تحلیل هرمیداس باوند درباره آینده روابط ایران و ترکیه
خرداد: هرمیداس باوند تحلیل گر مسائل بین الملل درباره روابط ایران و ترکیه و چالش های تازه پدید آمده میان این دو کشور، سرمقاله ای در روزنامه آرمان نگاشته که در ادامه متن کامل آن را به گزارش خرداد می خوانید.
روابط میان کشورهای مختلف خاورمیانه با توجه به وجود بحران تروریسم و به ویژه موضوع سوریه دچار فراز ونشیب‌های گوناگونی شده است. اگرچه ایران و عربستان به عنوان دو قطب منطقه‌ای مخالف بر سر مواردی چون سوریه شناخته می‌شوند، ترکیه نیز نقش قابل توجهی در این معادله برعهده دارد. تحت شرایطی که مقامات این کشور در هفته‌های اخیر هجمه و فشار به ایران را در سخنان و جلسات مختلف افزایش داده‌اند، دیدار حسن روحانی و رجب طیب اردوغان درحاشیه اجلاس «اکو» با تاکید بر همکاری‌های دوجانبه شکل گرفت. اما به نظر می‌رسد آنچه از برآیند رفتار رئیس جمهور ترکیه استباط می‌شود این است که خط‌مشی اردوغان در ابعاد سیاسی و منطقه‌ای در جهت منفی و تضعیف ایران است. ترکیه با توجه به روابطی که با گروه‌های مخالف بشار اسد دارد، درواقع مخالفانی که میانه‌رو نامیده می‌شوند، تلاش می‌کند به نوعی نقش میانجی‌گری را در حل اختلافات و منازعات در بحران سوریه ایفا کند. چنین نقشی از سوی ترک‌ها برای روسیه نیز حائز اهمیت است. روسیه به دنبال استفاده از موضوع سوریه برای امتیاز‌گیری از غرب و به ویژه آمریکا است و به خوبی می‌داند حل بحران سوریه بدون نقش‌آفرینی آمریکا امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر ترکیه نیز به دلیل تعاملاتی که با آمریکا و به ویژه دولت جدید دونالد ترامپ دارد به دنبال بهره‌گیری از امتیاز میانجی‌گری خود است تا دستاوردهای مورد نظر دولت اردوغان را تحقق بخشد. ترکیه باردیگر در خاورمیانه سیاست بازگشت به اعراب را در پیش گرفته و به دنبال توسعه روابط و نزدیکی با عربستان سعودی به عنوان مهم‌ترین بازیگر عرب منطقه است. در واقع گسستی که میان دو طرف به دلایل مختلف وجود داشت درحال برطرف شدن است و آنکارا تلاش می‌کند بیش از پیش به ریاض نزدیک شود. در واقع باید گفت تلاش سایر بازیگران به حاشیه بردن ایران از معادلات منطقه‌ای و به‌ویژه مساله سوریه است و هرکدام از این کشورها نقش خود را در این راه بازی می‌کند. اما موضوع همکاری‌های اقتصادی متفاوت است. ترکیه پیش از این نیز ایران را به عنوان یک شریک تجاری مناسب قلمداد کرده بود. در شرایط فعلی نیز آنها همچنان علاقه‌مند به توسعه مناسبات اقتصادی هستند. از سوی دیگر ایران نیز در مباحث تجاری و بازرگانی به ترکیه نیاز دارد و چه بسا جز ترکیه آلترناتیوی برای ایران در منطقه وجود ندارد، در واقع دو کشور در موضوع اقتصاد به یکدیگر نیاز دارند. هرچند تلاش عربستان در جهت تیره‌کردن شرایط علیه ایران ادامه دارد. آنها می‌کوشند علاوه بر شورای همکاری خلیج فارس، با اقناع ترکیه و اردن و حتی مصر نوعی اجماع منطقه‌ای علیه ایران به وجود بیاورند تا کشورمان در معادلات اصلی منطقه و عرصه تصمیم‌گیری‌های استراتژیک در خاورمیانه به حاشیه برود. البته وضعیت مصر در این مسیر متفاوت است. مصری‌ها به نوعی خواستار ایجاد توزان هستند. اگرچه بعید به نظر می‌رسد این کشور به مخالفت با وضعیتی که عربستان و ترکیه به دنبال آن هستند بپردازد، اما پیش‌بینی می‌شود مصر به طور تلویحی با ادامه دولت بشار اسد موافق است و از سوی دیگر قاهره به ایجاد روابطی بهتر با تهران تمایل دارد.
