کلاس‌های آمادگی زایمان و افزایش آمار سزارین؛ چه کسی مقصر است؟
برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان که در دستور کار بیمارستان‌های دوستدار مادر قرار گرفته است از جمله این راهکارهاست. گرچه افزایش آمار سزارین طی این سال‌ها می‌تواند تا حدودی نشان از کم‌اثر بودن این کلاسها باشد، اما قدر مسلم نمی‌توان از اثرات مثبت آن در بلندمدت غافل شد.
آمار رسمی60 درصدی سزارین در ایران طی سال‌های اخیر موجب گردیده نهادهای مسئول به دنبال ارائه راهکارهایی در جهت کاهش این روند افزایشی در کشورمان باشند. برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان که در دستور کار بیمارستان‌های دوستدار مادر قرار گرفته است از جمله این راهکارهاست. گرچه افزایش آمار سزارین طی این سال‌ها می‌تواند تا حدودی نشان از کم‌اثر بودن این کلاسها باشد، اما قدر مسلم نمی‌توان از اثرات مثبت آن در بلندمدت غافل شد.
به گزارش خرداد نیوز به نقل از مهرخانه، آموزش‌هاي دوران بارداري و برگزاري کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان با هدف ايجاد احساس خودباوري در زنان، پيشگيري از سزارين غيرضروري، کاهش ترس از درد زايمان و تمايل به انجام زايمان طبيعي و فيزيولوژيکی از سال 1386 در دستور کار بیمارستان‌های دوستدار مادر قرار گرفت و مقرر شد تا پایان سال 1391 تمام بیمارستان‌های کشور در این خصوص اقدام کنند.
پزشکان متخصص و ماماهایی که روزانه با تعداد زیادی از زنان باردار مواجه‌اند معتقدند مادران باردار با شرکت در اين کلاسها به انجام زايمان به روش طبيعي تمايل بيشتري پيدا مي‌کنند در واقع شرکت در کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان و بهره‌مند شدن از آموزش‌هاي دوران بارداري، باعث کاهش تقاضاي سزارين و تمايل به انجام زايمان طبيعي مي‌شود، اما آنچه حائز اهمیت است اثر عینی این اعتقاد در جامعه است که ما کمتر شاهد آن هستیم.
(در همین زمینه: سزارين؛ گزينه نخست زنان باردار ايراني)
(در همین زمینه: وقتي سزارين حرف اول را مي زند!)
بیمارستان‌های دوستدار مادر
طبق تعریف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بيمارستان‌های دوستدار مادر مکان‌های هستند که در آن، هر مادری در هر زمانی از بارداری، زايمان و تا 6 هفته پس از زايمان با هر وضعيتی از سلامتی که مراجعه کند خدمت اثربخش و کارآمد دريافت کند به صورتی که سلامت جنين و نوزاد او نيز در اين مکان تأمين و اين حضور برای او خاطر ای خوشايند از فرآيند بارداری و زايمان باقی گذارد.
در واقع این بیمارستان‌ها با هدف کاهش مرگ و مير مادران و نوزادان بر اثر عوارض بارداری، زايمان و پس از زايمان، کاهش ميزان سزارين‌های غيرضروری، ترويج روش‌های مختلف زايمان طبيعی کم‌درد يا ب درد به گون ای که مادران حق انتخاب داشته باشند، بهبود کيفيت خدمات بيمارستانی در فوريت‌های مامايی و زايمان و کاهش تأخير در شروع درمان مادران در معرض خطر، راه‌اندازی می‌شوند.
دکتر فرحناز ترکستانی رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این خصوص به مهرخانه گفت: برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان از سال 1386 در دستور کار بیمارستان‌های دوستدار مادر قرار گرفت و در حال حاضر در بسیاری از بیمارستان‌های کشور در حال اجراست.
وی ادامه داد: از ماه پنجم حاملگی (هفته بیستم) و حداقل طی 8 جلسه کلاسها برگزار می‌شود که هر جلسه 90 دقیقه به طول می‌انجامد و شامل ارائه برنامه‌های ورزشی ویژه بارداری جهت حفظ کشش عضلانی و پیشگیری از کمردردهای دوران بارداری، پرولاپس رحمی و افتادگی مثانه، همچنین حفظ اندام‌های زن مشابه قبل از بارداری و کنترل مشکلات گوارشی و بواسیر، برنامه‌های ریلکسیشن و آرام‌تنی جهت کاهش استرس و اضطراب دوران بارداری و زایمان که منجر به ایجاد زایمانی آرام، دور از نگرانی و استرس بوده و باعث افزایش اعتماد به نفس زائو می‌گردد و آموزش مراقبت‌های دوران بارداری و تغییرات فیزیولوژیک بارداری و زایمان، آموزش مشکلات و عوارض غیرقابل اجتناب بارداری و آموزش مراحل زایمان است.
ترکستانی ضمن اشاره به این مطلب که این کلاسها تا هفته 37 بارداری تمام می‌شود، تصریح کرد: ما همچنین در این برنامه 2 جلسه حضور پدران را هم گنجانده‌ایم تا در خصوص بهداشت روانی و نحوه انجام زایمان و بهداشت نوزاد و شیردهی به آنها توضیحاتی داده شود.
