سایه مذاکرات هسته ای بر روابط ایران و آمریکا

رضا رئیسی: صداهای مختلف و اقوال متفاوتی از دو سوی اقیانوس شنیده می‌شود. این روزها و بعد از آن نقطه عطفی که در روزهای آرام کنار اقیانوس اطلس در سایه‌سار برج‌های سر به فلک کشیده و شب‌های پرزرق و برق ابرشهری به نام نیویورک رقم خورد و نسیمش را بر پرونده پرتلاطم سه دهه و اندی مخاصمه میان ایران و ایالات متحده گستراند، گویی همه‌چیز در یک کمای موقت و ایست ناگهانی فرو رفته است، نکته‌ای که البته قابل پیش‌بینی بود اما صخره یخی قطور بی‌اعتمادی میان دو ملت و دو دولت به همین سادگی‌ها آب شدنی نیست و نیازمند دگردیسی مداوم و مستمر رفتارها و گفتارها و عملکردهاست. نکته جالب توجه در این میانه نظر مثبت اکثریت مردم دو کشور به برقراری روابط در چارچوب‌های مسالمت‌آمیز و متوازن و متعادل است. نکته‌ای که از یک‌سو می‌تواند موتور مشوقی برای تصحیح رفتارهای دو طرف و گزینه‌ای تسهیل کننده باشد و از سوی دیگر بدیهی است که حساسیت‌هایی را در میان لایه های مختلف و متکثر مخالف عادی‌سازی روابط برانگیزاند. مخالفانی که چه در سطح بین‌المللی و چه در جبهه‌های درون گفتمانی بیکار ننشسته و هر از گاهی خودی نشان می‌دهند. از سوی دیگر به موازات مذاکرات هسته‌ای که سایه وثیق و غیرقابل انکارش را بر سر پرونده روابط میان ایران و ایالات متحده گسترانده به نظر می‌رسد دو طرف برای نزدیکی دیدگاه‌ها و بهره‌گیری از این ظرفیت برای رسیدن به نقاط ثقل مشترک بهره می‌گیرند.آرمان در ادامه می نویسد: 

مانور تبلیغاتی مخالفان

همانطور که موافقان عادی‌سازی روابط در عرصه دیپلماسی عمومی تحرکاتی را به منصه ظهور می‌رسانند در آن سوی ماجرا هم مخالفان خارجی دست به اقدامات مختلف می‌برند. جبهه مخالفان عادی‌سازی روابط، دایره شمول گسترده‌ای دارد. شرکای راهبردی ایالات متحده در طول چند دهه اخیر در منطقه در نوک پیکان مخالف‌ها هستند. سران رژیم صهیونیستی و حاکمان عرب منطقه که در موضوع مخالفت با ایران اتفاق نظر فراوانی دارند، در طول مدت سپری شده واکنش‌های منفی بسیاری از خود نشان داده‌اند آنچنان که وزیر خارجه پیشین رژیم اسرائیل، تسیپی لیونی چند روز پیش باصراحت گفت: آنجا که پای مخالفت با ایران به میان می‌آید واژگان عربی و عبری با هم یگانه می‌شوند. در سوی دیگر قدرت‌های بین‌المللی هستند که می‌دانند در صورت عادی‌سازی روابط و زدودن تحریم‌ها عرصه ترکتازی آنان و منافع اقتصادیشان به خطر افتاده و با توجه به این اوصاف در خفا و علن دست به اقدامات آسیب‌زا در این فرایند می‌زنند. در سوی دیگر و در جبهه درونی نیز تندروهای جمهوریخواه و نومحافظه کارها و نمایندگان دموکرات نزدیک به لابی اسرائیل در آمریکا در پی تصویب تحریم‌های مضاعف هستند تا طرف ایرانی را از ادامه مذاکرات مایوس کرده و خدشه‌ای جدی بر روندهای تازه نضج یافته بزنند. در این سوی ماجرا و در تهران هم منتقدان بیکار ننشسته‌اند. مخالفت‌ها در تهران اما بیشتر سویه‌های تبلیغاتی و مانور روی افکار عمومی دارد، البته بدیهی است که سیاستمداران در پشت پرده اینگونه اقدامات قرار دارند. نصب بیلبوردهای آنچنانی که جنجالی یک‌هفته‌ای در پی داشت و نهاد مسئول یعنی سازمان زیباسازی شهرداری تهران پاسخی در قبال آن نداد اززمره این اقدامات بود. در سوی دیگر، این روزها مداحان تهرانی بیش از همیشه به مسائل سیاسی و بخصوص حوزه دیپلماسی علاقمند شده و در این مقوله به اظهارنظرهای عجیب و گاه تهدیدآمیز می‌پردازند و روی شعار مرگ بر آمریکا نیز مانوری دوچندان می‌دهند.

