ایران درباره نقش روسیه در خاورمیانه چگونه می اندیشد؟

سرویس بین الملل خرداد: سایت "راشا دایرکت" با طرح این پرسش از دکتر کرمی در این باره که وضعیت فعلی روابط روسیه و ایران چگونه است نظر او را در این مورد جویا شده است. استاد کرمی در پاسخ به این پرسش می گوید:"روابط ایران و روسیه پس از توافق هسته ای عمیق تر شده است. به خصوص آن که در مورد روابط اقتصادی موانع همکاری میان دو کشور حذف شده اند. دو کشور ایران و روسیه اکنون در سطح بی سابقه ای از درک متقابل و همکاری در مسائل مرتبط با امنیت منطقه ای قرار دارند که تاثیر مثبتی بر ثبات و امنیت منطقه ای می گذارند. سطح دیگر از همکاری های بین ایران و روسیه در سطح بین المللی است. اکنون دانشجویان و نخبگان ایران و روسیه متفق القول بر این باورند که باید در مقابل گسترش انحصاری غرب ایستاد. آنان شروع به اتخاذ رویکرد نزدیکی بیش تر در قبال شرق به خصوص آسیا کرده اند و به توسعه روابط با کشورهای منطقه از جمله هندوستان و چین پرداخته اند. به عنوان مثال، ما در ایران بیش از 15 مرکز مطالعه روسیه و اسیای مرکزی و آموزش زبان روسی را داریم واقعیتی که نشان دهنده علاقه شدید به بهبود روابط دو کشور است". 

به گزارش خرداد، این استاد دانشگاه به اشاره به این که همکاری میان ایران و روسیه ریشه تاریخی دارد می افزاید:"خوبست به روابط میان دو کشور در زمان اتحاد جماهیر شوروی اشاره کنیم. در قرن نوزدهم هم روسیه اولین شریک تجاری خارجی ایران بود. حتی پس از جنگ جهانی دوم نیز در دوران پهلوی، ایران و روسیه روابط اقتصادی مثبتی با یکدیگر داشتند. اکنون نیز همکاری های گسترده ای وجود دارند. سه هفته پیش مرحله ساخت و ساز نهایی راه آهن اغاز شد که ایران و جمهوری اذربایجان را به یکدیگر متصل می کند. همچنین چهار توافق مهم درباره دریای خزر نیز حاصل شد. نباید فراموش کنیم که هر دو کشور منافع گسترده ای در حفظ ثبات و امنیت در قفقاز و اسیای مرکزی دارند. سیاست ایران نسبت به روسیه و سایر کشورهای منطقه بر چند اصل استوار است که به وضوح در سند چشم انداز 20 ساله قید شده اند. یکی از نکات اصلی این سند رویکردی سازنده در سیاست خارجی و تصمیم گیری مستقل ایران در حوزه است. رابطه ایران با غرب مانعی در راستای گسترش روابط ما با روسیه نیست. همکاری و نقش روسیه و ایران در مقابله با افراط گرایی و کمک به ثبات منطقه هیچ ربطی به رابطه ما با غرب ندارد. 

این استاد ایرانی مسائل روسیه در پاسخ به این پرسش که اکنون شرکت های غربی آرزوی ورود به بازار ایران را دارند و شرکت های روسی آن هم در شرایط بحران اقتصادی در روسیه نگران هستند که فرصت گسترش رابطه تجاری با ایران را از دست دهند می گوید:"می خواهم به شما از دوران طلایی در روابط ایران و روسیه در دهه های 60 تا 80 میلادی بگویم. در آن زمان ایران روابط خوبی با بسیاری از دیگر کشورها از جمله چین، ژاپن و در پایان آن با امریکا و  اروپا را داشت . حتی در دوران رژیم پهلوی که متحد غرب محسوب می شود نیز تهران همکاری های اقتصادی و صنعتی گسترده ای با شوروی داشت و بر سر احداث یک خط لوله گاز بین دو کشور و دریافت گاز از ایران توافق به عمل امده بود و شوروی نیز در بخش های مختلف صنعتی ایران فعال بود. بدون شک رقابت میان شرکت های مختلف برای ورود به بازار ایران وجود دارد اما به اعتقاد من روسیه در حال توسعه سیستم حمل و نقل، راه آهن، نیروگاه و تاسیسات تولید انرژی در ایران بوده است. فراموش نکنید که ساختار تولید انرژی موجود در ایران روسی است". 

او در ادامه در پاسخ به این پرسش که ایا در دوران پسا تحریم، ایران در حوزه نفت و گاز رقیب روسیه خواهد بود می گوید:"نخست آن که سهم ایران از بازار انرژی اروپا عمدتا توسط کشورهای عربی گرفته شده است. نکته دوم آن که ایران تولید نفت خود را به طور تدریجی و نه اسان و سریع افزایش می دهد. در این میان ایران خواستار هماهنگی با کشورهای صادر کننده نفت عضو اوپک است و فکر نمی کنم مشکلی جدی برای روسیه ایجچد شود. در حوزه گاز نیز ایران در درجه اول تمرکزش بر کشورهای منطقه جنوب آسیا از جمله پاکستان و هندوستان است. اتحادیه اروپا برای کاهش وابستگی خود به گاز روسیه دو راه عمدهجایگزین دارد یکی پروژه نابوکو است که گاز را از حوزه دریای خزر از طریق جمهوری آذربایجان و قزاقستان به اروپا می رساند و پروژه دوم شامل طرح هایی برای ساخت یک خط لوله گاز از طریق سوریه و ترکیه به اتحادیه اروپا است. اگرچه برخی از تحلیلگران می گویند که ایران خواستار افزایش سهم خود از بازار گاز است اما تردید زیادی وجود دارد که تهران واقعا مایل به چنین کاری باشد". 