وی در خصوص اثرگذاری این کلاسها برای ترغیب مادران برای انجام زایمان طبیعی نیز اظهار داشت: در هر حال آگاهی به مادران منجر به انتخاب روش مناسب زایمان می‌شود و مادران در زمان مناسب به بیمارستان مراجعه می‌کنند و ارائه‌دهندگان خدمات می‌توانند با مشارکت مادر اقدامات زمان زایمان را انجام دهند.
بیمارستان "مردم" تهران تنها بیمارستان خصوصی‌ست که با تعرفه‌های دولتی اداره می‌شود. این بیمارستان از جمله بیمارستان‌های دوستدار مادر محسوب می‌شود که طبق بخشنامه وزارت بهداشت از سال 86 اقدام به برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان کرده است.
اعظم خرازی ماما و مسئول برگزاری این کلاسها در این خصوص به مهرخانه گفت: این کلاسها از هفته بیستم بارداری تشکیل می‌شود؛ به این خاطر که ما دیگر مطمئن شده باشیم که جنین باقی می‌ماند، چراکه اگر پیش از ماه پنجم مادر دراین کلاسها شرکت کند و نوزاد او سقط شود، قدر مسلم اثر روانی خوبی نخواهد داشت.
وی ادامه داد: کلاسها در 8 جلسه حدوداً یک ساعت و نیم است که به صورت عملی و تئوری برگزار می‌شود. درواقع ما تلاش کردیم که این میزان ساعت را برای آموزش تئوری و عملی نصف کنیم؛ چراکه اگر مادر به صورت عملی هم آموزش‌ها را مشاهده کند، مطمئناً اثربخشی بیشتری خواهد داشت.
خرازی اضافه کرد: مفاد و زمان برگزاری کلاسها در تابلو اعلانات بیمارستان نصب می‌شود و ما از مادران باردار دعوت می‌کنیم در این کلاسها شرکت کنند. البته ناگفته نماند ما تنها آگاهی می‌دهیم و آنها را در انتخاب آزاد می‌گذاریم، این طور نیست که تنها از عوارض سزارین و فواید زایمان طبیعی صحبت کنیم.
این ماما ضمن اشاره به اینکه حتماً از یک متخصص زنان و زایمان برای آموزش زنان باردار استفاده می‌شود، تصریح کرد: اگر زنان باردار مطمئن باشندکه آنچه گفته می‌شود توسط یک متخصص این امر است، بیشتر اطمینان می‌کنند و انتخابی درست‌تر خواهند داشت.
وی ادامه داد: مفاد این کلاسها نیز شامل معرفی روش‌های زایمان (طبیعی، سزارین)، روش‌های کاهش درد زایمان طبیعی، فواید و عوارض هر دو نوع زایمان، روش شیردهی، تغذیه بارداری که روحی و جسمی‌ست، مراقبت‌ها دوران بارداری، معرفی علائم خطری که باید فرد ابتدا خود متوجه آنها شود، نشان دادن اتاق و بخش زایمان برای آگاهی یافتن از فرآیندی که هنگام زایمان طی می‌کنند و همین‌طور دو جلسه مربوط به پدران نوزاد می‌شود که درخصوص کیفیت بارداری و زایمان و حتی شیردهی اطلاعاتی را در اختیارشان می‌گذاریم؛ چراکه در این بخش‌ها به ویژه در بحث شیردهی نقش و حضور پدر بسیار اثربخش است.
کلاس آمادگی زایمان در این بیمارستان هر 2 هفته یکبار برگزار می‌شود و مهرخانه هم برای تهیه گزارش و آشنایی با نحوه و نوع آموزش‌ها و همچنین اثربخشی آن در زنان باردار در یکی از این کلاسها شرکت می‌کند.
تفکر اشتباه و کاهش استرس در خصوص زایمان طبیعی
يکي از زنان باردار که در حال حاضر در اين کلاسها شرکت مي‌کند در خصوص اثربخشی این کلاسها مي‌گويد: با اين که مي‌دانستم زايمان طبيعي بهتر از سزارين است، اما به علت ترس از درد زايمان باز هم به انجام زايمان به روش سزارين تمايل بيشتري داشتم.
(در همین زمینه: روش‌هاي کاهش درد در زايمان طبيعي)
وی مي‌افزايد: به اصرار يکي از دوستان در کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان شرکت کردم و متوجه شدم آگاهي نداشتن من و تفکر اشتباه ديگران باعث شده است که به زايمان طبيعي ديد منفي پيدا کنم. در حال حاضر، از انجام زايمان طبيعي ترس و هراس ندارم و از اينکه در اين کلاسها شرکت کرده‌ام بسيار خوشحالم.
خانم اکبری که ماه پایانی بارداری خود را طی می‌کند در این خصوص گفت: قبل از ورود به کلاس‌هاي آموزشي از زايمان طبيعي هراس داشتم، اما با شرکت در کلاسها و آشنايي با مراحل مختلف، به انجام زايمان طبيعي تمايل بيشتري پيدا کردم. حضور در این کلاس‌هاي آموزشي باعث شد بتوانم با به کارگيري روش‌هاي کاربردي و آموزش‌هاي مؤثر، دوران بارداری راحتي داشته باشم.
وي همچنین به تمام زنان باردار توصيه کرد: تمام زنان باردار به طور حتم در کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان شرکت کنند تا از عوارض سزارين در امان باشند و حداقل متوجه شوند که نگاهشان نسبت به زایمان طبیعی درست نبوده و زایمان طبیعی این قدرها هم که گفته می‌شود، ترس و هراس ندارد.
