اولین سامانه رادیوتلسکوپ در کشور بالاخره به سامان رسید
خرداد: اولین سامانه رادیوتلسکوپ در کشور پس از سالها تلاش محققان و فناوران ایرانی، طراحی، تولید و آماده خدمات‌رسانی به فیزیک‌دانان، منجمان و علاقه‌مندان علم نجوم شد.
به گزارش خبرنگار علمی ایرنا، رئیس مرکز تحقیقات فضایی پژوهشگاه فضایی ایران روز دوشنبه در مراسم رونمایی از سامانه رادیو تلسکوپ، گفت: برای ارائه خدمات آموزشی و سرویس‌های نجوم رادیویی به قشرهای مختلف از جمله جامعه دانشگاهی، به ویژه دانشجویان رشته فیزیک و نجوم، دانش آموزان و عموم افراد علاقه‌مند، نیاز به ساخت سامانه‌ای مانند رادیو تلسکوپ حس می‌شد.
«امید شکوفا» افزود: مرکز تحقیقات فضایی با توجه به عزم مسئولان کشور برای دست‌یابی به فناوری‌های پیشرفته در جهت توسعه ملی و بومی‌سازی علم و دانش‌های بنیادین، حوزه توسعه نجوم رادیویی را به عنوان یکی از مصادیق این موضوع مورد توجه قرار داده و پروژه حاضر نیز در همین راستا طراحی شده است.
وی با اشاره به این که در سال‌های گذشته نیز تلاش‌های داخلی برای توسعه این شاخه از علم نجوم، در قالب پروژه‌های دانشجویی صورت گرفت اما به دلایل مختلف، بی‌نتیجه ماند، گفت: به همین دلیل مرکز تحقیقات فضایی پژوهشگاه فضایی ایران به کارفرمایی شرکت نوسازی عباس‌آباد، مسئولیت سازماندهی و انجام یک پروژه پایلوت رادیو تلسکوپ را برعهده گرفت.
شکوفا افزود: با راه‌اندازی اولین سامانه رادیوتلسکوپ در کشور به طور خاص می‌توان امکان ارائه خدمات آموزشی و سرویس‌های نجوم رادیویی به قشرهای مختلف برای گروه‌های جامعه ایجاد کرد.
او در پایان گفت: زمانی که کارمان را شروع کردیم از یک تیم دانشگاهی خارج از کشور مشاوره می‌گرفتیم و اما الان آن‌قدر پیشرفت کرده‌ایم که می‌توانیم به آن‌ها مشورت بدهیم که این برایمان خیلی خوشحال‌کننده است و همکاران ما برای ادامه کار ایده‌های خوب و خلاقانه‌ای دارند که درصورت حمایت می‌توانند قدم‌های خوبی بردارند.
به گزارش ایرنا، رادیو تلسکوپ نوعی آنتن رادیویی است که در طیف فرکانسی رادیویی به منظور کشف و جمع‌آوری اطلاعات از منابع رادیویی در فضا استفاده می‌کند. ایستگاه رصدخانه رادیویی را طی مراحل فنی، برای جلوگیری از تداخل با امواج الکترومغناطیسی ادوات دیگر، مکان‌یابی و آن را در محلی مناسب احداث می‌کنند.
نجوم رادیویی بر اساس اسباب و ادوات رصدی به دو شاخه مهم «تک‌دیش» و «تداخل سنجی» که مجموعه‌ای از از آنتن‌های تک دیش است، تقسیم می‌شود. هر کدام از این دو شاخه، محدوده مشخصی را از دانش نجوم رادیویی شامل می‌شوند که کارکرد و نیازمندی‌های مخصوص خود را دارد. در عمل این دو شاخه به صورت مکمل ظاهر شده و پیشرفت در هر کدام برای مجموعه نجوم سودمند است.
با وجود قدرت تفکیک بالای تلسکوپ‌های چند دیش، همچنان تلسکوپ‌های تک‌دیش مورد استفاده قرار می‌گیرند. دلیلش نقص بنیادین تلسکوپ‌های چند دیش (تداخل‌سنجی) در به تصویر کشیدن آسمان است.
این مساله با عنوان «مشکل فاصله صفر در نجوم رادیویی تداخل‌سنجی» مطرح می‌شود. بر اساس این مشکل هیچ‌گاه آرایه‌ای از تلسکوپ‌ها نمی‌تواند تا حد صفر به هم نزدیک شود و بنابراین این باعث پاک شدن حجمی از اطلاعات می‌شود که در روش رصدی آنتن‌های تک‌دیش با سطح پیوسته این مشکل وجود ندارد.
تلسکوپ‌های تک‌دیش مزایای دیگری نیز دارند؛ به عنوان مثال تجهیزات پیشرفته و نوظهور در ابتدا روی تلسکوپ‌های تک‌دیش تست می‌شوند. هم‌چنین در نقشه‌برداری‌های بزرگ از آسمان این تلسکوپ‌ها سریع‌تر و آسان‌تر عمل می‌کنند و برای مساحی‌های آسمان مناسب هستند.
آزمایشگاه مرجع سازگاری الکترومغناطیسی (EMC)، رادیو تلسکوپ و سامانه «شبیه‌ساز نرم‌افزاری ماهواره» SRI امروز با حضور «محمدجواد آذری جهرمی» وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات در پژوهشگاه فضایی ایران افتتاح شد.
