نظام بی برنامه نیست

امیر محبیان عضو شورای سردبیری روزنامه رسالت، از تحلیل گران برجسته اصول گرا به شمار می رود. وی در مصاحبه با شبكه ایران در عین حال كه از احتمال بروز شگفتی خبر می دهد، نگران عدم اتفاق نظر در ائتلاف اصول گرایان است و می گوید: ممكن است جلیلی پیروز نشود اما كدهایی را ارائه می كند كه با سایرین متفاوت است.

- به نظر می رسد هر چه به جلوتر می رویم بن بست در ائتلاف ۲+۱ بیشتر نمایان می شود به نظر شما آیا در مجموع این ائتلاف به كاندیدای واحد خواهد رسید؟

اولین مسئله ای كه در ائتلاف ۲+۱ مطرح شد این بود كه از بین آنها یك نفر در صحنه رقابت ها حضور داشته باشد. ساز و كار هم این بود از بین آنها كسی كه در نظر سنجی ها مقبولیت بیشتری داشته باشد در صحنه رقابت باقی بماند.

اما همانطور كه زمان به جلوتر می رفت، زمان كنار رفتن دو عضو دیگر به نفع عضو مقبول تر عقب افتاد تا بالاخره به زمان ثبت نام رسید. بر اساس توافقات قرار شد كه هر سه نفر ثبت نام كنند و بعد از گذشت یك زمان مشخص با نفر مقبول تر در صحنه انتخابات حضور داشته باشند.

ولی به نظر می رسد با توجه به نوع فعالیتی كه قالیباف دارد، تصور می كند اگر قرار است كسی به نفع دیگری كنار بكشد او نخواهد بود. از طرف دیگر آقای ولایتی هم شاهد رشد آرا خود در نظرسنجی است. از طرف دیگر بدنه نخبگانی و تشكل های اصول گرا به سمت ایشان متمایل شدند. به نظر می رسد جامعتین به زودی این مسئله را اعلام خواهند كرد. البته جامعه روحانیت آشكارتر به سمت آقای ولایتی خواهد رفت.

از سوی دیگر آقای دكتر حداد عادل با جدیت تمام تلاش می كند موقعیت خود را در رقابت ها حفظ كند حتی ایشان در پاسخ به درخواست برخی كه از ایشان خواستند نامزد ریاست مجلس شورای اسلامی شوند پاسخ منفی دادند تا همچنان فعالیت جدی خود را در این عرصه دنبال نماید.

به نظر می رسد با حذف آقای هاشمی رفسنجانی از گردونه انتخابات ممكن است براساس كد هایی كه دیده می شود آقای هاشمی و اصلاح طلب ها به سمت نامزد خاصی نروند. اگر این كدها درست باشد منتهی به عدم تقویت موقعیت آقای حسن روحانی و دكتر عارف خواهد بود و رای آنها دربین نامزدهای اصول گرا تقسیم خواهد شد. بنابراین بعید به نظر می رسد ائتلاف ۳ گانه به یك نفر واحد بروند.

از نظر ایجاد نقطه موازنه در بین كاندیداهای تایید صلاحیت شده و ایجاد قطب های انتخاباتی به نظر شما كدام یك از كاندیداها شانس بیشتری دارند؟

نظرسنجی ها نشان می دهد آقای قالیباف موقعیت بهتری نسبت به سایر كاندیداها دارد. اما احتمال می رود برخی موج های تخریبی علیه آقای قالیباف به وجود بیاید. نمونه آن در انعكاس دو سخنرانی ایشان در برخورد با مسائل كوی داشگاه شاهد بودیم. در نتیجه پایگاه رای ایشان بسیار لرزان است.

