روش خاص حبیبی برای مقابله با دیکتاتوری و انحراف مسئولان

دکتر حبیبی جزو چند نفری بود که همراه امام از پاریس به تهران آمد. آقای قطب‌زاده که آن عاقبت را داشت، آقای بنی‌صدر که آن اتفاقات برایش افتاد و بهتر از این دو فرد، آقای یزدی که البته عاقبت به خیر شد و ان‌شاءالله خداوند او را قرین رحمت خود قرار دهد، از جمله افرادی بودند که همراه امام به تهران آمدند، اما دکتر حبیبی تفاوت بنیادینی با آنها داشت. ایشان به‌ واسطه تلاش‌های خود به سرعت مورد توجه امام و نیروهای انقلابی قرار گرفت و در سمت‌های مختلف به ‌ویژه معاون اول ریاست‌جمهوری به ایفای نقش پرداخت. مرحوم حبیبی روحیه‌ای خاص داشت. او چه در دوران حضورش در پاریس و چه پس از بازگشت به تهران، تعلق خاطر ویژه‌ای به جریان‌های انقلابی داشت و کتاب‌های آزادی‌خواهان الجزایر و فلسطین را به فارسی ترجمه کرده و در این حوزه بسیار فعال بود. ایشان جزو تحصیلکردگان جمهوری اسلامی محسوب می‌شد و آشنایی بنده با او نیز به دوران تصدی‌اش بر وزارت دادگستری باز می‌گردد. آن زمان من رییس دانشکده علوم قضایی بودم که به قوه قضاییه وابسته بود؛ بنابراین خود به خود مراوداتی با ایشان داشتم. او در همان زمان نسبت به ساماندهی قوانین کشور اقدام کرد؛ چراکه قوانین کشور در آن زمان از انسجام لازم برخوردار نبود و یکی دیگری را نسخ می‌کرد. از این‌ رو تمام این قوانین نیازمند انسجام‌بخشی بود که هم‌اکنون نیز بعضا اخباری درباره تلاش مجلس شورای اسلامی برای تحقق این مساله شنیده می‌شود ولی همچنان عدم انسجام قوانین از جمله مسائل و مشکلات پیش‌روی نظام سیاسی حاکم است.

نکته مورد توجه برای شخص من از مرحوم دکتر حبیبی اما بیش و پیش از هر ویژگی، اخلاص اوست. ایشان همواره کارهایش را برای رضای خدا و اصطلاحا «قربت الی‌الله» انجام می‌داد. به مقام و ثروت توجهی نداشت و هرگز در فضایی قرار نگرفت که بخواهد از امکانات دولتی سوءاستفاده کند. دکتر حبیبی اهل تدبیر بود و همواره در مسئولیت‌هایی که بر عهده داشت، می‌کوشید اقدام موثری انجام دهد و یادگار نیکویی از خود بر جای بگذارد و برای این که بتواند در این مسیر موفق باشد، طبیعتا به فکر و خلاقیت نیاز داشت.

عشق بی‌اندازه او به ایران و انقلاب از دیگر ویژگی‌های دکتر حبیبی بود که پیشنهاد می‌کنم برای درک بهتر این مساله سروده «ایران» ایشان را دوباره و دوباره گوش کنید.

گذشته از این مسائل، همان‌طور که می‌دانید یکی از خطراتی که افراد دارای مسئولیت را همواره تهدید می‌کند، ابتلا به کبر و غرور است. کبر و غروری که می‌تواند باب انتقاد از آن مقام مسئول و همچنین برقراری ارتباط میان او با مردم را ببندد؛ از این‌ رو دکتر حبیبی با کیومرث صابری، مدیر مجله «گل‌آقا» دوستی و رفاقت دیرینه داشت. به‌ طوری که در هر شماره این مجله، کاریکاتوری از دکتر حبیبی در حالی منتشر می‌شد که او در آن زمان در قامت معاون اول ریاست‌جمهوری مشغول فعالیت بود. دکتر حبیبی به این مجله توصیه کرده بود که این کاریکاتور کشیدن از او را همواره ادامه دهند که اقدام بسیار ارزشمندی بود؛ چراکه این اقدام مانع از بت‌سازی از مسئولان سیاسی و جلوگیری از دور شدن آنان از جامعه می‌شد. پیام این اقدام دکتر حبیبی، ایستادگی مقابل دیکتاتوری و انحراف مسئولان بود. او خواستار نقد مسئولان بود که به عقیده من باید مد نظر و مورد توجه تمامی رسانه‌های جمعی باشد. هر چند از قرار معلوم امروز باب این مساله نیز بسته شده است. در چنین شرایطی عیب و نقص مسئولان بیان نمی‌شود و متولیان امر کم‌کم به فضای پنهانی کشیده می‌شوند که می‌تواند منجر به ایجاد رگه‌های دیکتاتوری در کشور شود؛ بنابراین لازم است مسئولان امروز کشور با بهره‌گیری از خط‌ مشی دکتر حبیبی و نوع برخورد او با مجله «گل‌ آقا»، بیش از پیش به سمت جامعه حرکت کنند و اجازه بیان انتقادات را به عموم مردم دهند.

یکی دیگر از ویژگی‌های آقای حبیبی، مساله سازماندهی علمی بود. آقای حبیبی پس از آن که از تمامی مسئولیت‌های سیاسی خود کناره‌ گرفت، اقدام به تاسیس بنیاد ایران‌شناسی کرد. به هر حال ایشان فردی بود اهل تفکر و تعقل که علاوه بر موقعیت سیاسی، از جایگاه و وجاهت رفیع علمی و فرهنگی برخوردار بود و در این میان، توجهی ویژه به «مساله ایران» داشت؛ چنانکه به فرهنگ و تمدن ایران و ایرانیان علاقه‌مند بود و با تاسیس بنیاد ایران‌شناسی نیز سعی در پیگیری مسائل مربوط به ایران داشت. چنانکه در این راستا، با دعوت از دانشمندان ایران‌شناس و فرهنگ‌شناس، در این حوزه به‌ طور ماندگار و موثر فعالیت کرد. دکتر حبیبی کنار این اقدامات، فهرستی از بزرگان علم و فرهنگ ایران و همچنین دانشمندان و پژوهشگران غیر ایرانی که در حوزه مسائل ایران و مباحث ایران‌شناسی کار می‌کردند، تهیه کرد و از این طریق، بحث ایران و ایران‌شناسی را در بنیاد ایران‌شناسی پی گرفت. بنیادی که امیدوارم همچنان بر همان چارچوب فکری و رویکردی که آقای حبیبی مد نظر داشت، به فعالیت خود ادامه دهد و همچون زمان حیات ایشان، برای ایران و ایرانی منشا خدمات باشد.

در مجموع دکتر حبیبی، سیاستمداری فرهیخته و فهمیده بود و با دانش و شناختی که از علم حقوق و جامعه‌شناسی داشت، در سازماندهی‌ مختلفی که در کشور ایجاد کرد، از وزارتخانه‌های علوم و دادگستری گرفته تا مجلس شورای اسلامی، شورای نگهبان و معاونت ریاست‌جمهوری، تاثیراتی مهم و موثر در راستای تحقق منافع ملی از خود برجای گذاشت. امیدواریم روح ایشان قرین شادی و رحمت پروردگار باشد و مسیرش، پررهرو و پویا.»