خرداد؛آثاری که در ایران بعد از انقلاب به موضوع واقعه ۲۸ مرداد پرداخته است، تحت تاثیر فضای حاکم، چیزهایی را فرض گرفته است که محل تردید هستند. این استاد علوم سیاسی ادامه داد: مثلا برای پژوهشگران تاریخ واقعه ۲۸ مرداد این فرض، تبدیل به یقین شده است که حق با ملت ایران بوده و ما بایستی نفت را ملی میکردیم و همینطور همه به این مساله اعتقاد دارند که انگلیسیها هیچ حقی نداشتند و طی ۵۰ سال منابع کشور را غارت کردند و در این مدت هیچ یک از رجال وقت در پی احقاق حقوق ملت بر نیامدند. وی ادامه داد: در حالیکه در حالیکه همه این مفروضات محل تردید و شبهه افکنی است و سوالات و ابهامات زیادی درباره آنها وجود دارد.
این استاد دانشگاه تهران با تاکید بر اینکه پژوهش قابل قبول و غیر غرضورزانه درباره مرداد ۱۳۳۲ وجود ندارد از کتاب «ایران بین دو انقلاب» تالیف یرواند ابراهامیان به عنوان اثری ارزشمند یاد کرد.
زیبا کلام در ادامه گفت: ما چاره ای نداریم جز آنکه به داستان ملی شدن نفت و ۲۸ مرداد نگاهی واقع بینانه داشته باشیم؛ روایتی که دولتی نباشد.
این استاد علوم سیاسی دانشگاه تهران با مهم دانستن کتاب «مصدق، دولت ملی و کودتا » در میان آثار منتشر شده درباره ۲۸ مرداد گفت: ما از موضع انگلیسیها و امریکاییها در دوران ۲۸ ماهه دولت مصدق بیخبر هستیم. مشخص نیست که آنها چه میگفتند و چه موضعی در برابر دولت مصدق داشتند. بر ما مسلم شده که آمریکاییها از ابتدا شمشیر بر روی ایران بستند، این هم خواب و خیال و تصورات ما هست.
این استاد دانشگاه در پاسخ به این سوال که چه منبع و کتابی تا کنون درباره این مفروضات بحث کرده، گفت: محققی که علاقمند به مطالعه این موضوع باشد میتواند به مطبوعات انگلستان در سالهای ۱۹۵۱-۱۹۵۳ میلادی مراجعه کند تا موفق شود روایت انگلستان از ماجرا با کشف کند.
ما دقیقا نمیدانیم آمریکاییها در ماجرای ملی شدن نفت چه کردند؟ این موضع گیریها در همان مطبوعات سال ۳۰-۳۲ قابل رصد کردن است. برخلاف تصور ما آمریکاییها تلاش کردند تا بحران نفت ایران را حل کنند اما دولت ایران نمیپذیرفت. آیا تاکنون درباره درستی تصمیمات مصدق بحث شده است؟ یا تاکنون به این سوال پاسخ داده نشده که آیا تنها راه حل پیش روی ایران ملی کردن نفت بود؟ آیا به جز ملی کردن راه دیگری وجود نداشت؟
صادق زیباکلام با اشاره به ترجمه کتاب «مذاکرات ایران و آمریکا؛ اسناد سفارت آمریکا در تهران » گفت: کسی به این شبهات پاسخ نمیدهد که چطور کودتایی که در ساعات اولیه ۲۸ مرداد توسط چند صدنفر شروع میشود تا ظهر به جمعیت چند ده هزار نفری گسترش مییابد؟ اینها از جمعیت از کجا علیه مصدق سرازیر شدند؟ آمریکایی بودند یا از کره دیگری آمده بودند؟ یا طرفداران مصدق کجا بودند؟ احزاب و تشکلهای ملی، آیتالله کاشانی، حزب توده ایران کجا بودند؟ همه این ابهامات نشان میدهد بسیاری از پیش فرضهای ما درباره ملی شدن نفت و کودتای ۲۸ مرداد محکم نیست.