از طرف دیگر آقای ولایتی دارای شیب رشد مطوبی در آرا است. بعلاوه اینكه در بین نخبگان، سیاسیون و احزاب و گروه ها دارای جایگاه مطلوبی می باشد. من فكر می كنم رقابت بین آقای ولایتی و قالیباف خواهد بود.
از سوی دیگر در آرا آقای دكتر جلیلی رشد مشاهده می كنیم. امكان دارد آقای جلیلی پدیده این دوره از رقابت ها باشند. البته الزاما نه پدیده ای كه پیروز رقابت باشد. به دلیل اینكه ایشان بارها ورود خود را به صحنه انتخابات تكذیب می كرد اما مشاهده كردیم در دقایق آخر ایشان وارد صحنه انتخابات شدند. از طرف دیگر برخی چهره های دولت و جبهه پایداری به سمت آقای دكتر جلیلی می روند.

با این توضیحات، در مورد آقای جلیلی یك سری گمانه زنی ها توسط اصلاح طلبان و اصول گرایان مطرح شده است. گمانه ای كه مطرح می كند این است كه آقای جلیلی برگ پنهان دكتر احمدی نژاد است. سوال مطرح می شود كه آیا بین این دو نفر ارتباطی است هیچ كدی علیه آقای احمدی نژاد از طرف دكتر جلیلی مشاهده نشده است. از طرف دیگر حضور برخی وزرای دولت در ستاد دكتر جلیلی و حمایت دكتر كوچك زاده و حمید رسایی از حامیان دولت كه از جبهه پایداری به نفع دولت جدا شدند و در ستاد جلیلی حضور دارد، احتمال اینكه جلیلی ۹۲ احمدی نژاد ۸۴ است را افزایش می دهد. البته من فكر می كنم بعضی از این گمانه زنی ها ریشه در واقعیت ندارد.

- عامل ترغیب ایشان در ورود به صحنه انتخابات چیست؟

ایشان دانش آموخته دانشگاه امام صادق است. اما برداشت من این است با توجه به شناختی كه از حضرت آیت الله مهدوی كنی دارم دكتر جلیلی كاندیدای مطلوب ایشان نخواهد بود. در هر صورت آقای باقری معاون آقای جلیلی خط ارتباطی ایشان با بعضی جاهاست. آقای باقری توانسته است ارتباطات را برقرار كند. ضمن اینكه بعضی طیف هایی كه حامی آقای جلیلی هستند طیف های متفاوتی هستند ولی در عین حال جزو گرایش های حاشیه ای جامعه بودند. یعنی طیفی از بچه های مذهبی و حزب الهی ما كه پاره ای تفكرات رادیكال بخصوص در حوزه اندیشه ای دارند.

- رهبر معظم انقلاب امسال را سال حماسه سیاسی نام نهاده اند حماسه سیاسی هم با حضور حداكثری مردم در پای صندوق رای خلق خواهد شد. به نظر شما فضای انتخاباتی كشور به سمت خلق حماسه سیاسی پیش می رود؟

ابتدا باید حماسه سیاسی را تعریف كنیم. بی شك آنچه مدنظر مقام معظم رهبری بوده است مشاركت حداكثری جامعه است. در عرف كلاسیك، تحلیل مشاركت عوامل متعددی دارد كه باعث افزایش مشاركت می شود. یكی از عوامل تنوع كاندیداهای موجود است. عامل دیگر احساس حساسیت نسبت به شرایط كشور و تهییج آفكار عمومی است.

اما اگر دقیق تر بخواهیم واكاوی كنیم، حماسه سیاسی در ذهن مردم شكل می گیرد. یعنی یك ذهنیتی در مردم بوجود می آید كه احساس می كنند باید در این انتخابات شركت كنند چرا كه اگر شركت نكنند اولا انتخاب یك نامزد خاص به نفعشان خواهد بود، دوما با عدم شركت در انتخابات متضرر خواهند شد.

 در این صورت نه تنها خودشان پای صندوق می آیند بلكه افراد دیگری را هم پای صندوق رای می آورند كه به شكل حماسه سیاسی خلق می شود.

