سازمان ها و افرادی که آتش به جان اراضی انداخته اند
بعد از ظهر سه‌شنبه 19 مرداد بار دیگر آتش به جان یکی دیگر از تالاب‌ها و مناطق حفاظت شده کشور افتاد. در این حادثه 30 هکتار از اراضی تالاب سولقان در استان چهارمحال و بختیاری طعمه حریق شد و بر اساس اخبار اعلام شده مردم و مسئولین به وسیله دود برخاسته از منطقه متوجه حادثه شدند.
به گزارش «تابناک» بعد از ظهر روز سه شنبه و در چند دهمین آتش‌سوزی اراضی ملی، این بار تالاب سولقان یکی از تالاب‌های چهارگانه استان چهارمحال و بختیاری طعمه آتش شد و در این آتش‌سوزی قریب به 30 هکتار از گون زارها و مراتع گیاهان دارویی جنوب غربی شلمزار و دامنه کوه سوخته در شهرستان کیار به خاکستر تبدیل شد.
نکته جالب اینکه در این آتش‌سوزی همانند همه حوادث پیشین، خبری از نظارت پیشگیرانه قبل از وقوع نبود تا به گفته مسئولین محلی شهرستان کیار این حادثه حدود سه میلیارد ریال به سرمایه‌های طبیعی استان چهارمحال و بختیاری خسارت وارد کند.
جدا از شباهت این حادثه در ضعف اقدام پیشگیرانه با سایر آتش سوزی های اراضی ملی کشور، آتش‌سوزی تالاب سولقان به عنوان یکی از مناطق حفاظت‌شده استان چهارمحال و بختیاری نیز با کمک مردم و نیروهای آتش‌نشانی، نیروهای انتظامی و...مهار شد، تا از این لحاظ نیز این حادثه با موارد مشابه دیگر همخوانی داشته باشد.
رخداد اخیر در مناطق حفاظت شده استان چهار محال و بختیاری بار دیگر دو نقص جدی در دو سازمان جنگل‌ها و مراتع و سازمان حفاظت محیط‌زیست یعنی ضعف در نظارت و پیشگیری و ضعف در مقابله و درمان با آتش‌سوزی را نمایان کرد.
توضیح اینکه نحوه اطلاع یافتن مردم و مسئولین از این آتش‌سوزی بر اساس آنچه در رسانه‌ها آمده است، از طریق دود برخاسته از آتشی است که آسمان منطقه را فراگرفت و خاموش کردن این آتش‌سوزی نیز با کمک مردمی صورت گرفت که مسئولین از طریق پیامک از آنها کمک خواستند.
دردآور اینکه تالاب سولقانی که آتش‌سوزی اخیر در آن رخ داد و 30 هکتار از اراضی آن به خاکستر تبدیل شد، زیستگاه بسیاری از گونه‌های گیاهی نادر و پناهگاه موج عظیمی از پرندگان مهاجر است.
در رابطه با چرایی وقوع این آتش‌سوزی گمانه‌زنی‌های متعددی وجود دارد ولی آنچه بیش از همه در میان اهالی منطقه مطرح است، بی‌توجهی گردشگران در خاموش کردن آتش پس از ترک محل تفریح خود است. این سهل انگاری گردشگران اگر دلیل صحیح حادثه باشد، دقیقاً شبیه به سهل انگاری روز جمعه 15 مرداد در جریان آتش‌سوزی تالاب هامون است که به دنبال سهل‌انگاری برخی چوپانان محلی 40 هکتار از اراضی تالاب هامون را گرفتار آتش کرد.
با اینحال علت آتش‌سوزی چه بر اثر سهل‌انگاری و چه عمدی رخ داده باشد، در انسانی بودن عامل آن هیچ شکی وجود ندارد. بر همین مبنا موضوع نظارت محیط‌بانان و مسئولین سازمان حفاظت محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری در این میان زیر سئوال و نقد جدی است.
به بیان بهتر اگر منطقه مذکور یکی از مناطق حفاظت شده و زیر نظر سازمان حفاظت محیط‌زیست است، پس حفاظت و نقش سازمان مذبور در جلوگیری از بروز این حادثه و حوادث مشابه چه می‌شود؟ اگر بنا است تا آتش‌سوزی به وسیله دود برخاسته از آن به اطلاع مردم برسد و به وسیله آنها نیز خاموش شود، پس سازمان عریض و طویلی چون حفاظت محیط‌زیست به چه منظور تأسیس شده است؟
در همین راستا
«تابناک» تلاش کرد تا با «شهرام احمدی» مدیرکل اداره حفاظت محیط‌زیست استان
چهارمحال و بختیاری تماس حاصل کند و کم و کیف آتش‌سوزی و نیز انتقادات وارده را با
وی در میان بگذارد. علی‌رغم هماهنگی انجام شده با مسئول دفتر مدیرکل این مقام
مسئول استانی حاضر به پاسخگویی و شفاف‌سازی در این رابطه نشد.
