مذاکرات نبایـد وجه‌المصالحه رقابت‌هـای داخلی باشـد

سرویس سیاسی خرداد: دور جدید مذاکرات ایران و 1+5 در ژنو برگزار شد. آن‌طور که از خبرها شنیده می‌شود، گرمای مذاکره بین ایران و 1+5 موفق شده است بر سرمای ژنو و روابط سرد ایران و غرب غلبه کند. در دور گذشته مذاکرات، وزیر خارجه فرانسه که ظاهرا تحت تاثیر لابی‌های صهیونیست و غرب قرار گرفته بود، در جهت منافع آنان گام برداشت و به متحدان اروپایی و آمریکایی خود پشت کرد. بی‌شک نقش موثر ایران در منطقه باعث شده است مذاکرات ایران و 1+5 بسیار بیشتر از آنکه مورد توجه دیگر دولت‌های دنیا باشد، دولت‌های خاورمیانه و همسایگان ایران را تحت تاثیر قرار داده است. برخی از همسایگان مانند عربستان به سرمای روابط بین ایران و غرب در این سال‌ها خو کرده بودند و برای آنها بسیار سخت است که شاهد گرمای مذاکرات ژنو در این دور از مذاکرات باشند. به همین دلیل است که اکنون وارد اتحادی نانوشته با تمام دشمنان ایران شده‌اند. برای درک علت برخی رفتارهای کشورهای خاورمیانه باید سراغ فردی رفت که در مطالعات منطقه‌ای پژوهش کرده باشد. آرمان گفت‌وگویی را با دکتر الهه کولایی محقق، نویسنده و استاد علوم سیاسی انجام داده که در ادامه می‌خوانید:

چه عاملی موجب شده دور جدید مذاکرات ایران و 1+5 شاهد تغییرات عمده‌ای نسبت به گذشته باشد؟

معتقدم تغییر شرایط داخلی ایران و منطقه موجب شده است که سیاست‌های گذشته غرب در قبال ایران تغییرات اساسی پیدا کند. به میزان این تغییرات در داخل و خارج شرایط گفت‌وگوهای هسته‌ای غرب با ایران نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده است. دلایل تغییر رفتار غرب با ایران در گفت‌وگوهای هسته‌ای بیشتر به علت دگرگونی معادلات در سطح منطقه و نیز داخل ایران به سبب انتخاب آقای روحانی به عنوان رئیس‌جمهور یازدهم بوده است. بی‌شک حضور آقای روحانی در کسوت ریاست‌جمهوری ایران فرصت‌های جدیدی را جهت تامین منافع ایران به وجود آورده است. اما به علت همین تغییر معادلات در منطقه برخی از کشورها از وضعیت به وجود آمده راضی نیستند و در پی برهم زدن هرگونه ثبات به وجود آمده در اثر توافق احتمالی بین ایران و 1+5 هستند. باید اذعان کرد برخی از کشورهای عرب منطقه از شرایط به وجودآمده هراسان و ناراضی‌اند چرا که در گذشته روندی که در اثر به نتیجه نرسیدن مذاکرات ایران و 1+5 توسط کشورهای غربی و ایران پی گرفته شده بود موجب سوءاستفاده این کشورها از شرایط خاورمیانه و ایران شده بود. به همین دلیل برخی کشورهای عرب منطقه راضی نیستند که در روابط گذشته ایران وغرب تغییر چندانی به وجود بیاید.

این کشورها چه سودی از عدم توافق ایران و غرب می‌برند؟

مخالفت و کارشکنی آنها دلایل واضحی دارد. اعمال تحریم‌های گسترده علیه ایران منافع بسیار گسترده‌ای را برای برخی از کشورهای همسایه ایران و رقبای منطقه‌ای ما داشته است. نباید فراموش کرد که در داخل کشور نیز برخی سود سرشاری را از تحریم‌ها برده‌اند. به همین دلیل در منطقه و در داخل کشور تلاش گسترده‌ای از سوی برخی از کشورهای همجوار و رقبای منطقه‌ای ایران همزمان با گروه‌های مخالف در داخل برای منحرف کردن مذاکرات ایران و 1+5 آغاز شده است. بی‌شک به نتیجه نرسیدن مذاکرات و بازگشت به روند گذشته برای برخی از گروه‌ها در داخل کشور منافع بسیار زیادی دارد. با روی کار آمدن آقای روحانی به واسطه سیاست خارجی که ایشان در پیش گرفتند تلاش شد روابط ایران و غرب به روند منطقی خود بازگردد و از تحریم‌ها علیه ایران کاسته شود. به همین دلیل از همان آغاز اختلاف منافع بین دولت یازدهم و گروه‌های مخالف داخل و خارج موجب ایجاد یک تقابل پیدا و پنهان بین دولت یازدهم و برخی از جریانات سیاسی شد.

