«نهنگ آبي» دور نيست
ايران در خطر سرايت بازي مرگ‌آفرين و مسئولان در خواب همیشگی
بازي جديدي آمده که 50 روزه بايد تمام شود و تمام واقعيت و زندگي را هم تمام مي‌کند. نهنگ آبي؛ بازي‌اي که 50 روز، زندگي نوجواني را در اختيار ديگري قرار مي‌دهد و در آخر با خودکشي تمام مي‌شود
خرداد: بازي‌ها هميشه سرگرمي بوده‌اند؛ انگار که بخواهند براي لحظه‌اي واقعيت را از ياد ببرند و خيالپردازي و تصور را جانشين دنياي کودکي و نوجواني کنند. کودکي‌هايي که با شاه، دزد، وزير، بطري‌بازي، قلعه حيوانات و... جان مي‌گرفت براي تصويرسازي‌هاي لحظه‌اي و بعد هم تمام مي‌شد.
به گزارش خرداد به نقل از وقایع اتفاقیه، هيجان‌انگيزترين‌هايش هم در فيلم‌ها و کارتون‌هاي دوران کودکي بود. داستان جومانجي که روايت دختر و پسري بود که بازي‌اي را در خانه‌اي متروکه پيدا کرده و مشغول بازي شده بودند و جريان‌هايي که در ادامه آن پيش مي‌آمد، تخيل و واقعيت را يکي کرده بود و اين مرز از بين نمي‌رفت مگر اينکه بازي تمام شود. بازي‌هايي که تمام شدنش شايد کم‌اهميت‌ترين قسمت آن بود. حالا بازي جديدي آمده که 50 روزه بايد تمام شود و تمام واقعيت و زندگي را هم تمام مي‌کند. نهنگ آبي؛ بازي‌اي که 50 روز، زندگي نوجواني را در اختيار ديگري قرار مي‌دهد و در آخر با خودکشي تمام مي‌شود. طوري که 50 روز به کسي بگويند چه چيزي را بخورد، چه‌کاري را انجام دهد، چه ساعتي بخوابد و روز پنجاهم از ساختماني بلند خودش را پايين بيندازد و زندگي‌اش را تمام کند. اين بازي شامل 50 مرحله مي‌شود که در هر مرحله يک کار عجيب مانند ديدن فيلم ترسناک، غذا خوردن در ساعت‌هاي غيرمعمول، پرش از ارتفاع و... را از فرد مي‌خواهد و مرحله آخر آن با خودکشي تمام مي‌شود. بازي‌اي که از روسيه و در يکي از شبکه‌هاي اجتماعي شروع شده و حالا نگراني‌ها براي تکرارش در ايران است. آخرين آمارها نشان مي‌دهد، پليس روسيه تاکنون به 130 مورد خودکشي مظنون شده است که احتمال دارد اين بازي در آن خودکشي‌ها نقش داشته باشد. نگراني براي دختران و پسراني که جدا از بازي‌اي به اسم نهنگ آبي، در مدارس خون‌بازي مي‌کنند و پل‌هاي عابرپياده و ساختمان‌هاي بلند، مي‌شود پنجاهمين روز و آخرين روز از زندگي‌شان. فضايي که مرگ را به بازي‌اي تبديل مي‌کند تا ترس را در آنها از بين ببرد و 50 روز با کارهاي عجيب و غريب آماده‌شان کند براي مردن. نهنگ آبي، هرچه باشد در شهر و کشور ما مصداق‌هاي زيادي دارد که راه افتادن موج آن همان‌قدر که مي‌تواند دور باشد، بسيار نزديک است.
