سرخوردگی سیاسی و اجتماعی

صادق زیبا کلام استاد دانشگاه
البته از نظر سیاسی این مساله خود تعجب بر انگیز است، چرا که رمان چشم‌هایش توسط بزرگ علوی نوشته شده و درست است که یکی از مهم‌ترین و برجسته‌ترین رمان‌های یک‌صدسال اخیر در ادبیات فارسی است اما در عین حال رمانی سیاسی بوده و لبه تیز آن نیز عمدتا علیه فضای سیاسی عصر رضا شاه است. این رمان نشان می‌دهد که در عصر رضا شاه استبداد، دیکتاتوری و حاکمیت پلیسی برقرار بوده است. انتظار می‌رفت که در این کتاب هم که نام وی برده شده چندان استقبالی از آن شکل نگیرد و اتفاقا در شب‌های اول نیز انتقادات فراوانی به همین مساله صورت گرفت.

در حالی که به نظر می‌رسد یکی از دلایل استقبالی که از خواندن این رمان در فضای مجازی صورت گرفته نوعی خستگی روحی است که در جامعه به‌وجود آمده است. مساله کرونا، کمرنگ‌شدن امید و مشکلات روزمره مردم در حوزه‌های مختلف همه علائم خوبی نیست که در جامعه به وجود آمده اما واقعیتی است که باید به آن پرداخته و درصدد مرتفع ساختن آن برآمد. حال در این میان وقتی هر شب قسمت‌هایی از یک رمان کلاسیک در فضای مجازی خوانده می‌‌شود، وقتی مورد استقبال قرار می‌گیرد درست است که از یکسو نشان دهنده روحیه سیاسی و اجتماعی خسته‌ای است که بسیاری از ایرانیان دارند.

اما در عین حال به نحوی نشان می‌دهد که حتی در شرایط سخت و دشوار سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که امروز جامعه ایران در آن قرار گرفته باز هم جایی برای ادبیات، هنر و موسیقی وجود دارد و در این فضایی که بر جامعه حاکم است هنوز بر همه شئون خواسته‌ها و علایق مردم تاثیر نگذاشته است. هر چند همان‌طور که گفته شد دلیل استقبال از چنین روایت‌هایی از کتاب‌هایی چون چشم‌هایش نوعی سر خوردگی سیاسی و اجتماعی است که در جامعه کنونی حاکم شده است.