هوای آخرین بازمانده را داشته باشیم

سرویس اجتماعی خرداد/ محمد آریانژاد: کشتار بی رحمانه به دست مردم سالهاست که حیات وحش کشور را تهدید می کند پلنگ ایرانی پس از انقراض ببر مازندران و شیر ایرانی آخرین گربه سان بزرگ کشور به شمار می رود و تنها شکارچی بازمانده در محیط زیست کشور است که بودنش مایه ی غرور است. کمبود طعمه در اثر شکار غیرمجاز و بی رویه، تخریب زیستگاه های طبیعی پلنگ به دلیل توسعه ناپایدار فعالیت های انسانی، کشته شدن پلنگ ها توسط افراد محلی و شکارچیان متخلف و نبود برنامه ریزی جامع برای حفاظت از قلاده های بازمانده پلنگ های ایران، متاسفانه نسل این گربه سان زیبا و ارزشمند کشور را در آستانه انقراض قرار داده است و بزرگترین گربه سان کشور بعد از انقراض ببر و شیر حال و روز چندان  خوشی ندارد.
پلنگ ایرانی یکی از گونه‌های حمایت شده و در خطر انقراض است. حضور پلنگ به عنوان یکی از گوشتخواران بزرگ  جایگاه ویژه‌ای در چرخه حیات زیست کشور دارد و وجود چنین حیوان باوقاری نشان از بکر بودن، سلامت محیط ‌زیست و وجود امنیت در مناطق حفاطت شده ی کشور دارد. پلنگ ایرانی جثه‌ای بزرگ، بدنی عضلانی، نرم و قابل انعطاف، سری پهن، گوش‌هایی کوچک و گرد دارد. این شکارچی، دست و پای  نسبتاً کوتاه با پنجه‌های پهن و ناخن‌های تیز و بلند و موهای نرم و کوتاه دارد که رنگ موهای پشتش سفید و کِرم متمایل به نارنجی است.  معمولا طول سروتنه پلنگ ایرانی 110 تا 195 سانتی‌متر،  اندازه دم آن 60 تا 110 سانتی‌متر، بلندی قامتش 45 تا 78 سانتی‌متر و وزن آن 35 تا 90 کیلوگرم است  این گربه سان زیبا در بیشتر زیستگاه‌های کشور اعم از جنگلی، کوهستانی، بیابانی، استپی و در ارتفاعات مختلف از صفر تا نزدیک 4000 متر از سطح دریا مشاهده می‌شود. هر کجا طعمه مناسب، به خصوص کل و بز وجود داشته باشد پلنگ ایرانی هم زندگی می‌کند.
  در سایه ی غفلت مسئولین و بی توجهی عمومی به وضعیت حیات وحش کشور، اتفاقات ناگواری رخ داد به گونه ای که تنها در سال 91 چندین گزارش از کشتار پلنگ رسانه ای شد: یک  پلنگ ایرانی در ارتفاعات منطقه پشتکوه ممسنی فارس با شلیک 5 گلوله یک مرد روستایی از پای  درآمد و بعد از کشتار بدنش با تبر قطعه قطعه و لاشه اش به آتش کشیده شد و با گذشت کمتر از سه روزاز این حادثه از گلستان خبر رسید  ماده پلنگ دیگری در کردکوی با طعمه مسموم از پای  در آمده است.چند روز بعد گزارش هایی از کشته شدن یک پلنگ در محدوده شهرستان دماوند، توسط عوامل سازمان حفاظت محیط زیست منتشر شد. یک هفته بعد پیدا شدن لاشه یک پلنگ در استان سیستان و بلوچستان که به گفته مسئولان این استان احتمالاً بر اثر کهولت سن جان سپرده بود به رسانه ها رسید و در نهایت خبر کشف لاشه یک پلنگ در استان مازندران که به احتمال زیاد آن هم مسموم شده بود پرونده کشتار پلنگها در سال 91 را بست


پیشتر خسرو افسری، مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست سیستان و بلوچستان از وجود پلنگ ایرانی در ارتفاعات و مناطق سخت‌گذر، کوهستان های شهرستان نیکشهر در510 کیلیومتری جنوب زاهدان خبر داده بود. عطا پورشیرزاد مدیرکل وقت حفاظت از محیط زیست کهگیلویه و بویراحمد نیز از تعداد نادر پلنگ ایرانی در کوههای این استان خبر داد و  اعلام کرد که خطر انقراض، زندگی این گونه ی بی نظیر را تهدید می کند. به گفته ی وی در حال حاضر برای مقابله با شکار پلنگ ایرانی، سازمان های ذیربط، جریمه هایی در نظر گرفته اند که  این جریمه ها در مقابل ارزش واقعی پلنگ ایرانی بسیار ناچیز است و لازم است قوانین سخت گیرانه تری برای حفاظت از محیط زیست تدوین شود.