50 قدم تا مرگ
بازي نهنگ آبي يک چالش است که در ۵۰ مرحله مدل جديدي از زندگي روزمره کاربران را طرح ريزي مي‌کند. کاربران اغلب نوجوانان زير 20 سال هستند و فعاليت‌هاي آنها شامل موارد متعددي مي‌شود. از تماشاي فيلم‌هاي ترسناک تا بريدن قسمت‌هايي از دست و پا و ساير نقاط بدن و در نهايت خودکشي. اين بازي که اين روزها از آن با عنوان چالش نام برده مي‌شود، ابداع يک دانشجوي روان‌شناسي اهل روسيه است که گفته مي‌شود نقطه شروع آن به سال ٢٠١٣ برمي‌گردد. اخبار تأييد شده‌اي نشان مي‌دهد که تاکنون برخي افراد در پي رسيدن به مراحل نهايي اين چالش اقدام به خودکشي کرده‌اند. پليس روسيه طي تحقيقاتش به حداقل ۱۳۰ مورد مظنون شده که اقدام به خودکشي آنها در ارتباط با بازي نهنگ آبي بوده است. در همين راستا، سال گذشته پليس روسيه جواني ۲۱ ساله به نام «فيليپ بوديکين» را دستگير کرد که گمان مي‌رود سردسته گروهي بوده که از طريق اينترنت نوجوانان و جوانان را به خودکشي ترغيب کرده‌اند. يکي از شبکه‌هاي اجتماعي و اينترنتي که اين گروه‌ها در آن فعال هستند «وي کي» نام دارد. وي‌کي مخفف وي‌کنتاکته شبکۀ اجتماعي روسي است که به فيس‌بوک شبيه است و کاربران بسياري از جمله در روسيه، اوکراين و مولدواي و قزاقستان دارد. بااين‌حال، چالش نهنگ آبي تنها به مهد بازي‌ها و چالش‌هاي سرّي و عجيب و غريب يعني روسيه! محدود نشد و به برخي کشورهاي اروپايي از جمله فرانسه هم سرايت کرد. مراحل بازي نهنگ آبي با هک کردن لوگوي بازي روي ساعد شروع مي‌شود. به اين شکل که فرد به کمک يک شيء نوک تيز روي ساعد دستش تصوير نهنگ را حکاکي مي‌کند. چيزي شبيه به شکلي از خون بازي که اين روزها در برخي مدارس ايران فراگير شده است. تماشاي فيلم‌هاي وحشت آور، حاضر شدن در اماکن، سازه‌ها و بلندي‌هاي خطرناک براي گرفتن عکس سلفي و بيدار شدن در ساعات نامعمول بخش‌هاي ديگري از اين چالش است که هر روز و رفته رفته سخت و سخت‌تر مي‌شود و شخص با فرستادن تصوير تکاليف انجام شده به گرداننده ، مجوز ورود به مرحله بعد را پيدا مي‌کند. در پايان پنجاهمين روز، از نوجواني که «بازي» را شروع کرده، خواسته مي‌شود تا خودکشي کند.
اگر به ايران راه پيدا کند
بازي نهنگ آبي در شبکه‌هاي اجتماعي نيز بازتاب زيادي داشته است و بسياري از کاربران به نقد آن پرداخته‌اند. يکي از کاربران در حساب توئيتر خود نوشته است: «چالش نهنگ آبي رو خوندم و هنوز تو شوکم. يک بازي اينترنتي که طي ۵۰ مرحله فرد رو مسخ مي‌کنه تا به مرحله آخر يعني خودکشي برسه. آخرين قرباني هم در هند بوده.» يکي ديگر از کاربران نوشته است: «يکي از مراحل اين بازي حک کردن نهنگ آبي روي دست شخص قربانيه؛ شخص با فرستادن تصوير مرحله انجام شده به گرداننده، مجوز ورود به مرحله بعد رو پيدا مي‌کنه.» گروهي از کاربران نيز معتقد بودند اگر اين بازي به ايران راه پيدا کند، به خاطر وضع معيشتى احتمالا همه مصمم هستن بازى را تمام کنند! يکي ديگر از کاربران نوشته است: «نهنگ آبي شايد طغيان نسلي باشه که ديده نشدن و فکر مي‌کنن که بي‌مصرفن. افراد جامعه‌گريزي که به‌شدت تحت‌تأثير نوسانات هيجاني دوران بلوغ هستند.» يکي ديگر از کاربران اين بازي را ابزاري براي شست‌وشوي مغزي دانسته و نوشته است: « بازي نهنگ آبي ورژن جديد شست‌وشوي مغزيه، در عين حال که هيچکسي نمي‌دونه چي هست اصلا، کلي جوون رو به کشتن داده.»
«بي‌تفاوتي» استراتژي مسئولان ايراني!
