به گزارش ایسنا، پروژه سافاری پارک بناست محلی برای نگهداری از انواع حیوانات وحشی از گونه‌های غیربومی باشد که در کنار هم روزگار بگذرانند و بازدیدکنندگان از میان آن‌ها بگذرند و از تماشای آن‌ها لذت ببرند، احداث گلخانه‌ای شامل انواع گیاهان از نقاط مختلف دنیا هم از برنامه‌های ذکر شده است. بسیاری از کارشناسان حیات‌وحش به اساس این پروژه و نگهداری حیوانات در طبیعتی غیرمتناسب با حیات آن‌ها انتقاد جدی دارند.
سافاری پارک، باغ‌وحش یا جنگل؟
علی کمالی فعال محیط‌زیست با اشاره به واژه سافاری پارک، تأکید می‌کند: سافاری پارک دو کلمه فرنگی است که معادل فارسی ندارد، اگر بخواهیم قانون حفاظت و بهسازی محیط‌زیست سال 53 را در نظر بگیریم در ماده 6 بند «ه» ازجمله وظایف سازمان محیط‌زیست، نظارت و ایجاد باغ‌های وحش و موزه تاریخ طبیعی مثل پارک پردیسان تهران و موزه تاریخ طبیعی در خیابان کریم‌خان است.
وی بیان می‌کند: باغ‌وحش تعریف دارد، یعنی محلی که در آن‌گونه‌های جانوری ایرانی و خارجی آورده و نگهداری می‌شود اگر قرار است از گونه‌های وحشی ایرانی بیاورند باید گوزن زرد و سیاه‌گوش، جوندگان، دوزیستان و خزندگان را بیاورند؛ ما نمی‌توانیم به‌دلخواه خود در فضایی چند حیوان بیاوریم و از نام باغ‌وحش برای آن استفاده نکنیم چراکه تکلیف دارد و چیزی را به شهر و کارشناسان شهر تحمیل می‌کند.
این دانش‌آموخته مقطع دکتری رشته حقوق بین‌الملل دانشگاه بهشتی، تصریح می‌کند: اگر بگوییم این فضا پارک جنگلی است بازهم درست نیست چراکه جنگلش کامل نشده و درختی ندارد، طرح درختکاری 20 سال است که در حال انجام است اما هنوز تکلیف شهرداری برای کاشت درخت تمام نشده است.
وی تأکید می‌کند: بنابراین اینجا نه باغ‌وحش است نه پارک جنگلی؛ همچنین حق آبه باغستان احتمالاً در این طرح تضییع شود این نیز موضوع مهمی است که باید موردبررسی قرار بگیرد.
گونه‌های جانوری سافاری پارک منطبق با زیستگاه قزوین هستند
حسن پسندیده مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قزوین، با اشاره به حیواناتی که در سافاری پارک نگهداری می‌شوند، یادآور می‌شود: گونه‌هایی در دهکده طبیعت نگهداری می‌شوند که غالباً به هر دلیلی در طبیعت آسیب دیدند و قابلیت رهاسازی مجدد در طبیعت را ندارند، برخی از این گونه‌ها به‌صورت غیرمجاز توسط افراد نگهداری می‌شدند که توسط محیط‌زیست ضبط شده‌اند؛ ابن حیوانات اغلب جنبه حیات‌وحش را از دست داده و دست‌آموز شده‌اند، این‌گونه ها اگر در طبیعت رها شوند به هر دلیلی توسط افراد گرفتار می‌شوند یا اگر نتوانند در طبیعت زندگی کنند از بین می‌روند.
وی ادامه می‌دهد: در سافاری پارک نیز ضرورت دارد که بررسی کنیم بر اساس الگوها و مؤلفه‌های محیط زیستی چه گونه‌هایی می‌تواند در این زیستگاه‌ها وجود داشته باشد، مهم‌ترین اصل این است که ما بتوانیم سافاری پارک را به‌صورت مرکز علمی آموزشی و تحقیقاتی در راستای توسعه فرهنگ حفاظت از محیط‌زیست و ارزش‌های تنوع زیستی در کشور توسعه دهیم.
پسندیده یادآور می‌شود: در این طرح کارشناسان به‌صورت مستمر حضور دارند و در برابر تک‌تک مناطق پیش‌بینی‌شده نوع گونه‌ها متناسب با شرایط توپوگرافی منطقه انتخاب می‌شود، چراکه در غیر این صورت گونه‌ها از بین می‌روند یا شرایط فیزیکی و بدنی آن‌ها طوری است که تغییر می‌کند.
