بيماری‌های شايع خونی ناشی از كم خونی

به نقل از افکارنیوز، كم خوني به حالتي گفته مي شود كه توليد گلبول هاي قرمز يا هموگولبين در خون كاهش مي يابد. هموگولبين قسمت اصلي سلول هاي قرمز است و وظيفه آن جابجايي اكسيژن در خون و بدن است. اگر سلول هاي قرمز يا هموگلوبين در خون شما كاهش پيدا كنند يا حالت غيرعادي داشته باشند، ساير سلول هاي بدن به ميزان كافي اكسيژن دريافت نمي كنند. علائم بيماري كم خوني، مانند خستگي و ضعف، به اين دليل ايجاد مي شوند كه اندام هاي مختلف بدن براي انجام وظايف خود اكسيژن كافي دريافت نمي كنند. كم خوني يكي از شايع ترين بيماري ها در سراسر جهان است. خانم ها و افراد مبتلا به بيماري هاي مزمن بيش از سايرين در معرض ابتلا به اين بيماري قرار دارند. نكاتي كه در رابطه با اين بيماري بايد مورد توجه قرار گيرند عبارتند از:

ـ برخي از انواع بيماري كم خوني ارثي هستند و نوزادي كه والدينش به اين بيماري مبتلا هستند، از هنگام تولد به اين بيماري مبتلا خواهد بود.

ـ خانم هايي كه در سنين باروري قرار دارند بيشتر در معرض كم خوني ناشي از كمبود آهن قرار دارند علت اين امر در اين سنين خونريزي هاي ماهيانه و نياز نوزاد براي تغذيه در دوران بارداري است.

ـ افراد مسن نيز به دليل تغذيه نامناسب يا استفاده از داروهاي گوناگون بيشتر در معرض اين بيماري قرار دارند.

كم خوني انواع گوناگوني دارد. هر نوع داراي علل و راه هاي درمان متفاوتي است. كم خوني ناشي از فقر آهن شايع ترين نوع كم خوني است كه مي توان آن را با ايجاد تغييراتي در رژيم غذايي و مصرف مكمل هاي آهن درمان كرد. حتي برخي انواع كم خوني، مانند انواعي كه در دوران بارداري ايجاد مي شوند، كاملاً طبيعي تلقي مي شوند. اما برخي انواع ديگر كم خوني خطرناك هستند و ممكن است براي فرد مشكلات عديده اي تا پايان عمر ايجاد كند.

علل

در كل بيش از ۴۰۰ نوع كم خوني وجود دارد كه همه اين انواع را مي توان در سه گروه زير دسته بندي كرد:

ـ كم خوني ناشي از خونريزي
ـ كم خوني ناشي از كاهش توليد سلول هاي قرمز سالم يا توليد سلول هاي معيوب
ـ كم خوني ناشي از تخريب سلول هاي قرمز

كم خوني ناشي از خونريزي

سلول هاي قرمز خون ممكن است به دليل خونريزي، كاهش پيدا كنند. معمولاً اين خونريزي ها به تدريج و در طول زمان صورت مي گيرند و عموماً خيلي دير تشخيص داده مي شوند. چنين خونريزي هايي عمدتاً نتيجه عوامل زير هستند:

ـ اختلالات گوارشي مانند زخم معده، زخم بواسير، التهاب معده و سرطان.
ـ استفاده از برخي داروهاي مولد زخم معده مانند آسپرين و بروفن.
ـ قاعدگي و زايمان در خانم ها، خصوصاً اگر شدت خونريزي زياد باشد و زايمان ها متوالي باشند.
ـ كم خوني ناشي از كاهش توليد سلول هاي قرمز سالم يا توليد سلول هاي معيوب

در اين نوع كم خوني، بدن يا سلول هاي قرمز كمي توليد مي كند، يا سلول هايي كه توليد مي كند معيوب هستند. در هر صورت، كم خوني به وجود مي آيد. علت كاهش توليد سلول هاي قرمز سالم يا توليد سلول هاي معيوب مي تواند كمبود مواد معدني ضروري يا ويتامين هاي مورد نياز سلول هاي قرمز باشد. حالاتي كه از اين نوع كم خوني حاصل مي شوند عبارتند از: كم خوني ناشي از فقر آهن، كمبود ويتامين، ايجاد مشكل در مغز استخوان و ساير مشكلات مربوط به سلامتي.

