٣ گام تا صلح سوری
حزب حاکم عدالت و توسعه ترکیه امروز قدرتمندتر از همیشه است. این دست‌کم ادعای بن‌علی ییلدریم، نخست‌وزیر آن کشور است که در پانزدهمین سالگرد تأسیس این حزب، از کودتای ١٥ جولای به‌عنوان نقطه‌عطفی یاد کرد که استقلال و آینده ترکیه را تضمین کرده است. نزدیک به پنج هزار نفر از جمله اعضای ارشد حزب عدالت و توسعه و خانواده‌های قربانیان کودتای ١٥ جولای در حالی روز یکشنبه در آنکارا پانزدهمین سالگرد تأسیس حزب حاکم را جشن گرفتند که به نظر می‌رسد فاصله یک‌ماهه با کودتای نافرجام نظامیان، مجالی برای رهبران ترکیه فراهم کرده که تا سال‌های سال ثبات و امنیت کشور را مدیون شکست کودتا، تثبیت جایگاه حزبی و صدالبته تصفیه مخالفان خود بدانند. برای اثبات این مدعا نیز تنها کافی است نگاهی به سخنان رهبران کنونی و پیشین ترکیه در مراسم روز یکشنبه بیندازیم که همگی یکصدا حزب عدالت و توسعه را ناجی کشور در یک دهه اخیر دانسته‌اند. احمد داووداوغلو، نخست‌وزیر مستعفی ترکیه یکی از این رهبران بود که به‌عنوان سخنران اول مراسم، ضمن تأکید بر این نکته که حزب عدالت و توسعه سرنوشت بیمار کشور را تغییر داده، خاطرنشان کرد کودتای ماه گذشته موجب افزایش همبستگی در داخل کشور شد و سودای بدخواهانه طرفداران فتح‌الله گولن، واعظ در تبعید مسلمان را که البته از سوی حامیان رجب طیب اردوغان به نام «سازمان تروریستی فتح‌الله» شناخته می‌شوند، ناکام گذاشت. عبدالله گل، رئیس‌جمهور پیشین ترکیه نیز در حالی مدعی شد حزب عدالت و توسعه با زدودن فضای بدبینی از صحنه سیاسی-اجتماعی، سرنوشت کشور را به کلی تغییر داده که جانشین او نیز ضمن گرامیداشت سالگرد تأسیس حزب حاکم، از نقش حیاتی کودتای ماه گذشته در تقویت کشور سخن گفت. اردوغان که از طریق ویدئوکنفرانس با حاضران مراسم سخن می‌گفت، اذعان کرد کودتای ١٥ جولای سبب شد میان احزاب اپوزیسیون، دولت، رسانه‌ها و سازمان‌های مدنی و غیردولتی درک مشترکی به وجود آید و شرایط برای دفع تهدیدهای جاری در قبال تمامیت ارضی و امنیت شهروندان فراهم شود. ییلدریم نیز در حالی وعده داده معضل تروریسم، به‌خصوص تهدید سازمان فتح‌الله گولن و حزب کارگران کردستان را به کلی از میان بردارد که مقامات اطلاعاتی دولت روز گذشته هواداران گولن را به همکاری با جنگجویان «پ‌ک‌ک» و افشای اسناد محرمانه دولتی در ازای دریافت راه خروج از کشور پس از کودتای نافرجام ماه پیش متهم کرده‌اند. در بیانیه‌ای که روز گذشته از سوی یکی از مقامات ارشد اطلاعاتی ترکیه منتشر شده، آمده است برخی از عوامل فراری سازمان گولن برای آنکه بتوانند از گذرگاهی امن راهی کشورهای اروپایی شوند، اطلاعاتی در اختیار شبه‌نظامیان «پ‌ک‌ک» قرار داده‌اند که می‌تواند تهدیدی جدی در قبال عملیات‌های جاری اطلاعاتی و نظامی ارتش و برنامه‌های آتی آن باشد.