همزمان با فراگير شدن چالش نهنگ آبي در برخي کشورها، نگراني‌ها از ورود احتمالي اين بازي به ايران شدت گرفته است. درحالي که کاربران شبکه‌هاي اجتماعي در توئيت‌ها و پست‌هاي متعددي از احتمال ورود اين بازي به ايران ابراز نگراني مي‌کنند و از پدر و مادرها مي‌خواهند فرزندان نوجوانشان را در‌اين زمينه راهنمايي کنند، مسئولان رسيدگي و رصد امور اجتماعي در ايران «بي‌تفاوتي» را برگزيده‌اند. در همين رابطه، رئيس اورژانس اجتماعي کشور با اشاره به اخبار منتشر شده درباره احتمال ورود چالش نهنگ آبي به ايران، در اظهار نظري عجيب و تامل‌برانگيز! اين اخبار و گزارش‌ها را يک تبليغ غيرمستقيم براي جلب توجه بيشتر نوجوانان جهت حضور در اين چالش دانسته است. حسين اسدبيگي در گفت‌وگو با ايسنا در خصوص اين خبرها گفته است: «چند روزي است که در فضاي مجازي اخبار و کليپ‌هاي مربوط به بازي کامپيوتري‌ای که در نهايت منجر به آن مي‌شود که فرد خود را از ارتفاع به پايين پرتاب و خودکشي کند، منتشر مي‌شود که در ظاهر به بيننده در مورد اين بازي هشدار مي‌دهد و بر مراقبت از نوجوانان در مقابل اين بازي تأکيد مي‌کند. اين درحالي است که معتقدم اين روش‌ها يکي از روش‌هاي تبليغ غيرمستقيم است که باعث مشارکت بيشتر نوجوانان در چنين بازي‌هايي خواهد شد.» او در نهايت هشدار داده که بايد در زمينه اطلاع‌رساني درباره چالش نهنگ آبي مراقب بود. اظهار نظري که بيشتر به نوعي جا خالي دادن از زير بار رصد کردن آسيب‌هاي اجتماعي شبيه است تا درک بحران، نحوه مواجه شدن با آن و مديريتش.
«نهنگ آبي» دور نيست
مروري بر شرايط اجتماعي و اقتصادي جامعه ايران نشان مي‌دهد در نبود نظام کارآمد آموزشي و پرورشي، بحران‌هاي فردي، کمبود مشاوره و نهادهاي مدني اثربخش براي مشارکت بيشتر نوجوانان در امور اجتماعي، افراد بسياري در معرض قرارگرفتن در برابر چنين چالش‌هايي هستند. چالش‌هايي که مي‌توانند با تحريک عواطف فرد و نفوذ در ناخودآگاه مغز نوجوان او را به خالي کردن هيجانات از طريقي غير از راه‌هاي متداول مثل حرف زدن، داد زدن و هرچيزي در اين سطح ترغيب کند.
روش‌هايي مانند خون بازي
تحقيقات و گزارش‌هاي متعددي از رواج پديده خون بازي در مدارس ايران خبر مي‌دهند. خط خطي کردن دست و پا و آسيب زدن به بدن، موج نه‌چندان تازه‌اي است که در سال‌هاي اخير وارد مدارس دخترانه کشور به‌ويژه مدارس پايتخت شده است. پرگار، سوزن ته‌گرد، تيغ اصلاح و هرچيز تيز ديگر مي‌تواند وسيله مناسبي باشد که با آن بتوانند روی دست و پاهايشان آن‌طور که مي‌خواهند شکل‌هاي مختلف را خط‌خطي کنند. اگر با گام به گام با نهنگ آبي پيش برويم به آمار خودکشی در ايران هم مي‌رسيم. بر اساس آمار پزشکي قانوني، آمار خودکشي در ايران سالانه حدود 5 هزار نفر است؛ به‌طوري‌که نرخ خودکشي در ايران معمولا پنج تا 6 نفر به ازاي هر صد هزار نفر است. آمارهايي که درباره خودکشي مطرح مي‌شوند تنها آمار مراجعه‌کنندگان به مراکز درماني پزشکي قانوني، اورژانس اجتماعي، ناجا و... هستند. اين درحالي است که به‌دليل تعدد نهادهاي درگير، همچنان نمي‌توان به آمار دقيقي از ميزان خودکشي‌ها دست يافت. کنار هم قراردادن اين موارد در کنار موارد ديگري که در سال‌هاي اخير منجر به مخابره گزارش‌هاي بيشتر از خودکشي نوجوانان شده ، نشان مي‌دهد در مورد چالش «نهنگ آبي» بايد مراقب بود اين تغييرات اجتماعي در سطح جهاني، تأثيري روي جامعه ايران نگذارد.
