دوره پیشدبستانی در کشور ما شامل سنین 3 تا 6 سالگی میشود. این دوره به دو بخش پیشدبستانی اول و پیشدبستانی دوم تقسیم میشود که یکی از آنها به صورت آزاد و دیگری بخش رسمی از سیستم آموزش و پروش کشور و اجباری است.
هدف از ورود کودک به پایه پیشدبستانی آمادگی برای شروع آموزشهای رسمی در سال اول دبستان است، بنابراین کتابهایی که در این دوره در اختیار کودک قرار گرفته و منابع آموزشی او محسوب میشوند بر همین اساس تالیف میگردند. بیشتر این کتابها به آموزش مفاهیم بسیار ابتدایی دروس علوم، ریاضی و نگارش فارسی متمرکز هستند.
البته در کتابهای پیشدبستانی به مفاهیم اجتماعی مثل دوستیابی، نظم و ترتیب، مدیریت امور و مهارتهای زندگی نیز پرداخته شده است.
تا کنون بیش از 500 جلد کتاب با محوریت آموزش در مقطع پیشدبستانی از انتشارات گوناگون به چاپ رسیده است. اکثر کتابهای پیشدبستانی به منظور آموزش مفاهیم ساده و ابتدایی یکی از علوم پایه که در دوره دبستان به دانش آموزان آموزش داده میشوند تدوین شده اند. بنابراین کودک قبل از ورود به مدرسه و شروع آموزش رسمی، در این پایه و با استفاده از کتابهایی که تالیف آنها باید استانداردهای لازم آموزشی از نظر سنی و مهارتهای یادگیری داشته باشد را می آموزد.
اکثر کتابهای پیشدبستانی بر اساس آموزش دانش آموز محور تدوین شدهاند و مربی بیشتر نقش راهنما و الگو را برای دانش آموزان خواهد داشت، بنابراین کتب پیشدبستانی عمدتا حالت کتاب کار دارند و تمرکز آنها روی یادگیری مهارتها و آشنایی با مطالعه در کودکان زیر سن مدرسه است.
از نظر موضوعی و مباحث آموزشی کتاب پیش دبستانی به شرح زیر تقسیمبندی میشوند:
این کتاب یکی از کتب کاربردی و مهم در این پایه محسوب میشود. باید توجه داشت که اکثر آموزشها در دوره پیشدبستانی به صورت غیرمستقیم و ناخودآگاه است و به همین دلیل کتابها بیشتر بر همین اساس تالیف میشوند. در این کتاب کودک سعی شده است با تکیه بر شیوههای خلاقانه آموزشی مثل نمایش، تصویرگری، نقاشی و ساخت کاردستیهای کودکانه مفاهیمی مثل روابط اجتماعی، نظم، قانونمندی و... به کودک آموزش داده شود.
شمارش اعداد و آشنایی با مفاهیم ابتدایی ریاضیات مثل چهار عمل اصلی ریاضی، آشنایی با دست چپ و راست، مفهوم اعداد، ساعت و ... از جمله مباحثی است که در کتاب کار ریاضی به آنها پرداخته میشود. کتابهای بسیاری از انتشارات گوناگون از جمله کتابهای گاج مارکت، مجموعه کتابهای شاهکار، مجموعه کتابهای خیلی سبز و ... در این زمینه فعالیت دارند. بهترین کتابها در این حوزه کتابهایی هستند که در کنار آموزش به خلاقیت و سرگرمی دانش آموز پیشدبستانی نیز اهمیت دادهاند.
آشنایی با مباحث اولیه علوم نیز میتواند برای دانش آموزان این مقطع بسیار هیجانانگیز باشد، آشنایی با انواع گیاهان و جانوران و آزمایشات علمی ساده و کاشت گیاه از جمله مواردی است که در کتابهای کارعلوم پیشدبستانی به آنها پرداخته میشود. البته باید توجه داشت که شیوههای آموزش این کتابها میتواند نقش بسیار کاربردی در علاقمندی دانش آموزان به مباحث علمی این کتابها داشته باشد.
از جمله آموزشهایی که کودکان پیشدبستانی قبل از مدرسه با آن روبهرو میشوند، آموزش با اشکال حروف الفبا و آمادگی نوشتن آنها است. در این مقطع دانش آموز با شکل حروف و صدای آنها آشنا میشود و آنها را میآموزد. بهترین کتابها در این زمینه کتابهایی هستند که به صورت طبقهبندی شده از آسان به پیچیده روشهای نگارش حروف الفبای فارسی را به کودک میآموزد.
کتابهای چاپ شده در این زمینه نیز بسیارند، اگرچه آموزش و پرورش از کتابهای تالیفی همین سازمان برای آموزش رسمی پیشدبستانی استفاده میکند اما میتوان از کتابهایی که در آنها با روشهای خلاقانه و سرگرم کننده سعی شده است که دانشآموز را با شکل نگارشی حروف الفبا و صدای هریک از حروف آشنا کند نیز استفاده کرد.
همانطور که اشاره کردیم بیش از 500 عنوان کتاب در بازار وجود دارد که با محوریت آموزش به کودکان پیشدبستانی تالیف شدهاند. بنابراین بهتر است به دنبال کتابهایی بود که از نظر کیفی سطح آموزش بالاتری دارند و به استانداردهای آموزشی این پایه نزدیک هستند. چرا که آموزش در سطح پیشدبستانی برای کودکی که هنوز به مدرسه وارد نشده است بیشتر جنبه سرگرمی دارد بنابراین کتابها باید بر مبنای آموزش غیرمستقیم تالیف شده و در کنار سرگرمی بتوانند مهارتها و مفاهیم کاربردی و لازم را به کودک آموزش دهند.
بهترین کتابها در زمینه آموزش مفاهیم ابتدایی در دوره پیشدبستانی کتابهایی هستند که روی مهارتهای دانش آموز تمرکز دارند. به طور مثال تمرکز روی مهارت مطالعه، مهارت بیان حروف و کلمات، مهارت ریاضی و هوش و مهارت یادگیری علوم زیستی، قرآنی و انسانی از جمله مواردی است که در کتاب های پیشدبستانی میتوان به آنها پرداخت.
نکتهای که باید به آنها توجه داشت تناسب مطالب آموزشی به ویژه تکالیفی که در این کتابها برای دانشآموزان در نظر گرفته می شود با میزان مهارت یادگیری در سن کودکان پیشدبستانی است. این تکالیف باید با هدف علاقمندی دانش آموز به یادگیری و افزایش اعتماد به نفس در کودک تهیه شده باشند و به کودک کمک کند تا برای ورود به دنیای پیچیدهتر تحصیلی خود را آماده سازد.
تمام کتابهای پیش دبستانی چاپ مولفان گوناگون بر آموزش غیر مستقیم مفاهیم و مباحث درسی در این مقطع تاکید دارند. همانطور که اشاره کردیم آموزش در این مقطع بر مبنای دانش آموز محوری تدوین میشود، بنابراین دانش آموز باید بتواند با کمک خلاقیت ذهنی و همچنین بستر علمی که کتب پیشدبستانی با استانداردهای لازم برای او فراهم میکند به یادگیری مفاهیم ضروری بپردازد.
کتابهای خیلی سبز، مجموعه کتابهای شاپرک، ضریح آفتاب، کاگو، شباهنگ و گاج از جمله کتب تایید شده و معتبر موجود در بازار هستند که میتوان از آنها به عنوان منابع علمی برای آموزش در دوره پیشدبستانی اول و دوم استفاده کرد.