به گزارش ایسنا، در حالی کارل هابسبورگ در جلسه‌ی ایجاد کمیته سپرآبی که چهارشنبه ۱۱ اردیبهشت با حضور اشتفان شُلتس - سفیر اتریش در ایران -، محمدحسن طالبیان - معاون میراث فرهنگی سازمان میراث فرهنگی کشور، اعضای پلیس اینترپل در ایران، مسئولان و ارگان‌های مرتبط با حفاظت از میراث فرهنگی در موزه ظروف سعدآباد برگزار شد، صحبت می‌کرد که جای مهدی حجت به عنوان یکی از افرادی که تجربه‌ی زیادی برای حفاظت از آثار تاریخی در زمان بحران دارد، در این نشست خالی بود.
هابسبورگ در این نشست البته فعالیت‌های کمیته سپرآبی را فقط محدود به درگیری‌های مسلحانه ندانست و افزود: بحران‌های طبیعی که آثار تاریخی و فرهنگی را نیز تحت‌تأثیر قرار می‌دهند و قاچاق‌ِ احتمالی آثار تاریخی بعد از وقوع این نوع جریان‌ها را نیز دربرمی‌گیرد.
وی با اشاره به برگزاری نخستین جلسه سپرآبی در سال گذشته، اظهار کرد: یک سال قبل دور یکدیگر جمع شدیم تا کمیته ملی سپر آبی در ایران را تشکیل دهیم و امروز در این سطح عالی، یک گام دیگر را در راستای تشکیل کمیته برداشتیم و توانستیم آن را در ایران تشکیل دهیم.
او با اشاره به بزرگداشت ۲۰ سالگی دومین توافق لاهه برای «سپر آبی» در روزهای گذشته در اتریش، بر اهمیت زیاد پروتکل دوم کنوانسیون آن تاکید کرد و افزود: این کمیته در تعاریف خود فعالیت‌هایش را به سطح بالا ارتقا می‌دهد، همان‌طور که وظایف کمیته سپر آبی ایران، فقط محدود به درگیری‌های مسلحانه نیست، بلکه هرنوع بحران طبیعی و غیره که آثار تاریخی و فرهنگی را با خطر مواجه می‌کند، مانند بحران طبیعی ماه‌های گذشته در ایران که زیان‌های زیادی را به همراه داشته است.
وی در بخشی از صحبت‌هایش با اشاره به مقایسه‌ای که معمولاً در عملکرد صلیب‌سرخ و سپرآبی می‌شود، ادامه داد: سازمان بین‌المللی صلیب سرخ وظیفه حفاظت از انسان را بر عهده دارد، در حالی که سپر آبی حفاظت از آثار میراث فرهنگی را انجام می‌دهد.
او بیان کرد: باید تاکید کنیم که سرعت پیشرفت ما آن قدر سریع نبوده است، اما اگر به ۲۰ تا ۲۵ سال گذشته برگردیم، اهمیت حفاظت از آثار میراث فرهنگی هر چه بیشتر رنگ می‌گیرد.
هابسبورگ فکر ابتدایی ایجاد کمیته سپرآبی را به زمان آسیب‌های وارد شده به بناهای تاریخی از جنگ جهانی دوم دانست و ادامه داد: در آن مقطع وقتی تخریب‌های وارد شده به آثار تاریخی و فرهنگی را دیدیم که لزوماً هدفمند نیز نبودند، به فکر تشکیل یک ساز و کار افتادیم، از آن زمان تا امروز تحولات قابل توجهی در خصوص درگیری‌های مسلحانه می‌بینیم.
او با اشاره به اینکه با تغییر نوع این درگیری‌ها اهداف نیز دچار تحول شدند، اظهار کرد: درگیری‌های بین‌المللی بعضاً بیشتر به سمت درگیری‌های بین فرهنگی و دینی رفت و هدف عمده تخریب زیرساخت‌های حریف مقابل بود، اما هدف امروز آنها عمدتاً تخریب هویت دشمنان است؛ یعنی تاریخ و فرهنگ به عنوان بخش اساسی مورد هدف قرار می‌گیرد به همین دلیل تشخیص می‌دهیم با توجه به درگیری‌های جدید و مدرن تخریب و خطر آثار تاریخی و فرهنگی افزایش داشته باشد.