از یک سو انتشار خبرهایی مبنی بر کشته شدن پلنگ توسط انسان در مناطق کوهستانی گیلان (به خصوص عمارلو)، لرستان و گلستان در چند سال اخیر، مایه ی تاسف است و از سوی دیگر دیده شدن پلنگ، در مناطق تحت حفاظت توران، بافق، کویر، نایبندان، ساریگل، پارک ملی بمو و بوشهر، نیکشهر و کهکیلویه و بویر احمد مایه ی خوشحالی است و نشان می دهد که جمعیت پلنگ ایرانی دارای پراکندگی نسبتا خوبی در سطح کشور است و باید با تدابیر و تدوین قانون های سخت گیرانه این شکارچی زیبا را از خطر نابوی حفظ کرد.
  گونه پلنگ ایرانی  در معرض تهدید است اگر این حساسیت از طریق رسانه ها و پیگیری های مسئولان  به گوش همگان برسد می توان به حفظ پلنگ ایرانی امیدوار بود. عبدال دیانت نسب ریـیـس اداره حفاظت محیط زیست گچساران معتقد است یکی از راهکارهای افزایش جمعیت این جانوار کمیاب برقراری امنـیت در مناطق حفاظت شده و جلوگیری از شکار و آسیب رساندن به این گونه جانوری است. به گفته ی وی ، کـمک به تولید مثل نسل این گونه جانورباید از دغدغه های مسوولان محیط زیست باشد و اطلاع رسانی به مردم برای شناخت بیشتر این گونه ی کمیاب جانوری و حفاظت از آن همواره باید مورد توجه قرار گیرد.
متاسفانه  خبرها حاکی از این است که تنها از ابتدای سال ۱۳۹۲ تاکنون ۵ قلاده پلنگ در نقاط مختلف کشور به دلایل گوناگون از بین رفته اند:
- زنده گیری یک توله پلنگ در اردیبشت ماه توسط قاچاقچیان حیات وحش در مشهد
- شکار یک قلاده پلنگ در مناطق جنگلی مازندران در تیرماه
- مرگ یک پلنگ در در دره آنجو از توابع شهرستان لردگان بر اثر مسمومیت در تیرماه
- کشته شدن پلنگی در ارتفاعات هشتاد پهلوی لرستان با شلیک گلوله در مردادماه
- کشتار پلنگی دیگر در آخرین روز شهریورماه سال جاری در منطقه ییلاقی آسمانسر از توابع جیرنده رودبار
اینها تنها مواردی از کشتار پلنگ های در کشور است که مستند و اخبار آن منتشر شده است. بدون شک حداقل ده ها برابر این تعداد، مواردی از کشتار پلنگ به دلایل متخلف وجود دارد که هرگز کسی از آن مطلع نمی شود.
  اسماعیل کهرم  مهم ترین عامل تهدید کننده حیات پلنگ‌های کشور را جاده‌های واقع شده در زیستگاه‌ها این جانور عنوان می کند به اعتقاد وی شکارچیان نیز عامل بعدی تهدید کننده این موجود هستند. همچنین طعمه مسموم که از سوی گله داران و رمه داران برای کشتن پلنگ و حفاظت گله‌ها استفاده می‌شود از دیگر  تهدیدات چشمگیر پلنگ‌ها در کشور به شمار می‌آید. آنطور که مشاور محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: تغییر در جاده‌های محل زندگی پلنگ‌ها از جمله حصار کشی و یا ایجاد زیر گذر برای عبور ایمن این جانور، اطلاع رسانی و آگاهی دادن به دامداران از جمله اقداماتی موثر برای حفاظت از این گونه با ارزش است. او  در عین حال دادن غرامت به افرادی که دام و رمه شان مورد حمله پلنگ قرار می گیرد را یکی از راهکاری که می‌توان به واسطه آن مانع از طعمه گذاری مسموم و کشتن پلنگ‌ها توسط دامداران عنوان می کند: این غرامت می‌تواند با اتخاذ سازو کارهای قانونی از سوی سازمان حفاظت محیط زیست و با تایید شورای شهر و روستا پرداخت شود.