این استاد ایرانی در ادامه اشاره می کند که قیمت پایین کنونی نفت تقصیر ایران نیست بلکه مقصر اصلی عربستان سعودی و دستکاری قیمت نفت توسط آن کشور است. او می افزاید:"سعودی ها پیش تر نیز تجربه چنین کاری را داشته اند برای مثال، در دهه 80 میلادی آنان تا حد زیادی مسبب کاهش قیمت نفت شدند تا از آن به عنوان اهرم برای اعمال فشار علیه اتحاد جماهیر شوروی و ایران استفاده کنند. در حال حاضر نیز یک انگیزه ضد ایرانی و ضد روسی قوی در سیاست خارجی عربستان وجود دارد. سعودی ها به طور عمده می خواهند مانع بازگشت ایران به بازارهای نفتی شوند". 

این کارشناس مسائل روسیه در ادامه در پاسخ به این پرسش که گزارش هایی استدلال کرده اند که احتمالا اسرائیل مانع اصلی تسریع تحویل سامانه موشکی اس-300 به ایران شده است می گوید:"تعویق در تحویل این سامانه شدیدا با سیاست تنظیم مجدد روابط روسیه و ایالات متحده در دوران ریاست جمهوری مدودف در ارتباط بود. نکته دیگر آن که اس-300 یک سلاح دفاعی است. کشور ما می خواهد این سامانه موشکی را برای حفاظت از مرزها و زیرساخت های خود در اختیار داشته باشد. حزب الله لبنان ظرفیت های راه اندازی چنین سامانه ای را ندارد. بایدا اشاره کرد که ایران و روسیه در منطقه دارای منافع مشترک بیش تری در مقایسه با روسیه و اسرائیل هستند. شواهدی مبنی بر مداخله اسرائیل در بحران اوستیا و اوکراین وجود دارند که مغایر با منافع روسیه هستند. 

این استاد دانشگاه طرح این ادعا که ایران تنها به دنبال کمک به شیعیان در منطقه است را زیر سوال می برد و می گوید:"می توانم مثالی برایتان بزنم. هنگامی که داعش نیروهایش در 140 کیلومتری اربیل پایتخت اقلیم کردستان عراق بودند آقای بارزانی رییس اقلیم از ایران درخواست کمک کرد. یک هفته پس از آن او گفت که ایران تنها کشوری بود که به کردها کمک کرد در حالی که اقلیم تقاضاهای مشابهی را نیز از دیگر مناطق مطرح کرده بود. واقعیت آن است که کردها سنی هستند نه شیعه". 

"راشا دایرکت" در ادامه این پرسش را مطرح می کند که چه اختلافات احتمالی میان ایران و روسیه بر سر بحران سوریه وجود دارد و در این باره می نویسد:"زمانی که به بحران سوریه می رسد ایران مسائل را از دریچه ارتباط آن با مسائل لبنان و عراق نگاه می کند. با توجه به این که ایران در خاورمیانه واقع شده و در مجاورت نواحی پر هرج و مرج است طبیعی است که تهران بیش تر درگیر این مسائل باشد. از سوی دیگر، روسیه در حال مشاهده موضوع سوریه در بستری بین المللی است. با این حال، مهم ترین موضوعی که روسیه و ایران درباره آن اشتراک نظر دارند این است که هر دو کشور خواستار حفظ تمامیت ارضی آن کشور و جلوگیری از به قدرت رسیدن تروریست ها هستند. هم چنین مسکو و تهران می خواهند مردم سوریه خود درباره سرنوشت بشار اسد و آینده کشورشان تصمیم گیری کنند. 

این استاد دانشگاه در ادامه با اشاره به اختلاف رویکرد روسیه و غرب در قبال مسائل خاورمیانه می افزاید:" اوباما سیاست تعادل منطقه ای میان ایران، ترکیه و عربستان سعودی را دنبال کرد. نقش روسیه به طور طبیعی در این روند مهم است. برای مسکو اما بقای دولت ملت ها و حفظ امنیت و ثبات منطقه اهمیت دارد. برخلاف اجماع کشورهای غربی، روسیه مایل به مقابله با افراط گرایی است. ایران و روسیه همراه با چین منافع مشترکی در حفظ نظام وستفالیایی در حوزه بین المللی دارند که اصول کلیدی آن حاکمیت دولت ها، عدم مداخله و توازن قوا می باشند. 

این نشریه در پایان این پرسش را مطرح می کند که آیا ایران می تواند نقشی در بهبود روابط و اشتی میان مسکو و آنکارا ایفا کند. استاد کرمی می افزاید:"هنگامی که بحران میان روسیه و ترکیه روی داد ایران هر دو کشور را به خویشتن داری و گفت و گو و جلوگیری از تشدید بحران فراخواند. تهران باور دارد که ترکیه در این میان با موضع سیاسی فعلی اش مقصر اصلی است. مشکلات منطقه ای و قومیتی کنونی در حال حاضر منجر به گسترش مداخلات ترکیه در امور منطقه ای شده اند. از سوی دیگر، ظرفیت همکاری سازنده میان ایران، روسیه و ترکیه در قفقاز جنوبی وجود دارد. تشدید درگیری های اخیر در قره باغ نشان داد که حفظ ثبات و امنیت در منطقه منفعت مشترک همه ماست. در نتیجه، اینده چنین همکاری ای بستگی به این دارد که آیا ترکیه خود سیاست رسمی تضعیف رژیم های قانونی در عراق و سوریه را ادامه خواهد داد یا خیر.