رئیس کمیته بین‌المللی سپرآبی ادامه داد: وقتی تخریب بیشتر می‌شود باید تلاش‌ها و منابع برای حفاظت از آثار نیز افزایش یابد، در واقع این وظیفه عمده سپر آبی است.
او عملکرد سپر آبی در زمان درگیری‌های مسلحانه را به سه بخش تقسیم کرد و توضیح داد: در نمای کلی سه عملکرد در مقطع زمانی یعنی قبل از وقوع اتفاق در زمان درگیری و بعد از وقوع اتفاق اهمیت دارد. سازمان‌های مسئول بعد از وقوع بحران برای بازسازی اقدام می‌کنند اما سازمان‌های کمی هستند که قبل از بحران این وظیفه را برعهده خود بدانند که از آثار تاریخی‌شان حفاظت کنند. از سوی دیگر سازمان‌های کمتری هستند که در زمان وقوع بحران و درگیری‌های مسلحانه نسبت به حفاظت از آثار تاریخی اقدام و رسیدگی می‌کنند این دقیقاً وظیفه سپری آبی است که قبل از ایجاد بحران و درگیری تمام تلاش خود را برای حفاظت از آثار تاریخی انجام دهد.
وی مشارکت کمیته بین‌المللی سپرآبی برای ایجاد کمیته‌ای ملی در ایران، را مقدمه‌ای به عنوان یک تعهد دانست و افزود: یکی از معیارهایی که سپر آبی در زمان قبل از وقوع بحران مدنظر قرار می‌دهد، همکاری بسیار نزدیک سازمان‌های مربوط به نیروهای نظامی و آموزشی با سازمان میراث فرهنگی در ایران است.
او با تاکید بر راحت نبودن این نوع همکاری‌ها بین نیروهای نظامی و فرهنگی در هر کشوری، اظهار کرد: این نوع همکاری‌ها چه در زمان قاجاق احتمال آثار تاریخی بعد از هر بحران و چه درزمان نیاز به حضور این نیروها درزمان وقوع بحران نیز پررنگ است.
هابسبورگ با بیان اینکه ایران چنین تجربه‌ای را در زمان جنگ هشت ساله بین ایران و عراق کسب کرده است، گفت: این اتفاق نیاز به یک دانش تخصصی داشت که به نظر می‌رسد ایران در آن زمان نیز این دانش را دارا بود، بنابراین می‌دانیم با تخصص بالای ایران تا حد امکان در سطح بین‌المللی می‌توانیم آن را در اختیار کشورها قرار دهیم.
بانک‌های بین‌المللی برای مبارزه با قاچاق داریم
هادی شیرزاد - رئیس اینترپل ایران - نیز در سخنانی گفت: هر چند از کمیته سپر آبی به عنوان صلیب سرخ آثار تاریخی یاد می‌شود با این وجود به صلیب سرخ توجه بیشتری می‌شود؛ چرا که نقش صلیب سرخ حفظ جان انسان‌هاست و این امر قابل لمس است اما حفظ میراث فرهنگی ملموس نیست. اگر یکی از برنامه‌های کمیته بین‌المللی سپر آبی در حوزه آموزش و ملموس کردن امور توسط کاربران و آگاه‌سازی جامعه قرار گیرد بسیار مناسب خواهد بود.
او ادامه داد: یکی از وظایف اصلی اینترپل مبارزه با قاچاق میراث فرهنگی است. در این خصوص بانک‌های بین‌المللی و همچنین دوره‌های آموزشی‌های خاصی برای پلیس‌ها وجود دارد. پیشنهاد می‌دهم که کشورهای عضو بخش‌های پلیس خود را نیز در این حوزه فعالیت می‌کنند و پلیس سپر آبی را شکل دهیم.