امروز ما باید ببینیم كه آیا در ذهن مردم چنین ذهنیتی شكل گرفته است یا خیر. ممكن است اگر شرایط امروز را مورد بررسی قرار دهیم، بگوییم هنوز شكل نگرفته است اما تا زمان برگزاری انتخابات زمان باقی مانده است.

- ما در انتخابات گذشته ریاست جمهوری مثل انتخابات سال ۷۶ و ۸۴ و ۸۸ مشاهده می كردیم این ذهنیت در مردم ایجاد شد اما امروز به نظر می رسد این شور انتخاباتی هنوز در جامعه شكل نگرفته است؟

ممكن است یك سری شوك هایی كه به فضای سیاسی داده شود، ناگهان فضا ذهنی جامعه را به حركت در آورد. حضور آقای مشایی و آقای هاشمی یك شوك بود. فضا را برای افكار عمومی متحیر كرد كه چه اتفاقی دارد رخ می دهد. بعد از عدم احراز صلاحیت این دو نفر برای بعضی ها شوك منفی بود چون احساس كردند انگیزه ای برای حضور ندارند.
من فكر می كنم تا زمان برگزاری انتخابات شوك های دیگری در راه است. ممكن است با آن شوك فضای ذهنی جامعه از خمودگی خارج شود.

- شما احتمال می دهید در روزهای آتی برای خلق حماسه سیاسی برخی افراد تایید شوند؟

بله. احتمال اینكه برخی افراد تایید شوند را من نمی دانم. اما من معتقد هستم نظام بی برنامه نیست. در واقع وقتی بحث حماسه سیاسی از بالاترین مقام نظام مطرح می شود یعنی همه مقدمات آن را پیش بینی كرده است. در واقع رهبر معظم انقلاب با یك بصیرت خاص این مسائل را ارزیابی دقیق كرده است و می داند روند به چه شكلی است. امروز اگر جامعه را بررسی كنیم شاید احساس خلق حماسه سیاسی را نداشته باشیم اما این احتمال وجود دارد كه ما شگفتی هایی ببینیم كه تا به حال روی آن حساب نمی كردیم.

- به نظر شما حضور نامزدهایی كه یك سری شعارهای مشابه را تكرار می كند مانع جدی تحقق حماسه سیاسی است؟

ما یك مفهوم داریم كه در ایران به شكل معیوب در حال شكل گیری است. این مفهوم بازاریابی سیاسی است. در اینجا كسی كه رای می دهد هدف بازاریابی سیاسی است. شما نگاه می كنید مثلا در صنعت نوعی هارمونی است كه سلیقه مشتری را در بر می گیرد وجود دارد.

تمام كمپانی ها نكاتی را در طراحی ماشین لحاظ می كنند. بر این اساس به نظر می رسد كاندیداها برای جلب رای می كوشند تا ببیند مردم چه می خواهند تا همانگونه اظهار نظر كند. اما چون پیشاپیش درباره این مسئله برنامه ریزی نكردند به صورت انفعالی با افكار عمومی برخورد می كنند. یعنی یك برداشت ذهنی واحد در همه شان حاكم هست كه جامعه ۵ یا ۶ مورد خواسته دارد وقتی یك نفر یك پیشنهاد می دهد بقیه هم همان ایده را مطرح می كنند تا مصادره به مطلوب كنند.  لذا مردم با تولیدكنندگان ایده ای روبه رو هستند كه هیچ چیز متفاوتی در آنها مشاهده نمی كنند.
سخن را بر مزاج مستمع گوی               اگر بینی كه دارد بر تو میلی.
یعنی بر طبق رضایت جامعه سخن می گویند.

- پس چرا مشاهده می كنیم جامعه از ایده های كاندیداها راضی نمی شوند؟

علتش این است كه وقتی كه چنین وضعیتی اتفاق می افتد مردم احساس می كنند ده تا كارخانه دارند یك جنس مشابه تولید می كنند.

