نظرهای متناقض درباره ثبت ملی «کرفس» و پخت «دنده کباب»
رئیس شورای حکام مرکز میراث ناملموس تهران ثبت برخی از پرونده‌های میراث ناملموس مانند «دنده کباب»، «کباب بناب» و «کرفس» را باعث بروز برخی نظرهای متناقض و نادرست دانست.
به گزارش ایسنا، محمدحسن طالبیان، گفت: در ثبت «دنده کباب»، خود کباب ثبت نشده است، بلکه دانش پخت کباب به ثبت رسیده است. حتی همکاران ما در سازمان میراث فرهنگی و یا اداره‌های کل میراث استان ها هم برخی مواقع در بیان این نام‌ها و عنوان دقیق پرونده‌ها اشتباه می‌کنند و این موجب برخی اظهارنظرهای متناقض شده است. مانند «ثبت ملی کرفس» که رویشگاه آن به ثبت رسیده است.
معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی و گردشگری با اشاره به حجم کم پرونده‌های ناملموس از نظر کمّیت نسبت به پرونده‌های ملموس از این بُعد، گفت: با این وجود کیفیت پرونده‌های ناملموس بسیار زیاد است. باید در جامعه این موارد مطرح و آسیب‌شناسی و فرایندی در سطح ملی این پرونده‌ها تهیه و تجربیات برگرفته از آن‌ها بسیار ملموس باشد.
او در ادامه با بیان اینکه پرونده‌هایی مانند تخت جمشید و پاسارگاد که در فهرست میراث جهانی در گذشته ثبت شده‌اند، افزود: این پرونده‌ها دو صفحه‌ای بودند، در آن زمان محدودیتی برای تکمیل پرونده وجود نداشت، اما به مرور این کار سخت‌تر شد و اکنون باید برای ثبت هر پرونده‌ای پلان مدیریتی ارائه کنیم.
وی به فهرست در حال انتظار میراث ناملموس نیز اشاره کرد و گفت: همه استان‌ها تقریبا سیاهه‌ای از میراث ناملموس قابل ثبت را ارائه کرده‌اند. ما نیز فهرست در حال انتظار ثبت جهانی میراث ناملموس را تهیه کرده‌ایم، اما نمی‌توان همه آن را روی سایت یونسکو قرار داد. کمیته میراث جهانی ناملموس توصیه می‌کند تا پرونده‌هایی که به صورت مشترک با کشورهای دیگر تدوین شده‌اند، در اولویت ثبت قرار گیرند.
رئیس شورای حکام مرکز میراث ناملموس تهران با بیان اینکه ما باغ‌ها و قنات‌های ایرانی را ثبت کردیم اما این‌ها پرونده‌های همچنان باز هستند و می‌توانیم هر سال یک نمونه مانند محوطه ائل‌گلی در تبریز یا چشمه‌علی دامغان در سمنان را در صورتی که درست ساماندهی شوند، به پرونده‌ی باغ‌های ایرانی یا قنات‌ها اضافه کنیم.
او که صبح امروز (دوشنبه ۲۶ مهر) در نشست خبری مرکز میراث ناملموس تهران سخن می‌گفت، با اشاره به ثبت برخی آیین‌های تهیه مواد غذایی یا آداب و رسوم برای رشد و نمو یک درخت گفت: حتی در بحثی که برای ثبت «کرفس» پیش آمده بود، بحث رویشگاه کرفس مطرح بود. از سوی دیگر در ثبت جهانی موضوع طبیعی و میراث ملموس از حدود ۱۰۰ سال پیش آغاز شده در حالی که موضوع ناملموس عمری کمتر از ۱۳ سال دارد و هر سال نیز در آیین‌ها و قوانینِ این حوزه بررسی‌هایی انجام می‌شود تا روش‌های بهتر را برای آن پیدا کنیم.