محمدی يکي ديگر از زنان باردار مي‌گويد: بازديد از قسمت‌هاي مختلف بخش زايمان در هنگام برگزاري کلاسها در کنترل ترس من از زايمان طبيعي بسيار مؤثر بود. از اين که قبل از زايمان با قسمت‌هاي مختلف بخش زايمان آشنايي پيدا کردم احساس بسيار خوبي دارم و استرس و ترس من به حداقل رسيده است.
وی که به همراه همسرش در این کلاسها شرکت می‌کند، ادامه داد: يکي از ويژگي‌هاي اين کلاسها، حضور يافتن همراه به عنوان حامي است. ماساژها، ريلکسيشن و موارد آموزشي ديگر، به مادران کمک موثري مي‌کند تا زايمان راحتي داشته باشند. اگر در اين کلاسها شرکت نمي‌کردم از حضور همراه و اقدام‌هاي مناسب و مؤثر توسط او بهره‌مند نمي‌شدم.
خرازی مامای بخش زایمان بیمارستان مردم نیز در خصوص امتیازی که این بیمارستان برای حضور همراهان در کلاس‌های آمادگی زایمان قائل شده است، گفت: اگر یک همراه با فرد باردار در کلاسها حضور پیدا کند در واقع اجازه دارد از ابتدا تا انتهای زایمان با بیمار باشد. بیمارستان به همراه آموزش داده و این اجازه را می‌دهد که در کنار بیمارش حضور داشته باشد تا موجب آرامش خاطر او شود.
اثربخشی مهارت‌ها و آموزش‌های ارائه شده
فاطمه که دومین دوران بارداری خود را تجربه می‌کند در خصوص اثربخشی آموزش‌ها و مهارت‌های این کلاسها اظهار داشت: گرچه من در زایمان نخستم به دلیل ترس و عدم آگاهی از زایمان طبیعی، سزارین را انتخاب کردم و متأسفانه این بار هم امکان زایمان طبیعی را ندارم اما حضور در این کلاسها امید را در من زنده کرده است و اگر من پیش از زایمان نخستم در این کلاسها شرکت کرده بودم هرگز تن به سزارین نمی‌دادم.
وی ادامه داد: البته این کلاسها تنها برای انتخاب نوع زایمان نیست، بلکه آموزش‌های دیگری که در خصوص دروان بارداری داده می‌شود بسیار مفید است؛ مثلاً در خصوص بهداشت فردی، تغذیه و یا علائم خطری که ممکن است یک زن باردار را تهدید کند.
کاهش تمایل به انجام سزارین
خانم رسولی که تقریباً از تمام افراد شرکت‌کننده در کلاس بزرگ‌تر بوده و به قول خودش بارداری ناخواسته‌ای را تجربه می‌کند نیز از عدم تمایلش به انجام سزارین گفت و بیان داشت: با اینکه بسیاری از اطرافیانم معتقدندکه برای من انجام سزارین آسان‌تر و بهتر است و زایمان طبیعی می‌تواند خطرساز باشد، اما من با حضور در این کلاسها و آشنایی با روش‌های کاهش درد زایمان و همچنین اثرات مثبت و خوبی که تا پیش از این نمی‌دانستم، حتماً زایمان طبیعی خواهم داشت و دیگر تمایلی به سزارین ندارم.
وی اضافه کرد: همچنین مطمئن باشید اگر فردی در خانواده ما باردار شود حتماً او را به شرکت در این کلاسها تشویق می‌کنم؛ چراکه اثربخشی حضور در این کلاسها خیلی بیشتر از صحبت کردن و توصیف من است. در این چند ماهی که به این بیمارستان آمده و زنان باردار زیادی را دیده‌ام اگر حتی موفق به انجام زایمان طبیعی هم با توجه به شرایط خاصی که داشته‌اند نشده‌اند، اما تمایلشان به سزارین بسیار کم بوده و این را یکی از بدشانسی‌های زندگی خود دانسته‌اند.
با توجه به آنچه که اکثریت زنان شرکت‌کننده در این کلاسها اظهار داشتند تمایل آنها برای انجام زایمان طبیعی افزایش یافته و دیگر کمتر زن بارداری تمایل به انجام سزارین داشت، اما چرا همچنان آمار سزارین با توجه به اثربخشی که این کلاسها در افراد دارد بالاست؟
مسئول برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان بیمارستان مردم در این خصوص معتقد است: گرچه من برای تمام پزشکان احترام ویژه‌ای قائل هستم، اما متأسفانه دراین سال‌ها مشاهده کرده‌ام که عدم تمایل پزشکان به انجام زایمان طبیعی در انتخاب زنان باردار بسیار مؤثر بوده است؛ چراکه با وجود برگزاری این کلاسها در نهایت این پزشکان هستند که زنان باردار را نسبت به توانایی انجام نوع زایمانشان آگاه می‌کنند و قدر مسلم این افراد نیز به سخن پزشک خود بیشتر اعتماد و اطمینان دارند.
وی ادامه داد: در واقع به عقیده من جدای از ترس از زایمان طبیعی که به دلیل عدم آگاهی‌ست، نقش پزشکان نیز بسیار حائز اهمیت است.
رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت نیز در این خصوص بیان داشت: دلایل کم اثر بودن این کلاسها و یا بهتر بگویم افزایش آمار سزارین را می‌توان به چهار گروه کلی تقسیم کرد؛ نخست آموزش، یعنی ترس از زایمان به علت عدم آگاهی از فرآیند زایمان و آشنا نبودن ارائه‌دهندگان این خدمت به روش‌های نوین کاهش درد، دیگری استانداردهای فضا و نیروی انسانی‌ست؛ درواقع استاندارد نبودن فضای فیزیکی، رعایت نشدن حریم خصوصی مادر، نبودن تعداد مناسب نیروی انسانی برای حمایت از مادر حین زایمان موجب می‌گردد تا مادر به انجام سزارین متمایل شود.
ترکستانی اضافه کرد: همچنین تعرفه‌های درمانی و در نهایت هم مشکلات قانونی از جمله دلایل عمده بوده و درواقع فقدان تصمیم‌گیری واحد در مراجع قانونی منجر به تصمیم‌گیری سریع‌تر متخصصین به انجام سزارین شده است که البته در حال حاضر این مشکل با تدوین کتاب مرجع مامایی در حال برطرف شدن است.
در این میان، بیمارستان چمران تهران توانسته است با برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان در بخش زنان و زایمان و قرارداده تعهداتی برای پژشکان، تا حدود زیادی در افزایش زایمان طبیعی نقش داشته باشد.
تأکید بیمارستان بر انجام زایمان طبیعی‌ست
پاکروان که در اتاق زایمان بیمارستان چمران فعالیت می‌کند در این خصوص بیان داشت: کلاس‌های آمادگی زایمان در بیمارستان ما نیز مثل دیگر بیمارستان‌هایی که بخش زایمان دارند برگزار می‌شود و می‌توانم به جرأت بگویم که اثربخشی زیادی داشته است. از آنجا که من در اتاق زایمان کار می‌کنم شاهد این هستم که زنان باردار برای انجام زایمان طبیعی بسیار راغب هستند.
ماما زایمان طبیعی را با نظارت پزشک انجام می‌دهد
وی ادامه داد: من گمان می‌کنم آنچه که در این بیمارستان قدری متفاوت با دیگر بیمارستان‌هاست، انجام زایمان طبیعی توسط ماما‌هاست. درواقع فردی که برای زایمان طبیعی آمادگی داشته و خودش نیز این نوع زایمان را انتخاب کرده باشد، توسط ماما برای زایمان آماده می‌شود و مراحل را با همکاری و راهنمایی ماما طی می‌کند که البته پزشک مقیم بیمارستان حتماً بر روند زایمان نظارت دارد.
اجبار انجام زایمان توسط پزشک مقیم (کشیک) بیمارستان
این ماما اضافه کرد: در این بیمارستان افرادی که برای زایمان مراجعه می‌کنند اگر بیمه ارتش باشند باید حتماً توسط پزشک مقیم بیمارستان زایمانشان صورت گیرد و به همین خاطر از آنجا که بیمارستان هم تمهیداتی را جهت افزایش آمار زایمان طبیعی در نظر گرفته است؛ مثل افزایش حق‌الزحمه پزشکانی که زایمان طبیعی انجام می‌دهند نسبت به انجام سزارین، موجب شده آمار این نوع زایمان در بیمارستان ما بالا بروند.
پاکروان ضمن اشاره به اینکه روش‌های زایمان بدون درد در اتاق زایمان بیمارستان استفاده می‌شود، خاطرنشان کرد: البته جدای از فشارهایی که بیمارستان و وزارت بهداشت برای کاهش آمار سزارین برای پزشکان دارد، نباید از اثر بخشی کلاس‌های آمادگی زایمان که باعث می‌شود افراد با روش‌های مختلف زایمان بدون درد آشنا شوند و تکنیک‌های مربوط به زایمان را یادبگیرند، غافل شد. در کنار این موارد الزام پزشکان به افزایش آمار زایمان طبیعی و انجام این عمل توسط پزشکان مقیم بیمارستان هم بسیار مؤثر بوده است؛ چراکه متأسفانه شاهد هستیم در برخی بیمارستان‌ها پزشکان در داخل مطب بیمار را تشویق به انجام سزارین می‌کنند و در بیمارستان چمران این مورد برای پزشک تخلف محسوب می‌شود. البته منظور من از تخلف این است که باید حتماً در گزارش آمار زایمان‌های صورت گرفته، آمار سزارین کاهش یافته و از هر سه زایمان صورت گرفته یک مورد زایمان به طور طبیعی انجام شده باشد.
این ماما در پایان گفت: البته در خصوص انجام زایمان توسط پزشک کشیک باید بگویم این قانون بیمارستان است و افرادی که بیمه ارتش هستند حق انتخاب ندارند؛ مگر اینکه بیمه تکمیلی داشته باشند. در این صورت می‌توانند پزشک دیگری را برای انجام زایمان خود انتخاب کنند که البته باز هم باید این پزشک از پزشکان بیمارستان باشد.