به گزارش خرداد به نقل از وقایع اتفاقیه، هيجان‌انگيزترين‌هايش هم در فيلم‌ها و کارتون‌هاي دوران کودکي بود. داستان جومانجي که روايت دختر و پسري بود که بازي‌اي را در خانه‌اي متروکه پيدا کرده و مشغول بازي شده بودند و جريان‌هايي که در ادامه آن پيش مي‌آمد، تخيل و واقعيت را يکي کرده بود و اين مرز از بين نمي‌رفت مگر اينکه بازي تمام شود. بازي‌هايي که تمام شدنش شايد کم‌اهميت‌ترين قسمت آن بود. حالا بازي جديدي آمده که 50 روزه بايد تمام شود و تمام واقعيت و زندگي را هم تمام مي‌کند. نهنگ آبي؛ بازي‌اي که 50 روز، زندگي نوجواني را در اختيار ديگري قرار مي‌دهد و در آخر با خودکشي تمام مي‌شود. طوري که 50 روز به کسي بگويند چه چيزي را بخورد، چه‌کاري را انجام دهد، چه ساعتي بخوابد و روز پنجاهم از ساختماني بلند خودش را پايين بيندازد و زندگي‌اش را تمام کند. اين بازي شامل 50 مرحله مي‌شود که در هر مرحله يک کار عجيب مانند ديدن فيلم ترسناک، غذا خوردن در ساعت‌هاي غيرمعمول، پرش از ارتفاع و... را از فرد مي‌خواهد و مرحله آخر آن با خودکشي تمام مي‌شود. بازي‌اي که از روسيه و در يکي از شبکه‌هاي اجتماعي شروع شده و حالا نگراني‌ها براي تکرارش در ايران است. آخرين آمارها نشان مي‌دهد، پليس روسيه تاکنون به 130 مورد خودکشي مظنون شده است که احتمال دارد اين بازي در آن خودکشي‌ها نقش داشته باشد. نگراني براي دختران و پسراني که جدا از بازي‌اي به اسم نهنگ آبي، در مدارس خون‌بازي مي‌کنند و پل‌هاي عابرپياده و ساختمان‌هاي بلند، مي‌شود پنجاهمين روز و آخرين روز از زندگي‌شان. فضايي که مرگ را به بازي‌اي تبديل مي‌کند تا ترس را در آنها از بين ببرد و 50 روز با کارهاي عجيب و غريب آماده‌شان کند براي مردن. نهنگ آبي، هرچه باشد در شهر و کشور ما مصداق‌هاي زيادي دارد که راه افتادن موج آن همان‌قدر که مي‌تواند دور باشد، بسيار نزديک است.