كم خوني ناشي از تخريب سلول هاي قرمز

اگر سلول هاي قرمز بيش از حد آسيب پذير باشند و نتوانند فشار ناشي از گردش خون را تحمل كنند، خيلي زود شكسته شده و از بين مي روند. اين فرايند نيز به نوعي كم خوني منجر مي شود كه به آن كم خوني همولتيك گفته مي شود. كم خوني همولتيك ممكن است هنگام تولد در بدن نوزاد وجود داشته باشد يا بعدها در طول زمان شكل گيرد. برخي عوامل شناخته شده اين نوع كم خوني عبارتند از:

ـ ويژگي هاي ارثي
ـ برخي عوامل فشارآورنده مانند عفونت ها، داروها، نيش و سم برخي جانوران مانند مار و برخي مواد غذايي
ـ سموم منتشر شده از بيماري هاي مربوط به كبد و كليه ها
ـ حمله نابجاي سيستم ايمني بدن
ـ پيوند عروق، تومورها، سوختگي شديد، فشارخون بالا و اختلالات مربوط به انعقاد خون.

كم خوني ناشي از فقر آهن

اين نوع كم خوني به دليل كمبود نوعي ماده معدني به نام آهن در بدن ايجاد مي شود. مغز استخوان، قسمت مركزي استخوان، براي توليد هموگولبين به آهن احتياج دارد. بدون وجود آهن به ميزان كافي، بدن نمي تواند هموگلوبين لازم براي سلول هاي قرمز را بسازد. نتيجه اين امر، كم خوني ناشي از فقر آهن است. اين نوع كم خوني دلايل گوناگوني دارد، از جمله:

ـ رژيم غذايي نادرست كه در آن آهن كافي وجود ندارد. اين مورد در ميان كودكان، زنان و گياه خواران بيشتر ديده مي شود
ـ بارداري، زايمان و شيردهي و نياز مادر و فرزند به آهن بيش از ساير مواقع
ـ قاعدگي
ـ اهداي خون به صورت متوالي
ـ مشكلات دستگاه گوارش و يا جراحي آنكه ممكن است به حذف قسمتي از معده يا روده منجر شود
ـ برخي انواع داروها، غذاها و نوشيدني هاي كافئين دار

كم خوني ناشي از كمبود ويتامين

اين نوع كم خوني معمولاً زماني اتفاق مي افتد كه ويتامين ۱۲B و فولات در خون كمتر از ميزان لازم مي شوند. اين دو ويتامين براي توليد سلول هاي قرمز خون ضروري هستند.

مشكلات مربوط به مغز استخوان

اگر مغز استخوان فرد دچار اختلال باشد، احتمال اينكه توليد گلبول هاي قرمز كاهش پيدا كند. افزايش مي يابد. كم خوني ناشي از اختلال در مغز استخوان به انواع گوناگوني تقسيم مي شود كه عبارتند از:

ـ كم خوني آپلازي: اين نوع كم خوني زماني روي مي دهد كه ميزان توليد سلول هاي مغز استخوان كاهش پيدا مي كند. اين نوع كم خوني مي تواند ارثي باشد. اما در برخي موارد نيز اين مشكل در اثر مصرف دارويي خاص، تماس با پرتوهاي مضر، شيمي درماني يا عفونت ايجاد مي شود.
ـ تالاسمي: تالاسمي مربوط به شرايطي است كه گلبول هاي قرمز نمي توانند به درستي رشد كنند. اين بيماري، يك بيماري ارثي است كه بيشتر در ميان مردمان مديترانه، آفريقاً خاورميانه و آسياي جنوب شرقي ديده مي شود. تالاسمي ممكن است حاد يا خفيف باشد. تالاسمي نوع حاد براي سلامت افراد خطرناك خواهد بود.

دنياي سلامت/ شماره ۹۴/ مرداد ماه ۹۲/ صفحه ۳۴