مهاجرت‌های زنانه؛ زنانه‌شدن مهاجرت
مهاجرت زنان در نیم قرن گذشته شاهد افزایش چشم‌گیری بوده است. زنان که عمدتاً به منظور کار و ازدواج اقدام به مهاجرت می‌کنند؛ نیم و در برخی کشورها، ۷۹ تا ۸۰ درصد مهاجرین را تشکیل می‌دهند.
مجمع جهانی سازمان ملل بعد از آن که در سال ۱۹۹۰ میلادی «کنوانسیون جهانی حمایت از حقوق تمامی کارگران مهاجر و اعضای خانواده آنها» را به رسمیت شناخت، در سال ۲۰۰۰ و با کثرت گرفتن مهاجرت‌های جهانی، ۱۸ دسامبر را روز جهانی مهاجرین نام نهاد.
به گزارش مهرخانه، در اکتبر سال جاری میلادی و در جریان نشست «مهاجرت بین‌المللی و توسعه»، دولت‌های عضو به اتفاق آرا، قطعنامه‌ای را به تصویب رساندند که طی آن بر اهمیت نقش مهاجرت در توسعه، تأکید و همکاری بیشتر همه دولت‌ها مطالبه گردید.
این بیانیه، هرگونه نژادپرستی و عدم تحمل را به شدت محکوم کرده و بر ضرورت ارتقاء درک عمومی از مقوله مهاجرت در کشورهای مختلف تأکید می‌کند. هدف از انتشار این بیانیه، کمک به بهبود شرایط کار و حقوق بشر مهاجرین در سطح جهان اعلام شده است.
بان‌کی‌مون، دبیرکل سازمان ملل، در گزارش خود خطاب به مجمع عمومی در اکتبر ۲۰۱۳ نطقی هشت ماده‌ای را به منظور توسعه و بهبود شرایط مهاجرت به نفع همه ایراد کرد که در آن «مهاجرت جلوه‌ای از میل انسان‌ها برای دفاع از شرافت، امنیت، و آینده بهتر بوده و بخشی از حیات جمعی، و زندگی در خانواده جهانی محسوب می‌شود.»
اهمیت روز جهانی مهاجرت با گذشت زمان به دلیل گسترش میزان مهاجرت‌ها افزایش یافته و این امر سازمان‌ها، ارگان‌ها، افراد، جامعه مدنی، و دولت‌ها را بیش از پیش به توجه به امر مهاجرت ترغیب می‌نماید.
سازمان‌های متعددی از جمله سازمان ملل، سازمان جهانی مهاجرت(International Organization for Migration) ، نهاد زنان سازمان ملل (UN Women)، یونسکو، یونیسف، سازمان جهانی کار (ILO)، و سازمان بهداشت جهانی (WHO)، به بزرگداشت این روز پرداخته و جوانب مختلف زندگی مهاجران را در آن مورد بررسی قرار می‌دهند.
در حال حاضر، حدود 214 میلیون زن، مرد، و کودک مهاجر در جهان هستند که این میزان افزایش قابل توجهی در مقایسه با ۱۷۵ میلیون مهاجر در سال ۲۰۰۰ داشته است. نیمی از این مهاجران را زنان و یک‌دهم را کودکان زیر ۱۵ سال تشکیل می‌دهند.
در مقایسه با آغاز دهه کنونی، کشورهای بیشتری مقصد این مهاجرت‌ها هستند و این امر عامل تأثیرات فراوانی بر روند توسعه، به خصوص در قالب انتقال ارز از کشور مقصد به کشور مبدأ هستند. این میزان در سال ۲۰۱۲ برابر با ۴۰۱ میلیارد دلار بود.
زنانه‌شدن مهاجرت
مهاجرت زنان در نیم قرن گذشته شاهد افزایش چشم‌گیری بوده است. زنان که عمدتاً به منظور کار و ازدواج اقدام به مهاجرت می‌کنند؛ نیم و در برخی کشورها، ۷۹ تا ۸۰ درصد مهاجرین را تشکیل می‌دهند.
میزان مهاجرت زنان از 46.7 درصد در سال ۱۹۶۰ به 49.6 درصد در سال ۲۰۰۵ افزایش یافته و همین امر عامل نگرانی‌های فراوان در مورد جوانب خانوادگی، اقتصادی، قاچاق انسان، کار، و تحصیل و اصطلاح «زنانه‌شدن مهاجرت» شده است.
زنان بیش از ۵۰ درصد مهاجرین آسیا و یک‌سوم کارگران خانگی آسیا- اقیانوسیه را تشکیل می‌دهند. آسیب‌پذیری بیش از حد این بخش از جمعیت جهان در مقابل تبعیض و خشونت، یکی از عوامل مهم دغدغه مقامات رسمی جهانی و ملی است.
زنان مهاجر اغلب در محیط‌های نامطلوب مشغول به کار می‌شوند، دستمزدهای ناچیزی دریافت می‌کنند، مشاغل کم‌درآمد مثل نظافت و کار خانه نصیبشان می‌شود، و در معرض خطرهای سوءاستفاده، خشونت، و بدرفتاری هستند.