50 قدم تا مرگ
بازي نهنگ آبي يک چالش است که در ۵۰ مرحله مدل جديدي از زندگي روزمره کاربران را طرح ريزي مي‌کند. کاربران اغلب نوجوانان زير 20 سال هستند و فعاليت‌هاي آنها شامل موارد متعددي مي‌شود. از تماشاي فيلم‌هاي ترسناک تا بريدن قسمت‌هايي از دست و پا و ساير نقاط بدن و در نهايت خودکشي. اين بازي که اين روزها از آن با عنوان چالش نام برده مي‌شود، ابداع يک دانشجوي روان‌شناسي اهل روسيه است که گفته مي‌شود نقطه شروع آن به سال ٢٠١٣ برمي‌گردد. اخبار تأييد شده‌اي نشان مي‌دهد که تاکنون برخي افراد در پي رسيدن به مراحل نهايي اين چالش اقدام به خودکشي کرده‌اند. پليس روسيه طي تحقيقاتش به حداقل ۱۳۰ مورد مظنون شده که اقدام به خودکشي آنها در ارتباط با بازي نهنگ آبي بوده است. در همين راستا، سال گذشته پليس روسيه جواني ۲۱ ساله به نام «فيليپ بوديکين» را دستگير کرد که گمان مي‌رود سردسته گروهي بوده که از طريق اينترنت نوجوانان و جوانان را به خودکشي ترغيب کرده‌اند. يکي از شبکه‌هاي اجتماعي و اينترنتي که اين گروه‌ها در آن فعال هستند «وي کي» نام دارد. وي‌کي مخفف وي‌کنتاکته شبکۀ اجتماعي روسي است که به فيس‌بوک شبيه است و کاربران بسياري از جمله در روسيه، اوکراين و مولدواي و قزاقستان دارد. بااين‌حال، چالش نهنگ آبي تنها به مهد بازي‌ها و چالش‌هاي سرّي و عجيب و غريب يعني روسيه! محدود نشد و به برخي کشورهاي اروپايي از جمله فرانسه هم سرايت کرد. مراحل بازي نهنگ آبي با هک کردن لوگوي بازي روي ساعد شروع مي‌شود. به اين شکل که فرد به کمک يک شيء نوک تيز روي ساعد دستش تصوير نهنگ را حکاکي مي‌کند. چيزي شبيه به شکلي از خون بازي که اين روزها در برخي مدارس ايران فراگير شده است. تماشاي فيلم‌هاي وحشت آور، حاضر شدن در اماکن، سازه‌ها و بلندي‌هاي خطرناک براي گرفتن عکس سلفي و بيدار شدن در ساعات نامعمول بخش‌هاي ديگري از اين چالش است که هر روز و رفته رفته سخت و سخت‌تر مي‌شود و شخص با فرستادن تصوير تکاليف انجام شده به گرداننده ، مجوز ورود به مرحله بعد را پيدا مي‌کند. در پايان پنجاهمين روز، از نوجواني که «بازي» را شروع کرده، خواسته مي‌شود تا خودکشي کند.
اگر به ايران راه پيدا کند
بازي نهنگ آبي در شبکه‌هاي اجتماعي نيز بازتاب زيادي داشته است و بسياري از کاربران به نقد آن پرداخته‌اند. يکي از کاربران در حساب توئيتر خود نوشته است: «چالش نهنگ آبي رو خوندم و هنوز تو شوکم. يک بازي اينترنتي که طي ۵۰ مرحله فرد رو مسخ مي‌کنه تا به مرحله آخر يعني خودکشي برسه. آخرين قرباني هم در هند بوده.» يکي ديگر از کاربران نوشته است: «يکي از مراحل اين بازي حک کردن نهنگ آبي روي دست شخص قربانيه؛ شخص با فرستادن تصوير مرحله انجام شده به گرداننده، مجوز ورود به مرحله بعد رو پيدا مي‌کنه.» گروهي از کاربران نيز معتقد بودند اگر اين بازي به ايران راه پيدا کند، به خاطر وضع معيشتى احتمالا همه مصمم هستن بازى را تمام کنند! يکي ديگر از کاربران نوشته است: «نهنگ آبي شايد طغيان نسلي باشه که ديده نشدن و فکر مي‌کنن که بي‌مصرفن. افراد جامعه‌گريزي که به‌شدت تحت‌تأثير نوسانات هيجاني دوران بلوغ هستند.» يکي ديگر از کاربران اين بازي را ابزاري براي شست‌وشوي مغزي دانسته و نوشته است: « بازي نهنگ آبي ورژن جديد شست‌وشوي مغزيه، در عين حال که هيچکسي نمي‌دونه چي هست اصلا، کلي جوون رو به کشتن داده.»
«بي‌تفاوتي» استراتژي مسئولان ايراني!