وی خاطرنشان می‌کند: برخی از گونه‌ها مثل کل و بز باید در منطقه سنگلاخی و صخره‌ای باشد و اگر در منطقه دشتی زندگی کنند سم‌هایشان تغییر حالت می‌دهد و دیگر قادر به زندگی نیستند، آهو نیز گونه‌ای ارزشمند است که در مناطق دشتی و نسبتاً با شیب کم می‌تواند زندگی کند، اگر در مناطق کوهستانی باشد در طبیعت حذف می‌شود بنابراین توجه به اصول و مبنای شرایط زیستگاهی برای ما اهمیت دارد و بر اساس آن اجازه آزادسازی گونه‌ها را می‌دهیم.
مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قزوین تأکید می‌کند: ما در سافاری پارک با گونه زنده روبه‌رو هستیم، حساسیت گونه‌های وحشی زیاد است اگر حیوانات احساس امنیت نکنند از لحاظ شرایط بدنی ایست قلبی رخ می‌دهد، همان‌طور که در برخی موارد مشاهده‌شده است هنگام انتقال در مسیر ایمنی لازم رعایت نشده بنابراین ایست قلبی رخ داده است.
این مسئول می‌گوید: رویکرد ما این است که بتوانیم از نظرات متخصصین به‌صورت مستمر استفاده کنیم، کارشناسان حیات‌وحش و حوزه‌های تخصصی روی سلامت این گونه‌ها به‌صورت کامل و مستمر بررسی و معاینه انجام می‌دهند؛ همکاران ما در دفتر تخصصی نظارت بر حیات‌وحش استان نیز بازدید مستمر دارند و اگر ایرادی باشد بلافاصله آن را منتقل می‌کنند.
وی تصریح می‌کند: در کنار این‌ها زیرساخت‌هایی ازجمله تهیه بانک اطلاعاتی نیاز است؛ سیستم‌هایی به‌صورت برخط و آنلاین نیاز است تا گونه‌هایی که وارد و خارج می‌شوند را به‌صورت مستمر در بخش‌های مختلف رصد کند؛ تا به‌محض این‌که کوچک‌ترین آسیب‌دیدگی صورت گیرد در کوتاه‌ترین زمان ممکن رسیدگی انجام شود.
گونه‌های در شرف انقراض باید در زیستگاه‌های طبیعی خود باشند
به گزارش ایسنا، در حالی مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست قزوین تأکید بر منطبق بودن گونه‌های جانوری سافاری پارک با زیستگاه قزوین دارد که نظر برخی از فعالان محیط زیستی این‌چنین نیست و نگرانی اکثر آن‌ها در خصوص تاب‌آوری حیوانات در سافاری پارک قزوین است.
حمیدرضا رضایی فوق دکترای محیط‌زیست با تخصص تنوع زیستی در این خصوص بیان می‌کند: معرفی گونه‌های جدید گیاهی و جانوری در اکوسیستم‌های جهان طرحی شکست‌خورده است و اثرات زیانباری بر این اکوسیستم‌ها برجای می‌گذارد و باعث نابودی آن‌ها می‌شود، معرفی گونه‌های گیاهی جانورانی در پارک باراجین از این قاعده مستثنی نخواهند بود.
وی ادامه می‌دهد: سافاری پارک در مناطقی ایجاد می‌شود که موجودات زنده در زیستگاه خود زندگی می‌کنند و در اثر حفاظت خوب و توان زیستگاه جمعیت آن‌ها افرایش یافته است و با کمک وسایل نقلیه ویژه یا حتی در برخی از مناطق جهان با ایجاد مسیرهای هوایی، گردشگران به مشاهده حیات‌وحش طبیعی می‌پردازند.
رضایی یادآور شد: تعدادی از حیات‌وحش باارزش کشور که برخی از آن‌ها در شرف انقراض هستند که باید در زیستگاه‌های طبیعی خود زیست کنند به یک منطقه محصور و با تراکم بالا آورده شده‌اند، موجودات در این فضای باغ‌وحش مانند نیازهای زیستگاهی‌شان برآورده نمی‌شود.