كاندیداها كاملا به صورت انفعالی با جامعه برخورد می كنند. هیچ نامزد حرف متفاوتی برای مردم ندارند. وقتی به كاندیداها نگاه می كنیم سه نفر حرف های متفاوت داشتند. این ۳ نفر آقای هاشمی و آقای مشایی و آقای جلیلی هستند.
من نمی خواهم بگویم آنهایی كه حرف های متفاوت می زنند حرف های درستی می زنند. منتها مردم احساس می كردند اینها حرف های متفاوتی دارند در نتیجه مردم بیشتر گوش می دهند تا ببیند این سه نفر چه می گویند. الان دو نفر از سه نفر از صحنه خارج شدند و تنها آقای جلیلی باقی مانده است.

آقای جلیلی دارد كدهایی را ارائه می كند كه با سایرین متفاوت است. نوعی بازگشت به قبل و سابقه انقلاب را نوید می دهد. اما مسئله این است كه این كدهایی كه ارائه می دهد برای ذهنیت جامعه بیدار كردن یك سری خاطرات است. این خاطرات همان خاطرات آقای احمدی نژاد در سال ۸۴ است. لذا دو برداشت بوجود می آید.

در برخی از افراد این برداشت بوجود می آید كه نكند دكتر جلیلی تكرار مكررات آقای احمدی نژاد باشد. برای عده ای دیگر این برداشت بوجود می آید كه آقای جلیلی همان آقای احمدی نژاد با تمام نقاط مثبت منهای نقاط ضعف اوست.
این دو تصور در دو گروه بوجود می آید. به نظر من می رسد كدهایی كه می دهد متفاوت است اما دو اثر دارد، اول اینكه جلب بعضی آرا طرفداران دكتر احمدی نژاد را بكند اما در عین حال به سرعت آرا منفی آقای جلیلی را بالا می برد.

- به نظر می رسد برخی سیاسیون آقای جلیلی را نامزد نظام جلوه می دهند تا پایگاه نامزدهای خود را در بین جامعه تقویت كنند؟

بحثی كه وجود دارد این است كه آقای احمدی نژاد یك ظرفیت اجتماعی دارد كه كسی منكر آن نیست. از آن طرف یك ظرفیت منفی در جامعه هم دارد. آقای لنكرانی و جبهه پایداری در نظر داشتند از ظرفیت مثبت آقای احمدی نژاد به نفع خودشان استفاده كنند و از ظرفیت منفی او دوری كنند. اما بعد از رد صلاحیت آقای لنكرانی، آقای جلیلی در صدد است همین استراتژی را پیگیری كند.

در مقابل رقبای آقای جلیلی سعی دارند این ذهنیت را شكل می دهند. شما روزنامه های روز دو شنبه را مشاهده كنید همه این خط را دنبال كردند كه اگر چنانچه آقای جلیلی می خواهد از ظرفیت مثبت آقای احمدی نژاد استفاده كنند بار منفی این مسئله را هم به دوشش بیاندازند.

اینكه آقای جلیلی بتواند رای مثبت آقای احمدی نژاد را جلب كند خیلی بعید است بخصوص در روستاها. علتش این است كه این بخش جامعه بر حسب نوع رفتار و عمل دكتر احمدی نژاد و منافعی كه برایشان مترتب بوده است احمدی نژاد برایشان ملاك بود.

- آقای باقری رئیس ستاد آقای جلیلی پرداخت یارانه های نقدی را تنبل كردن مردم دانسته است.

همین طور است بنابراین معلوم نیست آرا جامعه متوسط رو به پایین به سبد جلیلی ریخته شود اما به سرعت دارد آرا منفی انتقال پیدا می كند.
اینكه آیا آقای احمدی نژاد حمایت از آقای جلیلی خواهد كرد و یا آیا آقای جلیلی خواهد توانست همه تیم و تشكیلات دولت را به سمت خودش جلب نماید من بعید می دانم.
برداشت من این است كه با ادامه این روند آقای جلیلی از گفتمانی استفاده می كند كه بتواند از پایگاه آقای احمدی نژاد استفاده كند حتی خواهد توانست برخی نیروهای حزب الهی را به سمت خود جذب كند اما همزمان موج منفی این گفتمان بر روی او سوار خواهد شد. بر همین اساس برداشت من این است كه یك منطق تبلیغی روی آقای جلیلی سوار خواهد شد. آن هم این است كه بگوید او احمدی نژاد جدید است و تكرار مكررات و دوم اینكه حاصل عملیات فریب است.