روابط میان کشورهای مختلف خاورمیانه با توجه به وجود بحران تروریسم و به ویژه موضوع سوریه دچار فراز ونشیب‌های گوناگونی شده است. اگرچه ایران و عربستان به عنوان دو قطب منطقه‌ای مخالف بر سر مواردی چون سوریه شناخته می‌شوند، ترکیه نیز نقش قابل توجهی در این معادله برعهده دارد. تحت شرایطی که مقامات این کشور در هفته‌های اخیر هجمه و فشار به ایران را در سخنان و جلسات مختلف افزایش داده‌اند، دیدار حسن روحانی و رجب طیب اردوغان درحاشیه اجلاس «اکو» با تاکید بر همکاری‌های دوجانبه شکل گرفت. اما به نظر می‌رسد آنچه از برآیند رفتار رئیس جمهور ترکیه استباط می‌شود این است که خط‌مشی اردوغان در ابعاد سیاسی و منطقه‌ای در جهت منفی و تضعیف ایران است. ترکیه با توجه به روابطی که با گروه‌های مخالف بشار اسد دارد، درواقع مخالفانی که میانه‌رو نامیده می‌شوند، تلاش می‌کند به نوعی نقش میانجی‌گری را در حل اختلافات و منازعات در بحران سوریه ایفا کند. چنین نقشی از سوی ترک‌ها برای روسیه نیز حائز اهمیت است. روسیه به دنبال استفاده از موضوع سوریه برای امتیاز‌گیری از غرب و به ویژه آمریکا است و به خوبی می‌داند حل بحران سوریه بدون نقش‌آفرینی آمریکا امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر ترکیه نیز به دلیل تعاملاتی که با آمریکا و به ویژه دولت جدید دونالد ترامپ دارد به دنبال بهره‌گیری از امتیاز میانجی‌گری خود است تا دستاوردهای مورد نظر دولت اردوغان را تحقق بخشد. ترکیه باردیگر در خاورمیانه سیاست بازگشت به اعراب را در پیش گرفته و به دنبال توسعه روابط و نزدیکی با عربستان سعودی به عنوان مهم‌ترین بازیگر عرب منطقه است. در واقع گسستی که میان دو طرف به دلایل مختلف وجود داشت درحال برطرف شدن است و آنکارا تلاش می‌کند بیش از پیش به ریاض نزدیک شود. در واقع باید گفت تلاش سایر بازیگران به حاشیه بردن ایران از معادلات منطقه‌ای و به‌ویژه مساله سوریه است و هرکدام از این کشورها نقش خود را در این راه بازی می‌کند. اما موضوع همکاری‌های اقتصادی متفاوت است. ترکیه پیش از این نیز ایران را به عنوان یک شریک تجاری مناسب قلمداد کرده بود. در شرایط فعلی نیز آنها همچنان علاقه‌مند به توسعه مناسبات اقتصادی هستند. از سوی دیگر ایران نیز در مباحث تجاری و بازرگانی به ترکیه نیاز دارد و چه بسا جز ترکیه آلترناتیوی برای ایران در منطقه وجود ندارد، در واقع دو کشور در موضوع اقتصاد به یکدیگر نیاز دارند. هرچند تلاش عربستان در جهت تیره‌کردن شرایط علیه ایران ادامه دارد. آنها می‌کوشند علاوه بر شورای همکاری خلیج فارس، با اقناع ترکیه و اردن و حتی مصر نوعی اجماع منطقه‌ای علیه ایران به وجود بیاورند تا کشورمان در معادلات اصلی منطقه و عرصه تصمیم‌گیری‌های استراتژیک در خاورمیانه به حاشیه برود. البته وضعیت مصر در این مسیر متفاوت است. مصری‌ها به نوعی خواستار ایجاد توزان هستند. اگرچه بعید به نظر می‌رسد این کشور به مخالفت با وضعیتی که عربستان و ترکیه به دنبال آن هستند بپردازد، اما پیش‌بینی می‌شود مصر به طور تلویحی با ادامه دولت بشار اسد موافق است و از سوی دیگر قاهره به ایجاد روابطی بهتر با تهران تمایل دارد.