هر سال می‌توان پرونده‌های ناملموس مشترک زیادی ثبت کرد
طالبیان تأکید کرد: در دو سال گذشته کمیته میراث جهانی ناملموس به طور دائم توصیه می‌کند که پرونده‌های مشترک به خاطر بحث صلح جهانی در اولویت ثبت و بررسی هستند. بنابراین می‌توانیم آن‌ها را بدون نوبت و در یک فرایند معرفی کنیم در حالی که پرونده‌های جداگانه هر چندسال یک‌بار و با یک سهمیه برای هر کشور معرفی می‌شوند.
او دفتر امروز مرکز میراث ناملموس تهران را جایگزین یونسکو در تهران دانست و گفت: این مرکز در چارچوب ضوابط و قوانین یونسکو است. پیش از این از ضعف‌های آن را نداشتن عملکردهای منطقه‌ای می‌دانستند، اتفاقی که مراکز دیگر در کشورهای مختلف به طور دائم نهادهای مشابهی را در سطح منطقه ایجاد می‌کردند و به همین دلیل آن‌ها بسته می‌شدند چون اهداف یونسکو را برآورده نمی‌کردند .
وی اضافه کرد : این در حالی است که مرکز مطالعات منطقه‌ای پاسداری از میراث فرهنگی ناملموس در آسیای غربی و مرکزی تحت نظارت یونسکو (مقوله ۲)امسال نیز فعالیت‌اش تمدید شد و سال آینده ارزیابان برای بررسی عملکرد آن می‌آیند. تا امروز نیز آن به عنوان دومین مرکز دارای اعتبار در دنیا از سوی یونسکو معرفی شده است.
او افزود: با توجه به اینکه تعزیه در پرونده‌ی ثبت جهانی خود تا امروز کلیاتی را جهانی کرده است، می‌تواند از این به بعد نیز با معرفی تعزیه‌های مختلف در شهرهای مختلف کشور غنی‌تر شود. حتی با گردآوری نسخ تعزیه از سراسر جهان می‌توان این عملکرد را انجام داد. در واقع باید کاری انجام داد که همه‌ی نسخه‌های قدیمی تعزیه در مرکز اسناد جمع‌آوری و حتی حجمی از آن‌ها در مکانی با عنوان موزه تعزیه نمایش داده شوند.
لزوم آموزش و ترویج میراث ناملموس در سطح منطقه
به گزارش ایسنا، یدالله پرمون، رئیس مرکز میراث ناملموس تهران نیز دراین نشست خبری با تاکید بر اینکه تهیه سیاهه از آثار ناملموس باید با آموزش به افراد بومی جامعه و توسط آن‌ها انجام شود، نه افراد دولتی بیان کرد: هر کشور مقررات و امکانات تحقیقاتی خود را برای تهیه فهرست میراث ناملموس دارد، اما ایران هنوز قوانینی در این زمینه ندارد. حال اگر یک قوم در کشور علاقه‌مند به تولید سیاهه باشند، می‌توانیم در بحث ثبت ملی و بین‌المللی با نظارت شورای عالی بین‌المللی این فهرست را تهیه و اولویت‌های آن را مشخص کنیم.
وی با تأکید بر اینکه در لیست فهرست میراث ناملموس ملی یکی از کارهایی که به ابتکار حوزه مرکز میراث ناملموس تهران در لیستی دسته‌بندی شده است، پاسداری از میراث ناملموس را مقدمه‌ای برای ترویج آیین‌ها دانست.
ثبت ملی زیرمجموعه‌ی پاسداری از میراث ناملموس
او با اشاره به وظایف مقوله پاسداری از حوزه میراث ناملموس شامل «آگاهی‌سازی و ظرفیت»، «شناسایی»، «اولویت‌گذاری»، «مستندسازی»، «پژوهش»، «ثبت»، «احیای جنبه‌هایی از میراث» و «ترویج» بیان کرد: ما باید به بحث ثبت به عنوان یکی از مولفه‌ها نگاه کنیم. مولفه‌ای که در بخش پاسداری از میراث ناملموس جای می‌گیرد. بنابراین در این شرایط می‌توان تأکید کرد که ما وظیفه‌ای برای مستندنگاری نداریم بلکه مرکز میراث ناملموس تهران دبیرخانه‌ای است که باید آموزش را توسعه و ترویج دهد.
