آنكه اشاره‌اي كنند به مشكلات كارگزاري موجود. اصل ماجرايي كه بازرگانان را گلايه‌مند كرده است؛ نداشتن منابع مالي در اروپا و حاضر نبودن برخي از طرف‌هاي خارجي براي ارتباط مالي با ايران است. حسين يعقوبي رييس گروه كاربران سوييفت كشور در جريان اين بازديد به پرسشي در خصوص چرايي نداشتن منابع مالي در اروپا پاسخ گفت. به گفته او ما هنوز نفت و كالا در حجم بالا به اروپا نفروخته‌ايم كه منابع مالي در آن كشورها ايجاد شود؛ لذا در حال حاضر منابع قابل انتقالي اساسا در اروپا فعلا وجود ندارد. يعقوبي توضيح داد: از آنجا كه كشورهاي آسيايي در دوران تحريم خريد خود از ايران را قطع نكرده بودند؛ حجم قابل توجهي از منابع ما در اين كشورها تجميع شده است. بنابراين در شرايط حاضر امكان نقل و انتقال پول در اين كشورها قابل اجراتر از كشورهاي اروپايي است.
ايران‌هراسي، گير ارتباطات مالي است
اما موضوع دوم يعني حاضر نبودن برخي از بانك‌ها به برقراري ارتباط مالي با ايران مساله حساس‌تري است كه در چند ماه اخير نيز با رايزني‌هاي دوجانبه سعي در رفع اين مشكل شده است. مشكل برخي از بانك‌هاي با رتبه اعتباري بالاي جهان براي ايجاد ارتباط با ايران ترس از برخورد امريكا و ايران‌هراسي است. ايران هراسي به واسطه قوانين به روز نشده مبارزه با پولشويي و مبارزه با تامين مالي تروريسم است. با وجود آنكه مقررات مبارزه با پولشويي و مبارزه با تامين مالي تروريسم ايران مطابق با استانداردهاي جهان تدوين و به سازمان‌هاي بين‌المللي ارسال شده اما اين مراجع مانند بانك جهاني، بررسي اين قوانين را به سال ٢٠١٨ موكول كرده‌اند. بنابراين تا زماني كه از سوي مراجع معتبر جهاني مانند IMF يا World Bank مقررات ايران تاييد نشود؛ آرامش خاطر براي بانك‌هاي دنيا براي برقراري روابط با ايران ايجاد نخواهد شد. ايران هراسي ايجاد شده هم اتفاقي است كه در سال‌هاي گذشته كم كم شكل گرفت و در دو سال گذشته دولت با وجود تلاش‌هاي فراوان نتوانسته هنوز اين آوراهاي به جا مانده از گذشته را از سر راه بردارد.
با اين حال حميد تهرانفر معاون نظارتي بانك مركزي در گفت‌وگو با اعتماد متذكر شد: همه بانك‌ها راغب هستند انسجام را بيشتر كنند ولي آنقدر كه درباره ايران صحبت‌هاي نامطلوب شده است آنها براي برقراري اين رابطه ترديد دارند. او افزود: ما اصلاح مقررات مبارزه با پولشويي و مقررات مبارزه با تامين مالي تروريسم را به سازمان‌هاي بين‌المللي فرستاده‌ايم. چرا كه موضوع پنهاني در اين زمينه نداريم و آقايان خودشان اذعان دارند كه تطبيق لازم نيز وجود دارد. اما نياز است كه مرجعي مانند IMF يا World Bank آن را تاييد كنند تا آرامش لازم براي بانكدارهاي اروپايي فراهم شود.
تهرانفر متذكر شد: ما از نظر مقررات خودمان مطمئن هستيم و زماني كه آن را تدوين مي‌كرديم ملاك‌مان استانداردهاي جهاني بوده و با مشاوران بين‌المللي هم مشورت كرده‌ايم. بنابراين اگر آقايان بدون نگراني از اينكه امريكايي‌ها بخواهند آنها را تحريم يا تنبيه كنند؛ مقررات ما را بخواهند؛ حتما خواهند ديد كه قوانين جامعي در اين زمينه وجود دارد.
او با اشاره به اينكه آلمان‌ها جسورتر از ساير كشورها هستند، توضيح داد: بانكداران آلمان با حضور در ايران دليل عدم ارتباط شان با بانك‌هاي كشور ما را بطور شفاف بيان كردند و نگرانيشان از برخورد امريكا با آنها را عنوان كردند اما بانكداران كشورهايي مثل ايتاليا اگرچه با حضور در ايران از ايجاد ارتباط دو سويه استقبال كردند اما در عمل اقدامي انجام ندادند.