مردم چه می‌گویند

اما به‌رغم تمامی این مخالف‌خوانی‌ها، همانگونه که در ایام سفر رئیس‌جمهور به نیویورک حتی در مصاحبه‌های صدا و سیما نیز اکثریت قریب به اتفاق نظردهندگان مهر تایید بر اقدامات دیپلماتیک روحانی زدند در نظرسنجی‌ای که خبرگزاری ایسنا چند روزی است آن را به رای و نظر مردم گذاشته و پرسیده است: «نظر شما درباره محرمانه ماندن جزییات مذاکرات هسته‌ای برای رسیدن به نتیجه چیست؟» 83درصد کاربران اینترنتی موافقت خود را با رویکرد اعلامی دولت مبنی بر محرمانه بودن مذاکرات مورد تایید قرار داده‌اند و تنها کمی بیش از 16درصد مخاطبان نظر مخالف خود در این خصوص را ابراز داشته‌اند. نکته کلیدی در این میانه آن است که طیفی از مخالفان پر و پا قرص رویکردهای دیپلماتیک دولت در چند صباح اخیر هجمه گسترده‌ای را علیه محرمانه بودن مذاکرات به راه انداخته و چشم اسفندیار دولت را در این نکته می‌جستند و از زبان مردم ناله و فغان سر می‌دادند که اکنون مشخص می‌شود رویکرد عمومی مردم چه سمت و سویی دارد. البته چندی پیش هم رئیس‌جمهوری اعلام داشت که دستور نظرسنجی پیرامون روابط ایران و ایالات متحده را داده که همین طیف مخالفت‌های پردامنه‌ای را کلید زدند و این اقدام را ناموجه دانستند که بدیهی است اِبا از افشای نتیجه نظرسنجی چنین واکنش‌هایی را رقم زده بود.

برقراری پرواز مستقیم نماد یک تحول

صعود بر فراز دیوار بی‌اعتمادی نیازمند به‌کارگیری تمهیدات و مقدماتی در حوزه دیپلماسی عمومی است. شیخ دیپلمات نیز با توجه به همین اوصاف در همان روزهایی که بحث مذاکرات دو طرف داغ بود و تلفن‌ها برقرار، دستور بررسی چگونگی برقراری خط پرواز مستقیم بین ایران و آمریکا را صادر کرد. دستوری که پس از آن روزهای پرهیاهو چندان خبری از آن انتشار نشده بود تا آن‌که معاون وزیر راه با اشاره به این موضوع تصریح کرد: اقدامات اولیه صورت گرفته اما این موضوع مشروط به نتیجه مذاکرات ژنو و 1+5 است. امیدواریم این مذاکرات در فضایی مثبت پیش برود. این سخن بدان معنی است که مذاکرات هسته‌ای آنچنان ارتباط تنگاتنگ و وثیقی با تحولات در روابط دیپلماتیک دارد که برقراری پرواز هم منوط به این نکته است. نوریان در ادامه نیز گفت: در صورتی که فضای مذاکرات مثبت باشد و اولین بخش از تحریم‌ها برداشته شود فضا برای پروازهای مستقیم به کشورهای مختلف از جمله آمریکا فراهم می‌شود. او همچنین تاکید کرد که تنها صحبت‌هایی رد و بدل شده و اقدام عملی انجام نپذیرفته و دو طرف علاقمندی خود در این خصوص را ابراز داشته‌اند. این نکته به‌خوبی بیانگر آن است که دو طرف در حاشیه و بی‌سر و صدا تبادلات دیپلماتیک خود را به منصه ظهور می‌رسانند اما همه‌چیز منوط به پیشبرد مذاکرات هسته‌ای بوده و این گره بزرگ تنها روی میز مذاکرات و اتفاقات پیرامونی آن گشوده می‌شود.