معرفی کتاب
روانشناسی زن
نویسنده در بخش بررسی شیوه‌های ارتباطی پنداشت‌های قالبی، در مورد شیوه‌های ارتباطی زنان و مردان مانند اینکه زنان پرحرف‌تر هستند یا مردان از اصطلاحات بیشتری استفاده می‌کنند را مورد نقد قرار می‌دهد.
ریحانه ذوالفقاری
روانشناسی زن
شکوه نوابی‌نژاد
نشر: علم، 1391؛ چاپ دوم
ناشر در معرفی نویسنده در ابتدای کتاب آورده است: «دکتر شکوه نوابی‌نژاد یکی از چهره‌های شاخص و پرسابقه روانشناسی مشاوره بوده، دوره کارشناسی ارشد راهنمایی و مشاوره را از دانشگاه آمریکایی بیروت و مدرک دکترای خود را در رشته راهنمایی و مشاوره از دانشگاه ایالتی نبراسکا، آمریکا اخذ کرده است. در حال حاضر دارای کرسی استادی است و علاوه بر تدریس در مقاطع مختلف دانشگاهی و فعالیت‌های کلینیکی و پژوهشی، مسئولیت‌های متنوعی در زمینه زنان و جوانان به عهده دارد.»
بنا به اذعان ناشر، این کتاب اولین کتاب تألیفی در زمینه روانشناسی زن در ایران محسوب می‌شود.
کتاب از 11 بخش تشکیل شده است: «پیش‌آغازی بر پیشینه روانشناسی زن»، «فرآیند رشد و تکامل زن»، «منابع شناخت زن»، «زن در دیدگاه اسلام»، «نقش زنان در توسعه»، «همانندی و ناهمانندی‌های جنسیتی»، «تصورات قالبی در نگرش‌های جنسیتی»، «تفاوت‌های جنسی در سلامت روان و اختلاف روانی»، «نقش مادری؛ تنش‌زا و پاداش‌دهنده»، «خشونت علیه زنان»، «زنان و شیوه درست زندگی».
محور اصلی کتاب از دیدگاه نویسنده، بررسی چرخه زندگی زنان در ابعاد زیستی، روانی و اجتماعی با توجه به یافته‌های پژوهشی است و وی دو فایده مهم نگاشتن کتاب را چنین می‌داند: نخست بازنگریستن به مسئله زنان با در نظر داشتن همه ویژگی‌ها و مشکلات خاص آنان به عنوان نیمی از جمعیت جهان و دیگر، بررسی و کاربرد شیوه‌های نو و کارآمد برای مطالعه زمینه‌های پیشگیری، رشد و درمان آسیب‌های روانی که در مجموع ارزش مطالعه و پژوهش اختصاصی را داراست.
هدف از نگارش کتاب، کاوش و بررسی همه سویه مسئله روانشناسی زن عنوان شده است که به طور مستقیم به زن و زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی اش مربوط می‌شود. مسائلی از قبیل: مقایسه زن و مرد، همانندی‌ها و ناهمانندی‌های اساسی آن دو، حوادث و رویداد‌های مهم زندگی زن در فرآیند رشد او مانند عادت ماهانه، بارداری، زایمان و یائسگی و مسائلی تقریباً منحصر به زنان مانند خشونت و ...
در بخش اول پیشینه روانشناسی زن و پژوهش‌ها، و بررسی‌های نخستین درباره تفاوت‌های جنسی و ضرورت بحث مطرح شده است.
در بخش دوم فرآیند رشد و تکامل زن در تمام مراحل زیستی از دوران جنینی تا میانسالی بررسی شده است؛ ناهمانندی‌های جنسی در دوره نوزادی، سطح فعالیت و خلق و خو، انتخاب و اسباب‌بازی، رفتار والدین، رشد در دوران کودکی، نگره‌های مربوط به نقش آموزی جنسیتی، گروه همسالان، جدایی جنسیتی، رفتار آموزگاران، ابعاد زیستی چرخه عادت ماهیانه و واکنش‌های جسمانی و روانی نسبت به آن، بارداری و واکنش‌های روانی نسبت به آن، زایمان، نقش مادری، شیردهی و زن در دوران میانسالی، از مباحث این بخش است.
بخش سوم به منابع شناخت زن از قبیل عوامل زیستی، فرصت‌های زندگی، شخصیت و دیدگاه‌های علمی درباره زن مانند نگره روان‌کاوی، نگره یادگیری اجتماعی، نگره رشدی، نگره شناختی و نگره طرح‌واره جنسیتی اختصاص دارد.
بخش چهارم دیدگاه اسلام درباره زن و همچنین دیدگاه علمای معاصر اسلامی درباره زنان و وضعیت زنان در جمهوری اسلامی از لحاظ سواد و تحصیلات، میزان فعالیت‌های اجتماعی، شاخص‌های بهداشتی و وضعیت زناشویی را مورد بررسی قرار می‌دهد.