در هر حال با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد آگاهي و كسب مهارت‌هاي لازم در بارداري و زايمان لازم و ضروری‌ست و زنان باردار با شركت در این كلاس، آمادگي لازم براي رويارويي با اين دوران را پيدا کرده و مي‌توانند در زايمان خود نقش فعال و مؤثری داشته باشند و از آنجا که اين مهارت‌ها شامل تمرين‌هاي كششي، تن‌آرامي(Relaxation)، ماساژ و الگوهاي تنفسي در زايمان و پس از زايمان است، موجب می‌شود نه تنها تحمل فرد نسبت به درد زايمان افزايش پیدا کند، بلکه از بروز برخي عوارض ناشي از زايمان نيز جلوگيري به عمل آورده و البته در این بین نقش پزشکان و بیمارستان‌هایی که زایمان در آنها صورت می‌گیرد نیز بسیار حائز اهمیت است.
به گزارش خرداد نیوز به نقل از مهرخانه، آموزش‌هاي دوران بارداري و برگزاري کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان با هدف ايجاد احساس خودباوري در زنان، پيشگيري از سزارين غيرضروري، کاهش ترس از درد زايمان و تمايل به انجام زايمان طبيعي و فيزيولوژيکی از سال 1386 در دستور کار بیمارستان‌های دوستدار مادر قرار گرفت و مقرر شد تا پایان سال 1391 تمام بیمارستان‌های کشور در این خصوص اقدام کنند.
پزشکان متخصص و ماماهایی که روزانه با تعداد زیادی از زنان باردار مواجه‌اند معتقدند مادران باردار با شرکت در اين کلاسها به انجام زايمان به روش طبيعي تمايل بيشتري پيدا مي‌کنند در واقع شرکت در کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان و بهره‌مند شدن از آموزش‌هاي دوران بارداري، باعث کاهش تقاضاي سزارين و تمايل به انجام زايمان طبيعي مي‌شود، اما آنچه حائز اهمیت است اثر عینی این اعتقاد در جامعه است که ما کمتر شاهد آن هستیم.
(در همین زمینه: سزارين؛ گزينه نخست زنان باردار ايراني)
(در همین زمینه: وقتي سزارين حرف اول را مي زند!)
بیمارستان‌های دوستدار مادر
طبق تعریف وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی بيمارستان‌های دوستدار مادر مکان‌های هستند که در آن، هر مادری در هر زمانی از بارداری، زايمان و تا 6 هفته پس از زايمان با هر وضعيتی از سلامتی که مراجعه کند خدمت اثربخش و کارآمد دريافت کند به صورتی که سلامت جنين و نوزاد او نيز در اين مکان تأمين و اين حضور برای او خاطر ای خوشايند از فرآيند بارداری و زايمان باقی گذارد.
در واقع این بیمارستان‌ها با هدف کاهش مرگ و مير مادران و نوزادان بر اثر عوارض بارداری، زايمان و پس از زايمان، کاهش ميزان سزارين‌های غيرضروری، ترويج روش‌های مختلف زايمان طبيعی کم‌درد يا ب درد به گون ای که مادران حق انتخاب داشته باشند، بهبود کيفيت خدمات بيمارستانی در فوريت‌های مامايی و زايمان و کاهش تأخير در شروع درمان مادران در معرض خطر، راه‌اندازی می‌شوند.
دکتر فرحناز ترکستانی رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در این خصوص به مهرخانه گفت: برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان از سال 1386 در دستور کار بیمارستان‌های دوستدار مادر قرار گرفت و در حال حاضر در بسیاری از بیمارستان‌های کشور در حال اجراست.
وی ادامه داد: از ماه پنجم حاملگی (هفته بیستم) و حداقل طی 8 جلسه کلاسها برگزار می‌شود که هر جلسه 90 دقیقه به طول می‌انجامد و شامل ارائه برنامه‌های ورزشی ویژه بارداری جهت حفظ کشش عضلانی و پیشگیری از کمردردهای دوران بارداری، پرولاپس رحمی و افتادگی مثانه، همچنین حفظ اندام‌های زن مشابه قبل از بارداری و کنترل مشکلات گوارشی و بواسیر، برنامه‌های ریلکسیشن و آرام‌تنی جهت کاهش استرس و اضطراب دوران بارداری و زایمان که منجر به ایجاد زایمانی آرام، دور از نگرانی و استرس بوده و باعث افزایش اعتماد به نفس زائو می‌گردد و آموزش مراقبت‌های دوران بارداری و تغییرات فیزیولوژیک بارداری و زایمان، آموزش مشکلات و عوارض غیرقابل اجتناب بارداری و آموزش مراحل زایمان است.
ترکستانی ضمن اشاره به این مطلب که این کلاسها تا هفته 37 بارداری تمام می‌شود، تصریح کرد: ما همچنین در این برنامه 2 جلسه حضور پدران را هم گنجانده‌ایم تا در خصوص بهداشت روانی و نحوه انجام زایمان و بهداشت نوزاد و شیردهی به آنها توضیحاتی داده شود.
وی در خصوص اثرگذاری این کلاسها برای ترغیب مادران برای انجام زایمان طبیعی نیز اظهار داشت: در هر حال آگاهی به مادران منجر به انتخاب روش مناسب زایمان می‌شود و مادران در زمان مناسب به بیمارستان مراجعه می‌کنند و ارائه‌دهندگان خدمات می‌توانند با مشارکت مادر اقدامات زمان زایمان را انجام دهند.
بیمارستان "مردم" تهران تنها بیمارستان خصوصی‌ست که با تعرفه‌های دولتی اداره می‌شود. این بیمارستان از جمله بیمارستان‌های دوستدار مادر محسوب می‌شود که طبق بخشنامه وزارت بهداشت از سال 86 اقدام به برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان کرده است.