امیدواریم بتوانیم پایگاه سپرآبی را در کشور ایجاد کنیم
رحمت‌الله رئوف - مجری آئین‌نامه حفاظت از میراث فرهنگی - همچنین با اشاره به اینکه مرجع ما بر حفظ میراث فرهنگی همان مرجع رسیدگی به قوانین است، گفت: در سال ۱۳۷۳ عالی‌ترین جایگاه امنیتی کشور مصوبه‌ای ۱۲ بندی برای حفاظت از میراث‌فرهنگی مصوب کرد. هشت سال این مصوبه در دستور کار سازمان میراث و دستگاه‌های مربوطه مورد کارشناسی قرار گرفت و منجر به تصویب مصوبه آئین‌نامه حفاظت از میراث فرهنگی در شورای امنیت کشور شد. این آئین‌نامه ۳۴ ماده دارد و همه دستگاه‌های مرتبط را ملزم به حفاظت از میراث کرده است.
او ادامه داد: امر آموزش نیروهای مسلح در این آئین‌نامه در نظر گرفته شده و به نیروهای نظامی آموزش داده می‌شود. همین بحث در جنگ تحمیلی کمک کرد تا نیروهای مسلح در حفظ میراث فعال باشند. با توجه به تجربیات ایران و با کمک‌های کمیته سپر آبی امیدواریم بتوانیم پایگاهی در منطقه باشیم.
در جنگِ کویت، تخت جمشید و شوش و پاسارگاد آسیب دیدند
رحمانی - رئیس پژوهشکده مرمت و حفاظت - نیز با بیان اینکه کشور ما علاوه بر آنکه به صورت مستقیم با جنگ هشت ساله مواجه بود و آثار تاریخی در این جنگ آسیب دیدند، گفت: امروزه عواملی که ناشی از بحران‌های منطقه است نیز مانند باران‌های اسیدی آثار تاریخی را تحت تأثیر قرار داده‌اند.
او افزود: وقتی که جنگ کویت اتفاق افتاد و چاه‌های نفت بمباران شدند شاهد باران‌های اسیدی روی آثار میراث جهانی ایران به خصوص تخت جمشید، پاسارگاد و شوش بودیم که همه این اتفاقات ثبت و مستندنگاری شده‌اند.
وی با اشاره به اینکه امروزه نیز به دلیل بحران‌هایی که در منطقه وجود دارد میراث فرهنگی ایران همچنان در معرض آسیب قرار دارد و سعی می‌کنیم با رصد آثار این تأثیرات را به حداقل برسانیم، اضافه کرد: ما می‌توانیم این تجربیات را در اختیار سایر کشورها نیز قرار دهیم.
در جنگ جهانی اول آثار تاریخی زیادی از ایران به اروپا منتقل شدند
شریف کاظمی - رئیس مرکز اسناد و آرشیو وزارت امور خارجه - نیز در این نشست با اشاره به اقدامات انجام شده برای انتشار اسناد در اختیار در زمان‌های بحران، اظهار کرد: در زمان جنگ جهانی دوم نیز بسیاری از آثار تاریخی ایران تخریب شده یا به کشورهای اروپایی منتقل شدند، اما این موارد کمتر مدنظر قرار می‌گیرند.
او با اشاره به وجود دو سند در مرکز اسناد وزارت امورخارجه توضیح داد: یک سند متعلق به پذیرایی ایرانیها از باز ماندگانلهستانیهاست وسند دیگر نیز متعلق به برخی نامه نگاری‌ها بعد از جنگ جهانی اول از اتریش است که از ایران می‌خواهد تا سربازان اتریشی را سروسامان داده و به اتریش برگردانند.
وی با تاکید بر لزوم استفاده از ظرفیت سپر ابی در کشور، گفت: باید از این موقعیت‌ها استفاده کنیم تا بتوانیم تخریب‌ها را جبران کنیم و کاری انجام شود تا این اتفاقات دیگر در کشور رخ ندهند.