او ثبت‌های ملی را آفتی دانست که باید حواس مسئولان میراث فرهنگی به آن باشد و تأکید کرد: این نوع ثبت‌ها باید نخست یک پلان مدیریتی داشته باشند تا مقوله‌های ثبت به یک عامل برای تجاری‌زدگی مبدل نشوند و پس از بروز ثبت، این آیین‌ها از بافت تاریخی خود خارج نشوند تا به این بهانه که در شهرهای بزرگ‌تر نشان داده شوند از روستاهای محل تولدشان خارج شوند و دیگر در مبدأ برگزار نشوند.
نباید میراث ناملموس را فریز کرد
«پرمون» با تأکید بر لزوم تهیه یک پلان مدیریتی دقیق در این زمینه اظهار کرد: ما حق فریز کردن میراث را نداریم. این اراده برای مردم است که باید به گونه‌ای انتقال آن به نسل‌های آینده انجام شود تا آن‌ها از ارائه ابزارهای دیگر در آینده چیز دیگری را اضافه نداشته باشند.
وی در بخش دیگری از صحبت‌هایش اظهار کرد: در آیین‌های محرم یک هسته داریم و آن حماسه کربلا است. هر آیینی که در این زمینه برگزار می‌شود برای نشان دادن ارادت آن‌ها به امام حسین (ع) است. مواردی مانند سینه‌زنی، علم‌گردانی و نخل‌گردانی. همه این آیین‌ها تا زمانی که حقوق بشر، احترام به اقوام مختلف دنیا و توسعه پایدار را مختل نکنند، محترم‌اند. از سوی دیگر برخی از جنبه‌ها مانند قمه‌زنی در کشور ممنوع است چون حقوق بشر را مختل می‌کند.
او انجام هر نوع آیین را نیاز به پژوهش دانست و گفت: از مهمترین وظایف مرکز میراث ناملموس تهران را پژوهش دانست تا با استفاده از توان متخصصان خود به بهترین نتایج در این زمینه‌ها برسد.
تولید عروسک‌های بومی، پس از جشنواره‌ی عروسک‌های بومی
پرمون با اشاره به برگزاری نمایشگاه عروسک‌های بومی در سال گذشته در موزه ملی ایران اظهار کرد: تولید عروسک‌های بومی توسط تعدادی از کارگاه‌های عروسک‌سازی ثمره آن جشنواره عروسکی بود. از سوی دیگر معرفی عروسک‌ها به کودکان، فروش عروسک‌ها و کتاب عروسکی و حتی نگارش دو پایان‌نامه در این زمینه از شش ماه گذشته تا امروز را می‌توان از نتایج این اقدام دانست.
فدراسیون بازی‌های محلی و درخواستی برای تهیه یک سیاهه
وی همچنین از درخواست فدراسیون بازی‌های بومی - محلی برای تهیه یک سیاهه از این بازی‌ها از سراسر کشور خبر داد و گفت: به دنبال درخواست آن‌ها ما موظفیم نخست به نیروهای لازم و علاقه‌مند آموزش بدهیم و پس از آن از ظرفیت‌سازی در بخش مستندنگاری مرکز میراث ناملموس استفاده کنیم و در ادامه آموزش و حفاظت را در لیست کارهایمان قرار دهیم تا سیاهه مورد نظر را در این زمینه تهیه کنیم.
او با تأکید بر اینکه مرکز میراث ناملموس تهران وظیفه آموزش و توصیه به گروه‌های مختلف کشور در زمینه میراث ناملموس را بر عهده دارد، گفت: سیاهه‌برداری یک مقوله جدا است. یونسکو می‌گوید در حال حاضر رسالت مرکز ناملموس ظرفیت‌سازی است. آن نباید اولویت داشته باشد. باید مردم را ترغیب کنیم که خودش به سمت این بحث برود.
دفتر ثبت آثار تاریخی باید پرونده‌هایش را به‌روز کند
پرمون در پایان تأکید کرد: معتقدم وظیفه دفتر ثبت آثار تاریخی به روز رسانی آثار ثبتی است یعنی عناصر جدید را به موارد قبلی اضافه کند و عناصر قبلی را با مشارکت مردمی بازبینی کند.