موضوع بخش پنجم، نقش زنان در توسعه است، مباحثی درباره اشتغال زنان، تأثیر آن بر روابط زناشویی، رشد کودک، پیشرفت تحصیلی فرزندان و شخصیت اجتماعی آنان در این بخش مطرح شده است.
بخش ششم با عنوان همانندی و ناهمانندی‌های جنسیتی، مقوله شباهت و تفاوت‌های جنسیتی را در سه حوزه توانایی‌های شناختی، شیوه‌های ارتباطی و رفتار‌های شخصیتی و اجتماعی تحلیل می‌کند. توانایی‌های شناختی، توانایی کلامی، فضایی و ریاضیات را پوشش می‌دهد.
نویسنده در بخش بررسی شیوه‌های ارتباطی پنداشت‌های قالبی، در مورد شیوه‌های ارتباطی زنان و مردان مانند اینکه زنان پرحرف‌تر هستند یا مردان از اصطلاحات بیشتری استفاده می‌کنند را مورد نقد قرار می‌دهد. ارتباط گفتاری و غیرگفتاری در این بخش بررسی می‌شود. سپس نویسنده برای تحلیل رفتار‌های شخصیتی و اجتماعی در بحث «ویژگی‌های مربوط به کمک کردن و مراقبت از دیگران» از مؤلفه‌های نوع‌دوستی، مهرورزی، همدلی و دوستی و در بخش «ویژگی‌های مربوط به قدرت» از مؤلفه‌های پرخاشگری، قاطعیت و رقابت کمک می‌گیرد.
بخش هفتم به تصورات قالبی در نگرش‌های جنسیتی می‌پردازد. در این بخش درباره «زن و مرد از دیدگاه فلاسفه و رسانه‌ها» و همچنین «پنداشت‌های قالبی درباره زنان و مردان» بحث می‌شود.
بخش هشتم به تفاوت‌های جنسی در سلامت روان و اختلال روانی و علل آن توجه دارد. نویسنده دو علت اساسی را در تبیین این تفاوت‌ها ذکر می‌کند؛ 1- توجیه‌های زیستی که زنان در مقایسه با مردان از نظر زیستی در شرایط و وضعیت بهتر و مناسب‌تری هستند، 2- توجیه‌های اجتماعی و یا شیوه‌های زندگی که زندگی و رفتار مردان را آسیب‌زاتر می‌داند.
همچنین در این بخش اختلال‌های شایع روانی در زنان مانند افسردگی، اختلال‌های هراس و اختلال‌های خوردن و اختلال شایع در مردان، استعمال الکل و موادمخدر بررسی می‌شود.
بخش نهم به نقش مادری اختصاص دارد. در این بخش آمده است: «به نظر می‌رسد تأکید بر شکوه و عظمت مادری، در اذهان بیشتر افراد در جوامع و فرهنگ‌های گوناگون به شدت جا افتاده و نقش بسته است و از نقش قدرتمند مادری، در میان جوامع شرق و غرب و سیاه و سفید با احترام زیاد یاد می‌شود. به هر حال نقش سنتی مادری گه‌گاه پیام‌های متضادی از خوبی و بدی، تنش‌زایی و پاداش‌دهندگی نیز به همراه دارد. از مادران به عنوان افراد بیش از حد مضطرب، نگران و سلطه‌گر نیز یاد می‌شود.»
بخش دهم به بررسی خشونت علیه زنان می‌پردازد. نویسنده تعریف خود را از خشونت در حوزه روانشناسی چنین می‌گوید: «خشونت به معنای ضرب و شتم یا هرگونه تجاوز و یا شکنجه و آزردن روانی وی که در سراسر دوران زندگی در شکل‌های گوناگونی بروز می‌یابد.»
پیامد‌ها و تبعات خشونت علیه زن، خشونت در خانواده، اشکال مختلف خشونت خانوادگی، داده‌های آماری در مورد ضرب و شتم زنان، ویژگی‌های زنان خشونت دیده، روانشناختی زنان مورد ضرب و شتم، روانشناختی مردان مهاجم، شیوه‌های زنان قربانی خشونت، روان درمانی، بالا بردن آگاهی زنان و ایجاد شبکه‌های پشتیبانی، از مباحث مطرح شده در این بخش است.
بخش آخر کتاب به شیوه درستی زندگی زنان می‌پردازد و نویسنده هدف از طرح این بحث را اهمیت آگاهی زنان از شیوه‌های درست حفظ تندرستی و روش‌های مؤثر برای دستیابی به رفاه و تندرستی با توجه به وضعیت جسمانی، روانی، ذهنی و نقش‌های متعدد و پیچیده‌ای که در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی ایفا می‌کنند، می‌داند.
کتاب «روانشناسی زن» نوشته دکتر شکوه نوابی‌نژاد در 194 صفحه برای اولین بار در سال 1385 و توسط انتشارات علم برای دومین بار در سال 1391 منتشر شده است.
منبع: مهرخانه