روابط بانكي با ايتاليا برقرار شد
در هر حال با وجود آنكه سوييفت متصل بوده و ايراد كار جاي ديگر است؛ برخي رسانه‌ها عدم اتصال سوييفت را هر روز تيتر كردند. اين زياده‌روي در انتشار اطلاعات اشتباه سبب شد حسين يعقوبي مديركل بين‌الملل بانك مركزي و رييس كارگروه كاربران سوييفت كشور براي اثبات اتصال سوييفت در جمع خبرنگاران حاضر شود و توضيحاتي در اين باب ارايه كند. او تاكيد كرد: پس از تحريم‌ها ۳۰۰ كارگزار خارجي با شبكه بانكي ما روابط كارگزاري ايجاد كردند كه اين روابط قبل از تحريم‌ها به تعداد انگشتان دست رسيد. مديركل بين‌الملل بانك مركزي با بيان اينكه تنها ۲ يا ۳ بانكي كه در ليست تحريم‌ها قرار دارند هنوز نتوانستند از مزاياي برقراري سوييفت برخوردار باشند، افزود: پس از برقراري ارتباطات، حساب بانك مركزي ايران پيش بانك مركزي ايتاليا باز شده و از طريق سوييفت پول منتقل شده و در حال حاضر ما در بانك مركزي ايتاليا بستانكار هستيم. او با تاكيد بر اينكه پرداخت‌هاي مختلف در اتاق سوييفت از قبيل خريد طلا و... انجام مي‌شود، ادامه داد: اما اگر سيستم سوييفت وجود داشته باشد ولي كسي در دنيا به شما طلا نفروشد، چگونه امكان دارد كه ارتباط برقرار شود؟
قطع روابط دلاري مربوط به تحريم‌هاي هسته‌اي نيست
بر اين اساس يعقوبي با بيان اينكه هنوز روابط بانكي و سوييفت به صورت دلاري به دليل تحريم‌ها برقرار نيست اما پوند و يورو برقرار است، گفت: قطع اين روابط مربوط به تحريم‌هاي هسته‌اي نيست و از گذشته اين تحريم وجود داشته است. رييس كارگروه كاربران سوييفت كشور اظهار كرد: فعالان اقتصادي نمي‌توانند به صورت مستقيم سوييفت برقرار كنند بلكه فعالان اقتصادي به بخش مربوطه يعني شعبات ارزي بانك‌ها مراجعه و براساس ثبت سفارش خود درخواست باز شدن اعتبار را به بانك مي‌دهند.
واكنش بانك مركزي به انتقاد فعالان اقتصادي و تجار
مديركل بين‌الملل بانك مركزي در پاسخ به اين مطلب كه برخي تجار و فعالان اقتصادي مطرح مي‌كنند كه هنوز روابط سوييفت برقرار نيست؟ خاطرنشان كرد: در جريان تحريم‌ها روابط كارگزاري بانك‌هاي ايراني با بانك‌هاي خارجي كاملا متوقف نبود و اين روابط وجود داشت اما اين ارتباط محسوس و با هزينه‌هاي بالا بود ولي در حال حاضر سوييفت كاملا برقرار است. او ادامه داد: دستورات دريافت و پرداخت جزو روابط كارگزاري بانكي است و سوييفت در اين حوزه نمي‌گنجد و مقوله‌اي جدا است. رييس كارگروه كاربران سوييفت كشور با تاكيد بر اينكه توسعه كارگزاري شبكه بانكي ما با بانك‌هاي جهاني اهميت دارد تا هزينه‌هاي كشور كاهش يابد، تصريح كرد: در شرايط فعلي هزينه‌ها كاهش يافته است، روند برقراري ارتباطات روبه گسترش است. در برخي حوزه‌ها روابط كارگزاري با بانك‌هايي ايجاد شده كه در قبل از تحريم وجود نداشت. در اصل روابط جديد بانك‌هاي ايراني با بانك‌هاي جديد پس از برجام ايجاد شده است. اين مقام مسوول در بانك مركزي گفت: در برخي رسانه‌ها به دليل فقدان آگاهي كامل روابط كارگزاري بانك‌ها، حواله و گشايش اعتبار اسنادي را با يك ابزار پرداخت بانكي و ارتباطي مثل سوييفت اشتباه مي‌گيرند، اين در حالي است كه سوييفت يك سيستم است و مخفف جامعه جهاني ارتباطات مالي. سوييفت ابزار رسانه‌اي مثل تلفن است كه در اختيار بانك قرار مي‌گيرد تا ارتباط بانكي با شبكه برقرار شود، در اصل سوييفت ابزار مخابراتي و ارتباطاتي است. سوييفت في‌نفسه گره‌گشا در ايجاد روابط كارگزاري و ارايه خدمات نيست.