با توجه به حوزه تخصصی شما که مطالعات منطقه‌ای است. چه عواملی باعث شد که به طور مثال عربستان سعودی سعی کند تا به روند مذاکرات ضربه وارد کند؟

همیشه کشورها دسترسی به منابع و اهداف ملی خود را جزو اهداف سیاست خارجی خود برمی‌شمارند و برای رسیدن به این اهداف از پوشش‌های مختلفی استفاده می‌کنند. در نهایت آن چیزی که کشورها به دنبال آن هستند راه‌های دستیابی به منافع ملی بیشتر است. تحریم‌هایی که علیه ایران وضع شد، سبب شد تا کشورهای پیرامونی و حتی کشورهایی که از ایران دورتر بودند استفاده‌ها و منافعی را ببرند. به همین دلیل از کاسته شدن روند تحریم‌ها راضی نیستند. تحریم‌های گسترده علیه ایران موجب شد که فرصت بی‌نظیری در اختیار رقبای منطقه‌ای ایران قرار بگیرد تا بتوانند از این رهیافت به اهداف منطقه‌ای و منافع خود دسترسی پیدا کنند. به طور طبیعی قدرت‌های منطقه از برهم خوردن روابط ایران با کشورهای بزرگ منافع‌شان تامین شد به همین دلیل از تغییر معادلات ناراضی و خواهان برهم خوردن این معادلات هستند و برای برهم خوردن این رابطه هزینه‌های گزافی را صرف می‌کنند تا بتوانند مانع برهم خوردن وضعیت موجود و موازنه قدرت شوند تا قدرت خود را در منطقه افزایش دهند.

عملکرد سیاست خارجی دولت یازدهم درچند دور گذشته چگونه بوده است؟

تدبیر و درایت در واقع به دولت‌هایی مربوط می‌شود که منافع مردم را در پرتو تغییرات سیاست خارجی حفظ کنند. مقامات کشور باید در برابر تحریک‌ها و تلاش‌هایی که مایل به تداوم و انزوای ایران هستند بهترین سیاست را اتخاذ و با رویکردهای مهار ایران به طریق دیپلماتیک مقابله کنند. تلاش برای انزوای ایران به پشتوانه منابع مالی و قدرت‌های منطقه‌ای بوده است. تاکنون تدبیر دولت یازدهم برخلاف دولت گذشته موفق شده است بخشی از این تلاش‌ها را ناکام بگذارد. تدبیر دولت و اتحاد ملی در کشور تا کنون موفق شده است اتحاد نامقدس برخی گروه‌های سیاسی داخلی و کشورهایی که منافعشان در انزوای ایران است را ناکام بگذارد. رقبای جمهوری اسلامی مایل به ادامه روند سال‌های اخیر هستند تا از این طریق بتوانند جلوی پیشرفت ایران را بگیرند. من فکر می‌کنم دولت یازدهم به مدد اعتماد عمومی و وحدت ملی به خوبی توانسته است مقابل اتحاد نامقدس علیه ایران ایستادگی کند.

تیم دکتر ظریف به نظر شما چه عملکردی داشته است؟

تیم دیپلماسی سیاسی ایران طی این 100روز گذشته تلاش کرده است تا بهترین راهکارها را برای خروج از بحران کنونی پیدا کرده و مورد بهره‌برداری قرار دهد. اما به دلیل برخی از مشکلات ساختاری در وزارت خارجه دستگاه دیپلماسی نتوانسته از مشاوره‌های علمی و تخصصی به درستی استفاده کند و زمینه استفاده از نظرهای مشورتی طی مدتی که گذشته هنوز به درستی فراهم نشده است. برای مواجهه با مشکلات و پاسخ به ضرورت‌های وزارت خارجه ضروری است تا نخبگان سیاست خارجی در مسائل دیپلماسی حضور پیدا کرده و مشکلات را علت‌یابی کنند. باید نخبگان آموزشی و پژوهشی به کار گرفته شوند تا تهدیدات موجود دفع و بهترین منافع برای کشور کسب شود. اکنون به نظر نمی‌رسد وزارت خارجه به دلیل مشکلات ساختاری از چنین پشتوانه‌ای برخوردار باشد. ضمن اینکه متاسفانه موضوع مذاکرات هسته‌ای و برنامه‌های هسته‌ای جمهوری اسلامی ایران کمتر به عنوان یک مساله ملی مورد توجه بوده و در بسیاری از موارد به عنوان وجه‌المصالحه رقابت‌های سیاسی مورد استفاده قرار گرفته است.

شما به گفت‌وگوهای ایران و 1+5 خوشبین هستید؟

تلاش می‌کنم امیدوار باشم که با حمایت کامل داخلی تیم دیپلماسی حقوق حقه ایران را به طور کامل استیفا نمایند.