اعظم خرازی ماما و مسئول برگزاری این کلاسها در این خصوص به مهرخانه گفت: این کلاسها از هفته بیستم بارداری تشکیل می‌شود؛ به این خاطر که ما دیگر مطمئن شده باشیم که جنین باقی می‌ماند، چراکه اگر پیش از ماه پنجم مادر دراین کلاسها شرکت کند و نوزاد او سقط شود، قدر مسلم اثر روانی خوبی نخواهد داشت.
وی ادامه داد: کلاسها در 8 جلسه حدوداً یک ساعت و نیم است که به صورت عملی و تئوری برگزار می‌شود. درواقع ما تلاش کردیم که این میزان ساعت را برای آموزش تئوری و عملی نصف کنیم؛ چراکه اگر مادر به صورت عملی هم آموزش‌ها را مشاهده کند، مطمئناً اثربخشی بیشتری خواهد داشت.
خرازی اضافه کرد: مفاد و زمان برگزاری کلاسها در تابلو اعلانات بیمارستان نصب می‌شود و ما از مادران باردار دعوت می‌کنیم در این کلاسها شرکت کنند. البته ناگفته نماند ما تنها آگاهی می‌دهیم و آنها را در انتخاب آزاد می‌گذاریم، این طور نیست که تنها از عوارض سزارین و فواید زایمان طبیعی صحبت کنیم.
این ماما ضمن اشاره به اینکه حتماً از یک متخصص زنان و زایمان برای آموزش زنان باردار استفاده می‌شود، تصریح کرد: اگر زنان باردار مطمئن باشندکه آنچه گفته می‌شود توسط یک متخصص این امر است، بیشتر اطمینان می‌کنند و انتخابی درست‌تر خواهند داشت.
وی ادامه داد: مفاد این کلاسها نیز شامل معرفی روش‌های زایمان (طبیعی، سزارین)، روش‌های کاهش درد زایمان طبیعی، فواید و عوارض هر دو نوع زایمان، روش شیردهی، تغذیه بارداری که روحی و جسمی‌ست، مراقبت‌ها دوران بارداری، معرفی علائم خطری که باید فرد ابتدا خود متوجه آنها شود، نشان دادن اتاق و بخش زایمان برای آگاهی یافتن از فرآیندی که هنگام زایمان طی می‌کنند و همین‌طور دو جلسه مربوط به پدران نوزاد می‌شود که درخصوص کیفیت بارداری و زایمان و حتی شیردهی اطلاعاتی را در اختیارشان می‌گذاریم؛ چراکه در این بخش‌ها به ویژه در بحث شیردهی نقش و حضور پدر بسیار اثربخش است.
کلاس آمادگی زایمان در این بیمارستان هر 2 هفته یکبار برگزار می‌شود و مهرخانه هم برای تهیه گزارش و آشنایی با نحوه و نوع آموزش‌ها و همچنین اثربخشی آن در زنان باردار در یکی از این کلاسها شرکت می‌کند.
تفکر اشتباه و کاهش استرس در خصوص زایمان طبیعی
يکي از زنان باردار که در حال حاضر در اين کلاسها شرکت مي‌کند در خصوص اثربخشی این کلاسها مي‌گويد: با اين که مي‌دانستم زايمان طبيعي بهتر از سزارين است، اما به علت ترس از درد زايمان باز هم به انجام زايمان به روش سزارين تمايل بيشتري داشتم.
(در همین زمینه: روش‌هاي کاهش درد در زايمان طبيعي)
وی مي‌افزايد: به اصرار يکي از دوستان در کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان شرکت کردم و متوجه شدم آگاهي نداشتن من و تفکر اشتباه ديگران باعث شده است که به زايمان طبيعي ديد منفي پيدا کنم. در حال حاضر، از انجام زايمان طبيعي ترس و هراس ندارم و از اينکه در اين کلاسها شرکت کرده‌ام بسيار خوشحالم.
خانم اکبری که ماه پایانی بارداری خود را طی می‌کند در این خصوص گفت: قبل از ورود به کلاس‌هاي آموزشي از زايمان طبيعي هراس داشتم، اما با شرکت در کلاسها و آشنايي با مراحل مختلف، به انجام زايمان طبيعي تمايل بيشتري پيدا کردم. حضور در این کلاس‌هاي آموزشي باعث شد بتوانم با به کارگيري روش‌هاي کاربردي و آموزش‌هاي مؤثر، دوران بارداری راحتي داشته باشم.
وي همچنین به تمام زنان باردار توصيه کرد: تمام زنان باردار به طور حتم در کلاس‌هاي آمادگي براي زايمان شرکت کنند تا از عوارض سزارين در امان باشند و حداقل متوجه شوند که نگاهشان نسبت به زایمان طبیعی درست نبوده و زایمان طبیعی این قدرها هم که گفته می‌شود، ترس و هراس ندارد.
محمدی يکي ديگر از زنان باردار مي‌گويد: بازديد از قسمت‌هاي مختلف بخش زايمان در هنگام برگزاري کلاسها در کنترل ترس من از زايمان طبيعي بسيار مؤثر بود. از اين که قبل از زايمان با قسمت‌هاي مختلف بخش زايمان آشنايي پيدا کردم احساس بسيار خوبي دارم و استرس و ترس من به حداقل رسيده است.