دکتر پرویز کردوانی استاد بازنشسته دانشگاه تهران و متخصص مسائل زیست محیطی در رابطه با موضوع آتش‌سوزی‌های مکرر در جنگل‌ها، مراتع و مناطق حفاظت‌شده کشور به «تابناک» گفت: « در مناطق خشک میزان تبخیر و تعرق بالاست و بیشتر بارش سالانه تبخیر می‌شود. به همین دلیل گونه‌های علفی خشک اگر حتی به هم بخورند هم آتش رخ میدهد. در ایالت کالیفرنیای آمریکا اینگونه آتش‌سوزی به شدت زیاد است و به همین خاطر مسئولین در آنجا تأکید دارند که میان مراتع با جاده‌های خاکی یا سازه‌های مسکونی فاصله می‌اندازند تا اگر آتشی هم شکل گرفت، دامنه آن گسترش پیدا نکند.»
کردوانی ادامه داد: « در ایران فقط منطقه جازموریان است که ممکن است عوامل طبیعی مسبب آتش‌سوزی شود و دیگر آتش‌سوزی‌های اراضی کشور با عامل انسانی رخ میدهد. آتش‌سوزی‌های اراضی کشور یا به واسطه گردشگران و مردم محلی است که به صورت سهوی آتش روشن می‌کنند و یا به واسطه برخی زمین‌خواران است که به صورت عمدی باعث آتش‌سوزی می‌شوند تا بعداً در آن منطقه ساخت و ساز انجام دهند.»
استاد بازنشسته دانشگاه تهران در رابطه با نقش سازمان‌های محیط‌زیست و جنگل‌ها و مراتع در برخورد با آتش‌سوزی‌ها افزود: « اگرچه نیروی انسانی و نظارتی در این دو سازمان کم است ولی باید بپذیریم که آنها نمی‌توانند قدم‌به‌قدم ناظر قرار دهند. این مشکل اساسی‌تر از این حرف‌هاست و باید در مورد آن مسئولین مرتبط ریشه‌یابی اساسی انجام دهند.
اولین مشکل این است که مردم ایران رفته‌رفته سرگرم فضاهای مجازی و زندگی شخصی خود می‌شوند و علاقه و ارتباط آنها به محیط طبیعی کاهش پیدا کرده است. مسئولین همانند فرهنگ‌سازی در مورد صرفه‌جویی در مصرف آب باید در رابطه با دلسوزی برای طبیعت و اهمیت آن نیز فرهنگ‌سازی کنند و جامعه به ویژه جوانان را نسبت به محیط زیست حساس کنند.
مشکل دیگر این است که سازمان‌های مرتبط با اراضی ملی همانند حفاظت محیط زیست و جنگل‌ها و مراتع از نظر امکانات در شرایط خوب قرار ندارند و به جای آنکه تجهیزات عالی همانند موتورهای سریع و جدید برای محیط‌بانان بخرند، بودجه را برای خود هزینه می‌کنند.
مورد سوم نیز ضعف در مدیریت ما ایرانی‌هاست. شما ببینید ما سازمان جنگل ها و مراتع ایجاد کردیم ولی جنگل‌های ما بیشتر نابود شد. سازمان حفاظت محیط زیست ایجاد کردیم ولی مناطق حفاظت شده، تالاب ها و حیات وحش ما بیشتر نابود.
مسئولین محیط زیستی می گویند که مدیران ارشد به طرح های کارشناسی ما توجه نمی کنند ولی من می گویم این حرف غلط است، مشکل ما دقیقاً طرح های کارشناسی است که در گذشته علی رغم مشکلات و ضعف های فراوان اجرایی شد.»
بر اساس آنچه آمد می توان نتیجه گرفت، آتش سوزی تالاب سولقان در استان چهارمحال و بختیاری بار دیگر نگرانی ها را در رابطه با استمرار این آتش سوزی ها ایجاد کرد. این موضوع نیازمند برنامه مدون و دلسوزانه مسئولین دارد تا در رابطه با نظارت و مدیریت صحیح اراضی ملی، فرهنگ سازی ملی در نحوه برخورد با طبیعت و همچنین تجهیز و آموزش سازمان های مرتبط با اراضی ملی برای مقابله با حادثه تلاش جدی خود را بکار گیرند.