بانك‌ها اجازه ندارند با بانك‌هاي كوچك خارجي ارتباط برقرار كنند
يعقوبي اضافه كرد: آنچه براي بانك‌ها مهم است، ايجاد روابط بانكي با كارگزاران بانكي در دنيا است. يك بانك بايد قبل از برقراري ارتباط مطالعه داشته باشد و پس از آن بايد روابط را به مرحله اجرا درآورد كه در اين زمينه پيام‌هاي مالي مخابره مي‌شود. بايد تمامي زمينه‌ها فراهم باشد تا سوييفت مخابره شود. اين امكان وجود دارد كه همه به شبكه سوييفت وصل باشند اما امكان برقراري ارتباط وجود نداشته باشد. وي افزود: پيش بيني مي‌شد كه پس از اجراي برجام تمام فعاليت‌هاي بانكي بين‌المللي و استفاده از ابزارهايي مثل سوييفت و... كه ارتباطات را تسهيل مي‌كند، برقرار مي‌شود و در اختيار ما قرار مي‌گيرد، بر اين اساس سوييفت از نخستين نتايج برجام بود. رييس كارگروه كاربران سوييفت كشور تصريح كرد: در جريان تحريم، منهاي چند بانك، مابقي بانك‌ها از جمله بانك مركزي در استفاده از سوييفت محروم بودند كه خوشبختانه اين ارتباط در حال حاضر برقرار شده است. مدير بين‌الملل بانك مركزي گفت: پس از اجرايي شدن برنامه جامع اقدام مشترك (برجام)، روابط كارگزاري و بانكي با بانك‌هاي جديد اروپا در ايتاليا و اتريش برقرار شده است. همچنين براساس دستورالعملي، بانك‌ها اجازه ندارند با بانك‌هاي كوچك خارجي ارتباط برقرار كنند و برقراري روابط با بانك‌هاي بزرگ خارجي در دستور كار است. وي اعلام كرد: تحريم‌هاي دلاري ارتباطي به موضوع هسته‌اي ندارد و ما قبل از اين موضوع تحريم دلاري شده بوديم.
همه بانك‌هاي ايران از آخرين نسخه سوييفت استفاده مي‌كنند
همچنين محمود زيبايي، رييس گروه توسعه و امنيت اداره نظام‌هاي پرداخت بانك مركزي گفت: سوييفت نسخه (ورژن) يك و دو ندارد و تنها نسخه آن «هفت» است و همه بانك‌هاي ايران هم‌اكنون از آخرين نسخه سوييفت استفاده مي‌كنند. غلامرضا پناهي عضو هيات‌مديره و معاون بين‌الملل بانك ملي نيز در حاشيه مراسم نمايش عمليات سوييفت در محل بانك ملي در جمع خبرنگاران گفت: از ۲۶ دي ماه حدود ۲۹۰۰ پيام سوييفت بين بانك ملي در ۶۲ كارگزاري اين بانك در خارج كشور تبادل شده است. او با بيان اينكه سوييفت پس از تحريم‌ها براي برقراري ارتباط پيش قدم شد، اما اتصال مجدد به اين سامانه نيازمند طي شدن مراحلي است، افزود: ارتباط سوييفت و امكان نقل و انتقال وجوه هم‌اكنون فراهم است و همه حساب‌هاي ما در خارج از كشور آمادگي انتقال وجوه از خارج به داخل و بالعكس را دارند. به طور نمونه، اكنون پيام حواله از بزرگ‌ترين بانك ژاپن و به نام شخص را بدون واسطه دريافت كرده‌ايم. پناهي گفت: همه واحدهاي بانك ملي آماده‌اند وجوه افراد را در مواردي كه كارگزاري وجود دارد به داخل انتقال دهند؛ همچنين امكان ارسال وجوه نيز فراهم است.