وی که به همراه همسرش در این کلاسها شرکت می‌کند، ادامه داد: يکي از ويژگي‌هاي اين کلاسها، حضور يافتن همراه به عنوان حامي است. ماساژها، ريلکسيشن و موارد آموزشي ديگر، به مادران کمک موثري مي‌کند تا زايمان راحتي داشته باشند. اگر در اين کلاسها شرکت نمي‌کردم از حضور همراه و اقدام‌هاي مناسب و مؤثر توسط او بهره‌مند نمي‌شدم.
خرازی مامای بخش زایمان بیمارستان مردم نیز در خصوص امتیازی که این بیمارستان برای حضور همراهان در کلاس‌های آمادگی زایمان قائل شده است، گفت: اگر یک همراه با فرد باردار در کلاسها حضور پیدا کند در واقع اجازه دارد از ابتدا تا انتهای زایمان با بیمار باشد. بیمارستان به همراه آموزش داده و این اجازه را می‌دهد که در کنار بیمارش حضور داشته باشد تا موجب آرامش خاطر او شود.
اثربخشی مهارت‌ها و آموزش‌های ارائه شده
فاطمه که دومین دوران بارداری خود را تجربه می‌کند در خصوص اثربخشی آموزش‌ها و مهارت‌های این کلاسها اظهار داشت: گرچه من در زایمان نخستم به دلیل ترس و عدم آگاهی از زایمان طبیعی، سزارین را انتخاب کردم و متأسفانه این بار هم امکان زایمان طبیعی را ندارم اما حضور در این کلاسها امید را در من زنده کرده است و اگر من پیش از زایمان نخستم در این کلاسها شرکت کرده بودم هرگز تن به سزارین نمی‌دادم.
وی ادامه داد: البته این کلاسها تنها برای انتخاب نوع زایمان نیست، بلکه آموزش‌های دیگری که در خصوص دروان بارداری داده می‌شود بسیار مفید است؛ مثلاً در خصوص بهداشت فردی، تغذیه و یا علائم خطری که ممکن است یک زن باردار را تهدید کند.
کاهش تمایل به انجام سزارین
خانم رسولی که تقریباً از تمام افراد شرکت‌کننده در کلاس بزرگ‌تر بوده و به قول خودش بارداری ناخواسته‌ای را تجربه می‌کند نیز از عدم تمایلش به انجام سزارین گفت و بیان داشت: با اینکه بسیاری از اطرافیانم معتقدندکه برای من انجام سزارین آسان‌تر و بهتر است و زایمان طبیعی می‌تواند خطرساز باشد، اما من با حضور در این کلاسها و آشنایی با روش‌های کاهش درد زایمان و همچنین اثرات مثبت و خوبی که تا پیش از این نمی‌دانستم، حتماً زایمان طبیعی خواهم داشت و دیگر تمایلی به سزارین ندارم.
وی اضافه کرد: همچنین مطمئن باشید اگر فردی در خانواده ما باردار شود حتماً او را به شرکت در این کلاسها تشویق می‌کنم؛ چراکه اثربخشی حضور در این کلاسها خیلی بیشتر از صحبت کردن و توصیف من است. در این چند ماهی که به این بیمارستان آمده و زنان باردار زیادی را دیده‌ام اگر حتی موفق به انجام زایمان طبیعی هم با توجه به شرایط خاصی که داشته‌اند نشده‌اند، اما تمایلشان به سزارین بسیار کم بوده و این را یکی از بدشانسی‌های زندگی خود دانسته‌اند.
با توجه به آنچه که اکثریت زنان شرکت‌کننده در این کلاسها اظهار داشتند تمایل آنها برای انجام زایمان طبیعی افزایش یافته و دیگر کمتر زن بارداری تمایل به انجام سزارین داشت، اما چرا همچنان آمار سزارین با توجه به اثربخشی که این کلاسها در افراد دارد بالاست؟
مسئول برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان بیمارستان مردم در این خصوص معتقد است: گرچه من برای تمام پزشکان احترام ویژه‌ای قائل هستم، اما متأسفانه دراین سال‌ها مشاهده کرده‌ام که عدم تمایل پزشکان به انجام زایمان طبیعی در انتخاب زنان باردار بسیار مؤثر بوده است؛ چراکه با وجود برگزاری این کلاسها در نهایت این پزشکان هستند که زنان باردار را نسبت به توانایی انجام نوع زایمانشان آگاه می‌کنند و قدر مسلم این افراد نیز به سخن پزشک خود بیشتر اعتماد و اطمینان دارند.
وی ادامه داد: در واقع به عقیده من جدای از ترس از زایمان طبیعی که به دلیل عدم آگاهی‌ست، نقش پزشکان نیز بسیار حائز اهمیت است.
رئیس اداره سلامت مادران وزارت بهداشت نیز در این خصوص بیان داشت: دلایل کم اثر بودن این کلاسها و یا بهتر بگویم افزایش آمار سزارین را می‌توان به چهار گروه کلی تقسیم کرد؛ نخست آموزش، یعنی ترس از زایمان به علت عدم آگاهی از فرآیند زایمان و آشنا نبودن ارائه‌دهندگان این خدمت به روش‌های نوین کاهش درد، دیگری استانداردهای فضا و نیروی انسانی‌ست؛ درواقع استاندارد نبودن فضای فیزیکی، رعایت نشدن حریم خصوصی مادر، نبودن تعداد مناسب نیروی انسانی برای حمایت از مادر حین زایمان موجب می‌گردد تا مادر به انجام سزارین متمایل شود.