زنان همچنین در معرض آسیب‌های همچون قاچاق انسان به منظور بهره‌کشی جنسی، که یک تجارت انسانی با سود سرشار است، قرار دارند. این زنان به شدت در معرض خشونت جنسی و انتقال بیماری ایدز بدون دسترسی آسان به خدمات پزشکی هستند.
در گزارش «خشونت علیه زنان مهاجر» دبیرکل سازمان ملل به ۶۸امین نشست مجمع عمومی، آمده است زنان مهاجر به طور ویژه در معرض آسیب‌های فروان، از جمله خشونت هستند، و عدم دسترسی به مراجع قانونی یکی از معضلات جدی در مبارزه با این روند است.
در این گزارش آمده است، عوامل متعددی از جمله هزینه‌های بالای مهاجرت و فرآیندهای پیچیده بروکراتیک، ممکن است زنان را برای اقدام به مهاجرت غیرقانونی ترغیب کند. لذا ضروری است دولت‌ها از طریق فراهم آوردن سازوکارهای مطلوب، زمینه مهاجرت آسان و به‌صرفه را فراهم کرده و از قاچاق انسان پیشگیری کنند.
زنان مهاجر و انواع آسیب‌های متوجه آنان
گزارش ویژه سازمان جهانی مهاجرت، حاکی از آن است که خشونت علیه زنان مهاجر در قالب فاکتورهای سن، وضعیت قانونی، طبقه اجتماعی، فرهنگ و قومیت قابل بررسی است.
ضعف در دانش زبان کشور مقصد، اشتغال در مشاغل نامناسب، بی‌اطلاعی از حقوق، و تجربه قبلی خشونت در موطن اصلی، در افزایش احتمال خشونت علیه زنان مهاجر مؤثر است.
مطالعه‌ای در کشورهای اروپایی حاکی از آن است که خشونت خانگی علیه زنان به‌طور قابل توجهی در خانواده‌های مهاجر فراوانی بیشتری دارد.
علت این امر در ناتوانی مردان برای ادامه نقش‌های جنسیتی سابق به عنوان سرپرست خانه و ناکامی‌های مشابه در تطبیق یافتن با فرهنگ کشور مقصد باشد.
به هرحال، زنان مهاجر ممکن است قربانی خشونت در فضای عمومی نیز باشند و این می‌تواند شامل خشونت و تبعیض نیروهای پلیس، کارفرمایان، پرسنل کمپ‌های مهاجرین، و مردم عادی باشد.
ساعات طولانی کار، استراحت کم، بدرفتاری، کار بدون حقوق، حبس اجباری، گرسنگی، ضرب و شتم، تجاوز، و انواع سوءاستفاده در مشاغل کم‌درآمد کار خانه، پرستاری، کشاورزی، سرگرمی و روسپیگری، که عموماً مشاغلی با نظارت کم دولتی هستند، انواع رایج خشونت علیه زنان مهاجر است.
نیاز جدی زنان مهاجر به حمایت
اسناد متعدد سازمان‌های جهانی از جمله سازمان ملل بر این نکته تأکید دارند که مقوله مهاجرت تأثیرات متعدد و چندگانه‌ای بر اوضاع اقتصادی و نیز توسعه در کشورهای مبدأ و مقصد، شرایط خانوادگی مهاجرین، روند جهانی‌شدن، رشد جمعیت، و وضعیت زنان دارد.
زنان با توجه به سهم قابل توجهی که در مهاجرت‌ها دارند، نقش مهمی در سیاست‌گذاری در عرصه مهاجرت و مهاجرپذیری ایفا می‌کنند و توجه به شرایط آسیب‌پذیر آنها امری ضروری است. این امر به طور خاص به جهت اهمیت وضعیت زنان در شرایط خانوادگی و بیماری‌های خاص قاب تأمل است.
سازمان ملل و سایر سازمان‌های فعال در این حوزه، سران دولت‌ها را به توجه به سیاست‌گذاری مناسب در زمینه مهاجرت، فراخوانده و خواستار توجه ویژه به زنان در این میان شده‌اند.
پی‌نوشت
1. the International Convention on the Protection of the Rights of All Migrant Workers and Members of Their Families
2. the High-level Dialogue on International Migration and Development in October 2013
3. http://www.unfpa.org/pds/migration.html
4. http://www.un.org/ga/search/view_doc.asp?symbol=A/68/178&Lang=E
5. http://www.iom.int/jahia/webdav/site/myjahiasite/shared/shared/mainsite/published_docs/brochures_and_info_sheets/violence_against_migrant_women_factsheet.pdf
6. http://en.wikipedia.org/wiki/Feminization_of_migration
7. http://www.un.org/en/events/migrantsday/
8. http://apwld.org/international-migrants-day-demanding-protection-for-foreign-domestic-workers-and-all-women-migrants/
9. http://www.un.org/en/events/migrantsday/background.shtml
منبع:مهرخانه