همزمان با فراگير شدن چالش نهنگ آبي در برخي کشورها، نگراني‌ها از ورود احتمالي اين بازي به ايران شدت گرفته است. درحالي که کاربران شبکه‌هاي اجتماعي در توئيت‌ها و پست‌هاي متعددي از احتمال ورود اين بازي به ايران ابراز نگراني مي‌کنند و از پدر و مادرها مي‌خواهند فرزندان نوجوانشان را در‌اين زمينه راهنمايي کنند، مسئولان رسيدگي و رصد امور اجتماعي در ايران «بي‌تفاوتي» را برگزيده‌اند. در همين رابطه، رئيس اورژانس اجتماعي کشور با اشاره به اخبار منتشر شده درباره احتمال ورود چالش نهنگ آبي به ايران، در اظهار نظري عجيب و تامل‌برانگيز! اين اخبار و گزارش‌ها را يک تبليغ غيرمستقيم براي جلب توجه بيشتر نوجوانان جهت حضور در اين چالش دانسته است. حسين اسدبيگي در گفت‌وگو با ايسنا در خصوص اين خبرها گفته است: «چند روزي است که در فضاي مجازي اخبار و کليپ‌هاي مربوط به بازي کامپيوتري‌ای که در نهايت منجر به آن مي‌شود که فرد خود را از ارتفاع به پايين پرتاب و خودکشي کند، منتشر مي‌شود که در ظاهر به بيننده در مورد اين بازي هشدار مي‌دهد و بر مراقبت از نوجوانان در مقابل اين بازي تأکيد مي‌کند. اين درحالي است که معتقدم اين روش‌ها يکي از روش‌هاي تبليغ غيرمستقيم است که باعث مشارکت بيشتر نوجوانان در چنين بازي‌هايي خواهد شد.» او در نهايت هشدار داده که بايد در زمينه اطلاع‌رساني درباره چالش نهنگ آبي مراقب بود. اظهار نظري که بيشتر به نوعي جا خالي دادن از زير بار رصد کردن آسيب‌هاي اجتماعي شبيه است تا درک بحران، نحوه مواجه شدن با آن و مديريتش.
«نهنگ آبي» دور نيست
مروري بر شرايط اجتماعي و اقتصادي جامعه ايران نشان مي‌دهد در نبود نظام کارآمد آموزشي و پرورشي، بحران‌هاي فردي، کمبود مشاوره و نهادهاي مدني اثربخش براي مشارکت بيشتر نوجوانان در امور اجتماعي، افراد بسياري در معرض قرارگرفتن در برابر چنين چالش‌هايي هستند. چالش‌هايي که مي‌توانند با تحريک عواطف فرد و نفوذ در ناخودآگاه مغز نوجوان او را به خالي کردن هيجانات از طريقي غير از راه‌هاي متداول مثل حرف زدن، داد زدن و هرچيزي در اين سطح ترغيب کند.
روش‌هايي مانند خون بازي
تحقيقات و گزارش‌هاي متعددي از رواج پديده خون بازي در مدارس ايران خبر مي‌دهند. خط خطي کردن دست و پا و آسيب زدن به بدن، موج نه‌چندان تازه‌اي است که در سال‌هاي اخير وارد مدارس دخترانه کشور به‌ويژه مدارس پايتخت شده است. پرگار، سوزن ته‌گرد، تيغ اصلاح و هرچيز تيز ديگر مي‌تواند وسيله مناسبي باشد که با آن بتوانند روی دست و پاهايشان آن‌طور که مي‌خواهند شکل‌هاي مختلف را خط‌خطي کنند. اگر با گام به گام با نهنگ آبي پيش برويم به آمار خودکشی در ايران هم مي‌رسيم. بر اساس آمار پزشکي قانوني، آمار خودکشي در ايران سالانه حدود 5 هزار نفر است؛ به‌طوري‌که نرخ خودکشي در ايران معمولا پنج تا 6 نفر به ازاي هر صد هزار نفر است. آمارهايي که درباره خودکشي مطرح مي‌شوند تنها آمار مراجعه‌کنندگان به مراکز درماني پزشکي قانوني، اورژانس اجتماعي، ناجا و... هستند. اين درحالي است که به‌دليل تعدد نهادهاي درگير، همچنان نمي‌توان به آمار دقيقي از ميزان خودکشي‌ها دست يافت. کنار هم قراردادن اين موارد در کنار موارد ديگري که در سال‌هاي اخير منجر به مخابره گزارش‌هاي بيشتر از خودکشي نوجوانان شده ، نشان مي‌دهد در مورد چالش «نهنگ آبي» بايد مراقب بود اين تغييرات اجتماعي در سطح جهاني، تأثيري روي جامعه ايران نگذارد.