نسخه‌ای برای سوریه
با تمام این اوصاف، به نظر می‌رسد اکنون که حزب عدالت و توسعه به نظر خود و با وجود انواع و اقسام منازعات و سرکوب‌های داخلی جاری، آینده ترکیه را تضمین‌شده می‌داند، عزم خود را جزم کرده تا از قافله تعیین تکلیف برای سوریه نیز عقب نماند؛ آن‌هم درست زمانی که منافع متضاد طرف‌های درگیر جهانی در نزاعی بین‌المللی که روزگاری یک جنگ داخلی بود، بیش‌ازپیش به مانعی جدی بر سر مذاکرات صلح سوری بدل شده است. رمزی عزالدین رمزی، معاون استفان دی‌میستورا، فرستاده سازمان ملل به سوریه در حالی اعلام کرده اکنون مقدمات برای برگزاری دور جدید مذاکرات صلح سوریه در ژنو در روزهای آتی فراهم شده است که میانجیگران سازمان ملل احتمالا از این پس باید طرح سه‌مرحله‌ای آنکارا برای حل بحران سوریه را نیز در نظر داشته باشند. بن‌علی ییلدریم در مصاحبه‌ای با روزنامه کرار که روز گذشته منتشر شده، ضمن اشاره به تغییر رویکرد دولتش در سیاست خارجه و چشم‌انداز ترمیم روابط با دمشق، از خوش‌بینی خود نسبت به حل بحران پنج‌ساله سوریه با همکاری دیگر بازیگران منطقه‌ای خبر داده و اعلام کرده کشورش برای تحقق این امر یک طرح پیشنهادی سه‌مرحله‌ای ارائه داده است؛ طرحی که در مراحل دوم و سوم خود متضمن ساختاربندی سیاسی دولت خارج از اولویت‌بندی‌های منطقه‌ای، قومی و مذهبی و بازگشت برنامه‌ریزی‌شده تمامی آوارگان و پناه‌جویان سوری در تمامی کشورهای منطقه از جمله ترکیه، اردن و لبنان است. اما تکمیل این راهکار سیاسی که سبب خواهد شد با نظر به لغو تمامی اولویت‌بندی‌های فرقه‌ای و مذهبی، بشار اسد، رئیس‌جمهوری کنونی سوریه در بلندمدت جایی در ساختار سیاسی دولت نداشته باشد، منوط به تحقق بند اول این طرح، یعنی حفظ تمامیت ارضی سوریه و در نتیجه بلاموضوع‌بودن تشکیل یک دولت خودمختار کُرد در شمال آن کشور خواهد بود. نخست‌وزیر ترکیه در حالی تأکید کرده برپایی ساختارهای دولتی در شکل و قالب حزب اتحاد دموکراتیک جایی در آینده سوریه ندارد که صالح مسلم، دبیر مشترک این حزب کرد سوری پیش‌تر تأکید کرده بود خط قرمزهای آنکارا از منظر رهبران و فعالان این حزب واجد هیچ اهمیتی نیست. او در مصاحبه‌ای با روزنامه الحیاه و در واکنش به ادعای آنکارا که مرتبط‌کردن کانتون‌های کردنشین در شرق و شمال سوریه را خط قرمز دولت خوانده بود، خاطرنشان کرده این مسئله‌ای بین نیروهای ائتلاف و مبارزان کرد است و بعید می‌داند هم‌گرایی میان مسکو و آنکارا تأثیری منفی بر طرح نظام‌های خودمختار کرد برجای بگذارد. رهبر اتحاد دموکراتیک همچنین ضمن اشاره به این نکته که روسیه حتی پس از ازسرگیری روابط با دولت اردوغان نیز هنوز مانع از فعالیت دفتر نظام‌های خودمختار در آن کشور نشده است، ابراز امیدواری کرده که ایالات متحده نیز گذشته از حمایت از پیشروی نیروهای کرد و بستن شکاف میان منبج و عفرین که زمینه‌ساز حرکت به سمت رقه، پایتخت خودخوانده داعش است، از خواسته‌های سیاسی طرف کرد در برپایی نظام فدرالی نیز پشتیبانی کند.