سپر آبی به مشارکت بالای نیروهای مسلح نیاز دارد
هابسبورگ - رئیس کمیته بین المللی سپر آبی - همچنین در پاسخ به سوالاتی مانند نقش گروه‌های مردم نهاد در ایجاد چنین کمیته‌هایی، با بیان این که نمی‌توان از نقش NGOها در حفاظت از میراث فرهنگی چشم‌پوشی کرد، گفت: چهار نهاد از نهادهای تشکیل‌دهنده کمیته بین‌المللی سپر آبی یعنی ایکوم، ایکوموس، ICA (مرکز آرشیو اسناد) و سازمان بین‌المللی کتابخانه‌ها از بخش‌های مردم‌نهاد هستند که در این کار تلاش زیادی کردند.
او همچنین از تهیه لیستی از آثار تاریخی خبر داد که نیروهای نظامی موظف می‌شوند در درگیری‌های مسلحانه از بروز آسیب به این آثار جلوگیری شود؛ چرا که بر اساس معاهده‌های لاهه باید از آثار تاریخی محافظت کنیم.
وی سپر آبی را به یک دفتر ترجمه تشبیه کرد که دو زبان غیرقابل ترجمه دانشگاهی و نظامی را برای یکدیگر ترجمه می‌کند و گفت: باید تلاش کنیم تا یک درک و همکاری متقابل با یکدیگر برای این گروه‌ها ایجاد کنیم.
وی سپس تاکید کرد: کمیته بین المللی سپرآبی همیشه بر حضور و نقش مشارکتی نیروهای مسلح در این زمینه تاکید دارد تا بتواند وظیفه خود را عنوان یک واسط بین دستگاه‌های حکومتی دولتی و غیرمردمی انجام دهد.
تشکیل کمیته سپرآبی در ایران یک واقعه تاریخی است
محمدحسن طالبیان - معاون میراث فرهنگی - نیز در پایان این نشست گفت: امروز معنای حفاظت از میراث فرهنگی بسیار گسترده شده و از سال ۱۹۵۴ تاکنون این تغییرات ادامه دارد. همه‌ی اینها در غالب یک شبکه هستند و از هم جدا نیستند، باید از آن محافظت کنیم.
او با تاکید بر آنکه فرهنگ، کاری به سیاست ندارد، گفت: ایران در تمام کنوانسیون‌های بین‌المللی شرکت می‌کند و کمیته ملی تمام بخش‌های مهم را تشکیل داده است. بسیاری از کارگاه‌های منطقه‌ای در ایران تشکیل شده و فعالیت آنها نیز ادامه دارد. تشکیل کمیته سپر آبی در ایران نیز یک واقعه تاریخی در حوزه مشارکت بین‌المللی خواهد بود و باید از ظرفیت آن بهره بگیریم.
طالبیان همکاری‌های ایران برای استرداد اشیا عتیقه قاچاق که به عراق و افغانستان رفته بودند را در حال پیگیری دانست و افزود: این اتفاق به طور کامل پیگیری می‌شود.
معاون میراث فرهنگی همچنین از راه‌اندازی دبیرخانه کمیته سپر آبی در سازمان میراث فرهنگی خبر داد و گفت: امیدوار هستیم بتوانیم اولین کارگاه منطقه‌ای را هرچه زودتر برگزار کنیم. در انتهای این نشست صورت جلسه تشکل کارگروه بین‌المللی سپر آبی ایران به امضای حاضران و مسئولان ارگان‌های مختلف رسید.
یک جای خالی در کمیته ملی سپرآبی
به گزارش ایسنا، هر چند نماینده‌ای از ایکوم ایران در این نشست حضور داشت، اما جای خالی یک نماینده از ایکوموس ایران نیز به چشم می‌آمد، آن هم با توجه به صحبت‌های مطرح شده درباره‌ی نحوه‌ی حفاظت از آثار تاریخی در زمان جنگ و حتی در سال‌های ابتدایی بعد از پیروی انقلاب اسلامی.