ترکستانی اضافه کرد: همچنین تعرفه‌های درمانی و در نهایت هم مشکلات قانونی از جمله دلایل عمده بوده و درواقع فقدان تصمیم‌گیری واحد در مراجع قانونی منجر به تصمیم‌گیری سریع‌تر متخصصین به انجام سزارین شده است که البته در حال حاضر این مشکل با تدوین کتاب مرجع مامایی در حال برطرف شدن است.
در این میان، بیمارستان چمران تهران توانسته است با برگزاری کلاس‌های آمادگی زایمان در بخش زنان و زایمان و قرارداده تعهداتی برای پژشکان، تا حدود زیادی در افزایش زایمان طبیعی نقش داشته باشد.
تأکید بیمارستان بر انجام زایمان طبیعی‌ست
پاکروان که در اتاق زایمان بیمارستان چمران فعالیت می‌کند در این خصوص بیان داشت: کلاس‌های آمادگی زایمان در بیمارستان ما نیز مثل دیگر بیمارستان‌هایی که بخش زایمان دارند برگزار می‌شود و می‌توانم به جرأت بگویم که اثربخشی زیادی داشته است. از آنجا که من در اتاق زایمان کار می‌کنم شاهد این هستم که زنان باردار برای انجام زایمان طبیعی بسیار راغب هستند.
ماما زایمان طبیعی را با نظارت پزشک انجام می‌دهد
وی ادامه داد: من گمان می‌کنم آنچه که در این بیمارستان قدری متفاوت با دیگر بیمارستان‌هاست، انجام زایمان طبیعی توسط ماما‌هاست. درواقع فردی که برای زایمان طبیعی آمادگی داشته و خودش نیز این نوع زایمان را انتخاب کرده باشد، توسط ماما برای زایمان آماده می‌شود و مراحل را با همکاری و راهنمایی ماما طی می‌کند که البته پزشک مقیم بیمارستان حتماً بر روند زایمان نظارت دارد.
اجبار انجام زایمان توسط پزشک مقیم (کشیک) بیمارستان
این ماما اضافه کرد: در این بیمارستان افرادی که برای زایمان مراجعه می‌کنند اگر بیمه ارتش باشند باید حتماً توسط پزشک مقیم بیمارستان زایمانشان صورت گیرد و به همین خاطر از آنجا که بیمارستان هم تمهیداتی را جهت افزایش آمار زایمان طبیعی در نظر گرفته است؛ مثل افزایش حق‌الزحمه پزشکانی که زایمان طبیعی انجام می‌دهند نسبت به انجام سزارین، موجب شده آمار این نوع زایمان در بیمارستان ما بالا بروند.
پاکروان ضمن اشاره به اینکه روش‌های زایمان بدون درد در اتاق زایمان بیمارستان استفاده می‌شود، خاطرنشان کرد: البته جدای از فشارهایی که بیمارستان و وزارت بهداشت برای کاهش آمار سزارین برای پزشکان دارد، نباید از اثر بخشی کلاس‌های آمادگی زایمان که باعث می‌شود افراد با روش‌های مختلف زایمان بدون درد آشنا شوند و تکنیک‌های مربوط به زایمان را یادبگیرند، غافل شد. در کنار این موارد الزام پزشکان به افزایش آمار زایمان طبیعی و انجام این عمل توسط پزشکان مقیم بیمارستان هم بسیار مؤثر بوده است؛ چراکه متأسفانه شاهد هستیم در برخی بیمارستان‌ها پزشکان در داخل مطب بیمار را تشویق به انجام سزارین می‌کنند و در بیمارستان چمران این مورد برای پزشک تخلف محسوب می‌شود. البته منظور من از تخلف این است که باید حتماً در گزارش آمار زایمان‌های صورت گرفته، آمار سزارین کاهش یافته و از هر سه زایمان صورت گرفته یک مورد زایمان به طور طبیعی انجام شده باشد.
این ماما در پایان گفت: البته در خصوص انجام زایمان توسط پزشک کشیک باید بگویم این قانون بیمارستان است و افرادی که بیمه ارتش هستند حق انتخاب ندارند؛ مگر اینکه بیمه تکمیلی داشته باشند. در این صورت می‌توانند پزشک دیگری را برای انجام زایمان خود انتخاب کنند که البته باز هم باید این پزشک از پزشکان بیمارستان باشد.
در هر حال با توجه به آنچه گفته شد به نظر می‌رسد آگاهي و كسب مهارت‌هاي لازم در بارداري و زايمان لازم و ضروری‌ست و زنان باردار با شركت در این كلاس، آمادگي لازم براي رويارويي با اين دوران را پيدا کرده و مي‌توانند در زايمان خود نقش فعال و مؤثری داشته باشند و از آنجا که اين مهارت‌ها شامل تمرين‌هاي كششي، تن‌آرامي(Relaxation)، ماساژ و الگوهاي تنفسي در زايمان و پس از زايمان است، موجب می‌شود نه تنها تحمل فرد نسبت به درد زايمان افزايش پیدا کند، بلکه از بروز برخي عوارض ناشي از زايمان نيز جلوگيري به عمل آورده و البته در این بین نقش پزشکان و بیمارستان‌هایی که زایمان در آنها صورت می‌گیرد نیز بسیار حائز اهمیت است.