 کیوان هوشمند مدیر دیدبان محیط زیست و حیات وحش معتقد است: تخریب زیستگاه های طبیعی به دلیل توسعه فعالیت های انسانی، از جمله جاده سازی های بدون ارزیابی زیست محیطی، بهره برداری بیش از حد از جنگل ها و مراتع، توسعه سکونت گاه های انسانی و غیره نیز موجب کاهش وسعت عرصه های طبیعی، قطع ارتباط بین زیستگاه ها و اصطلاحا جزیره ای شدن زیستگاه های طبیعی شده که این عوامل علاوه بر مرگ و میر پلنگ در جاده ها در اثر برخورد با خودروهای عبوری، با توجه به قلمرو طلبی این گونه، موجب افزایش تقابل انسان و پلنگ و عدم امکان جابجایی پلنگ در بین زیستگاه های متخلف  شده است.
به گفته او، زنده گیری توله های پلنگ برای فروش و یا شکار پلنگ های بالغ برای فروش پوست را نیز باید به سایر عوامل موثر در کاهش جمعیت این گونه اضافه کرد . به خصوص با سخت تر شدن شرایط اقتصادی به نظر می رسد که این مورد شدت بیشتری یافته به نحوی که ۳ مورد از کشفیات سال جاری مربوط به فروش پوست یا توله زنده پلنگ بوده است.آنطور که هوشمند می گوید: تاکنون هیچ پروژه مشخصی به منظور مطالعه و برنامه ریزی برای حفاظت از نسل این گونه ارزشمند توسط سازمان محیط زیست تعریف نشده و حتی برآورد درستی از جمعیت و پراکندگی پلنگ در کشور وجود ندارد این در حالی است که حفاظت از طعمه های پلنگ، مطالعه و شناخت رفتار، شناسایی و حفاظت از زیستگاه های طبیعی پلنگ، جبران خسارات وارده از حمله پلنگ به افراد محلی، آموزش و فرهنگ سازی در جوامع محلی زیستگاه های پلنگ، افزایش جریمه و شدت برخورد با عاملین کشتار پلنگ ها از جمله مواردی است که می تواند در حفظ این گونه ارزشمند تاثیر گذار باشد در غیر این صورت آینده روشنتری از ببر مازندران و شیر در انتظار پلنگ ایرانی نخواهد بود.
  همچنان شاهد تلفات این گونه ارزشمند البته با شتابی دوبرابر سال گذشته هستیم بنابراین  به نظر می رسد زمان آن رسیده که مسئولان توصیه های کارشناسان را جدی بگیرند و راهکار های جلوگیری از تلفات پلنگ ایرانی را تا پیش ازنابودی کامل آن در کشور و تغییر نام آن از پلنگ ایرانی به پلنگ روسی به خاطر موفقیت این کشور در تکثیر و پرورش این گونه ارزشمند به کا ر گیرند.
حفاظت از طعمه های پلنگ، مطالعه و شناخت رفتار، شناسایی و حفاظت از زیستگاه های طبیعی پلنگ، جبران خسارات وارده از سود پلنگ به افراد محلی، آموزش و فرهنگ سازی در جوامع محلی زیستگاه های پلنگ، افزایش جریمه و شدت برخورد با عاملین کشتار پلنگ ها از جمله مواردی است که می تواند در حفظ این گونه ارزشمند تاثیر گذار باشد در غیر این صورت آینده روشنتری از ببر مازندران و شیر در انتظار پلنگ ایرانی نخواهد بود.