- به نظر می رسد این عملیات فریب از طریق ائتلاف ۳ گانه بیشتر پیگیری می شود؟

من معتقد هستم هم از طریق اصلاح طلبان و هم برخی از اصول گرایان دنبال خواهد شد. احساس می كنم مدل تبلیغاتی كه بر روی جلیلی سوار خواهد شد چند محور دارد و چند پیام را به جامعه انتقال خواهند داد. یكی این است كه آقای جلیلی نماد ۳ سال تحریم ایران است یعنی تحریم ها نتیجه عملكرد و نوع نگاه خشن و تعامل ناپذیر ایشان است.

دوم اینكه بگویند چه شد كه آقای جلیلی ناگهان آمد و طرفداران دكتر احمدی نژاد به سمت او رفتند. نكند آقای جلیلی حاصل یك عملیات فریبكارانه دكتر احمدی نژاد است. بعبارت دیگر آقای احمدی نژاد مشایی را مطرح كرد تا از آن طرف آقای جلیلی را مطرح كند.
كدهایی هم می دهند كه چه كسی آقای جلیلی را برای شورای امنیت مطرح كرد و آقای لاریجانی را از آن جایگاه خارج كرد.
تا به حال هم هیچ سخن منفی از دو طرف علیه یكدیگر مطرح نشده است.

از این كدها استفاده خواهند كرد كه آقای جلیلی را حاصل توطئه جلوه دهند. از طرف دیگر اینگونه تلاش خواهند كرد كه بگوید یك تفاوتی وجود دارد. یعنی بگویند آقای جلیلی نقاط منفی دكتر احمدی نژاد را دارد ولی نكات مثبت ایشان را ندارد. مثلا بگویند قدرت تحرك آقای احمدی نژاد را ندارد و فقط نگاه متصلب دارد كه خود آقای احمدی نژاد از آن نوع نگاه ها دوری جسته است.

 - گفتمان احمدی نژاد یك گفتمان امانیستی دینی شده است در حالیكه آقای جلیلی می خواهد كشور را به سی سال گذشته برگرداند و سی سال تحولات جامعه را نادیده بگیرد. اینها مدل های منطقی هستند كه سوار بر آقای جلیلی خواهد شد و بر علیه ایشان استفاده خواهند شد. به نظر می آید آقای جلیلی در مقابل این استراتژی سكوت پیشه كرده است؟

من معتقد هستم كه آقای جلیلی به صورت ناخودآگاه دنبال استراتژی خوب بد زشت سال ۸۴ هستند. در واقع این گونه ترسیم كنند كه خوب طیفی از اصول گرایان هستند بد اصلاح طلبان هستند زشت هم آقای جلیلی است كه می خواهد حركات تند بكند.

یك زمانی است این اقدامات تصویر مظلوم نمایانه ای از فرد ایجاد می كرد. چنانچه در سال ۸۴ برای دكتر احمدی نژاد اتفاق افتاد و ایشان رای آورد.

چنانچه آقای جلیلی بتواند تصویر مظلومانه ای از خودش بسازد قطعا رای خواهد آورد. اما اگر نتواند این تصویر را ایجاد كند بدجور شكست خواهد خورد. البته من نمی دانم مدل واكنشی آقای جلیلی چگونه خواهد بود. به نظر می رسد آقای جلیلی تلاش كرده است سخنان خودش را بگوید نمی تواند این را ادامه بدهد یعنی مجبور است برای استراتژی طرف مقابل استراتژی طراحی كند.