وی تأکید می‌کند: به دلیل نگهداری غیراصولی در این بوستان و اختلاط ژنتیکی گونه‌ها ارزش حفاظتی خود را نیز از دست می‌دهند، همچنین دست‌آموز شدن و وابسته شدن به انسان برای ادامه حیات، امکان بازگرداندن آن‌ها به طبیعت را از بین خواهد برد، این شیوه نگهداری حیات‌وحش باعث گسترش بیماری‌های مشترک گونه‌های حیات‌وحش مختلف در محوطه بوستان، بیماری‌های مشترک بین انسان و حیات‌وحش، بیماری‌های مشترک بین حیات‌وحش بومی و حیات‌وحش معرفی‌شده و همچنین حیوانات اهلی منطقه خواهد شد.
عضو هیات علمی دانشگاه گرگان یادآور می‌شود: از سوی دیگر متأسفانه اکثر این حیات‌وحش دارای شناسنامه و چیپ‌های الکترونیک نیستند تا در صورت جابه‌جایی آن‌ها یا زادگان آن‌ها در طبیعت یا توسط افراد سودجو قابل‌پیگیری و بررسی باشد، برخی از گونه‌های حیات‌وحش این محوطه بومی ایران نیستند و متأسفانه در کنار گونه‌های باارزش و بومی در یک محوطه نگهداری می‌شوند. این مسئله احتمال اختلاط بین این گونه‌ها را نیز فراهم می‌آورد.
وی عنوان می‌کند: این‌ها همه نشان از عدم آگاهی و شناخت گردانندگان بخش حیات‌وحش سافاری پارک باراجین از حفاظت از تنوع زیستی کشور است.
وحش‌گشت نابودی باغستان را در بردارد
کمیل سوهانی فیلم‌ساز و پژوهشگر نیز در این خصوص می‌گوید: فرهنگستان زبان فارسی پیشنهاد داده است که به‌جای واژه سافاری از «وحش‌گشت» استفاده کند، وحش‌گشت سفری است که باهدف دیدن جانوران وحشی و بزرگ در افریقا انجام می‌شود، در این سفر گردشگران توسط انواع خودروهای قفس دار از حیوانات وحشی دیدن می‌کنند.
وی ادامه می‌دهد: آن‌طور که شهردار قزوین گفته است در فاز اول این مجموعه دو میلیارد ریال برای طراحی هفت زیستگاه حیوانات از جمل شیر، خرس، ببر، کل و قوچ، پرندگان شکاری، مرال و گرگ به همراه چهار دریاچه مصنوعی در نظر گرفته‌شده است که سه دره آن به بهره‌برداری رسیده است.
سوهانی یادآور می‌شود: علی‌رغم جاذبه‌های گردشگری بالایی که برای این طرح در نظر گرفته‌شده است مسئله جدی مطرح می‌شود که تأمین آب این پروژه است، تنها امکان تأمین آب برای این پروژه رودخانه باراجین است که 950 هکتار باغ‌های باغستان را سیراب می‌کند.
وی تأکید می‌کند: مدیرکل حفاظت محیط‌زیست استان قزوین در افتتاحیه فاز اول این پروژه حضور داشته است اما باید به برنامه‌ریزان این طرح گفت از بین رفتن مشخصه هویتی و فرهنگی هزارساله و از بین رفتن عامل ذخیره‌شده آب در آبخوان‌ها و همه و همه به خاطر سافاری پارک است.
این پژوهشگر بیان می‌کند: توسعه گردشگری خوب است اما باید توجه داشت که این نوع توسعه که دانش انباشته از صیانت از فرهنگ و زیست‌بوم را نادیده می‌گیرد و طرح‌های کاتالوگی غیربومی را جایگزین می‌کند و تاب‌آوری و واقعیت اقلیم را در نظر نمی‌گیرد باعث قربانی شدن باغستان و محیط‌زیست قزوین می‌شود و باید جدی گرفته شود.
به گزارش ایسنا، کارشناسان و فعالان محیط‌زیست نسبت به خطرات و مشکلات محیط‌زیستی پروژه‌های سافاری پارک و دهکده طبیعت و به‌طورکلی توسعه منطقه گردشگری باراجین، هشدار داده‌اند، امیدواریم این توصیه‌ها جدی گرفته شود تا در آینده نزدیک شاهد مشکلات زیست‌محیطی این پروژه و هدر رفت سرمایه‌های مادی و انسانی نباشیم.
