روحانی میراث دار ماشین پنچر دولت

سرویس سیاسی خرداد- سعید جعفری- سعید لیلاز استاد دانشگاه، روزنامه نگار و کارشناس حوزه اقتصاد کاملا به بهبود شرایط اقتصادی کشور امیدوار است. وی می گوید در این هشت سال به تذکرات کارشناسان اقتصادی توجهی نشده است و نتیجه آن اوضاع فوق العاده پیچیده اقتصادی است که در کشور به وجود آمده است. این استاد دانشگاه در گفتگو با خرداد، بر این باور است مردم ایران مردم صبوری هستند و روحانی را در این مسیر دشوار همراهی خواهند کرد.

آقای روحانی قبل از اعلام کاندیداتوری گفته بود هرکس در این عرصه خود را کاندیدا نماید، فداکاری بزرگی انجام داده، حال ایشان رئیس جمهور منتخب است و شرایط مورد اشاره ایشان، بیشتر معطوف به حوزه اقتصادی بود؛ شما در یک نگاه کلی شرایط اقتصادی رو چگونه ارزیابی می کنید؟  

شرایط اقتصادی در حال حاضر، فوق العاده پیچیده و ناهنجار است. شرایطی خطرناک که ما در هشت سال اخیر بارها تذکر دادیم که جلوی این روندها گرفته شود، اما کوچکترین توجهی به این تذکرات نشد. رویه ای مغرضانه از طرف دولت باعث شده تا چنین شرایطی پیش بیاید. این میراث خطرناکی که آقای احمدی نژاد برای دولت جدید به جا گذاشته است شاخص های کلی اقتصادی یا بطور کلی متوقف شده اند یا سیر نزولی و منفی را طی می کنند. رشد اقتصادی کاملا مختل شده است، رشد بهره وری منفی است. در واقع اگر ما دو شاخص اصلی برای رشد تولید ملی در نظر بگیریم، اولینش میزان سرمایه گذاری است که بطور کامل مختل شده است، چه از طرف دولت و چه از طرف بخش خصوصی. دولت نه تنها بخش خصوصی را از سرمایه گذاری فراری داده است، خودش هم سرمایه گذاری نکرده است. عنصر دوم، میزان رشد بهره وری است که این شاخص هم با دخالت و تصدی دولت کاملا مختل شده است. توجه کنید دخالت و تصدی با یکدیگر متفاوت هستند. که در ادامه توضیح خواهم داد. رشد اقتصادی ما در سال 87 از نفس افتاد، سال 90 متوقف شد و در سال 91 این نرخ منفی شد. از این شاخص، شاخص های دیگر هم منشعب می شود، یکی تورم  تولید است که به شکل لجام گسیخته ای در آمده است و در نرخ نقطه ای آن به 42 درصد رسیده است، دومی تورم مواد غذایی است که به حدود 60 درصد رسیده است. دیگری نرخ بیکاری است که بر اساس آمار اعلامی خود دولت به 15 درصد رسیده است، که به اعتقاد من اگر بر اساس شاخص های دولت آقای خاتمی محاسبه می شد این عدد حدود 20 درصد بود؛ چراکه همانطور که می دانید این دولت حتی شاخص های تعریف بیکار را هم تغییر داده است. در کنار اینها یک سیاست عجیب دیگری در زمینه سیاست خارجی وجود داشته است که باعث شده اوضاع را بغرنج تر بنماید. شما ببینید ما در هیچ حوزه ای قابل مقایسه با کشورهایی چون سوریه و کره شمالی نیستیم، اما شورای امنیت علیه این کشورها هم نتوانست چنین اجماعی ایجاد کند که در عرض یکسال 4 قطعنامه علیه ایران صادر کنند. به اعتقاد من در حوزه اقتصادی تحریم ها ناشی از اراده داخلی بود. ضمن اینکه در هشت سال اخیر ادغام هایی که در حوزه اقتصاد انجام پذیرفته به همراه ستیزه هایی که با نظم بین المللی صورت پذیرفته باعث بدتر شدن اوضاع گشته است. تولید به امر حاشیه ای تبدیل شده است. حرکت تولید به سمت و به سود مصرف بوده است در حالیکه این روند باید به سمت تولید باشد. در واقع آقای روحانی ماشینی را تحویل گرفته است که هر چهار چرخش پنچر است، لاستیک زاپاسش هم پنچر است، حتی همین پنج تایر پنچر را هم برده اند، اینها حتی به آچار چرخ و جک هم رحم نکرده اند و آنها را هم برده اند. آقای روحانی با چنین شرایطی روبه روست، اما من یقین دارم که ایشان می توانند این شرایط را بهبود دهند.

به نظر شما اولویت اصلی دولت آقای روحانی برای ساماندهی شرایط اقتصادی باید چه سمت و سویی داشته باشد؟

باید از همانجایی که اوضاع خراب شده است، کار را درست کرد. باید در ابتدا غبار سیاسی و اجتماعی که به وجود آمده است را پاک کرد و آن را از بین برد. باید تلاش ها و سر و صداهایی که ادعا می کرد می خواهد مقابل فسادها بایستد، می خواهد دزد بگیرد، می خواهد مفسدین اقتصادی را معرفی کند، این روندها و سر و صداها متوقف شوند. این حرکات به جز اینکه اعتماد بخش خصوصی را از بین برده است، هیچ دستاورد دیگری نداشته است. این روندها بطور کامل باید متوقف شود و از طرف دیگر، دولت باید تمامی هزینه های خود را به جز بخش مرتبط با حقوق و دستمزد متوقف نماید و تمامی این سرمایه ها را به سمت پروژه های عمرانی هدایت کند. اینها یک بال تشکیل سرمایه ثابت را احیا می کند. دیگری اینکه دخالت و تصدی دولت کاهش یابد. توجه کنید دخالت و تصدی دو مولفه متفاوت است. دخالت این است که دولت در بخش خصوصی هم دخالت کند، قیمت هواپیما را تعیین کند، برای بانک های خصوصی تعیین تکلیف نماید، در رویه تغییر ساعت رسمی کشور دست ببرد. قیمت بلیط هواپیما را تعیین کند، اما تصدی اینست که شبه دولتی سازی انجام شود. مخابرات را به جای اینکه در معرض خصوصی سازی حقیقی قرار گیرد، به شبه دولتی ها واگذار کند، ایرانسل و سایر شرکت های اینچنینی را به همین شکل. دولت همچنین باید نظام آماررسانی را احیا کند. در حال حاضر مردم هیچ اعتمادی به آمارهای اعلامی ندارد، باید اعتماد مردم احیا شود. به اعتقاد من با برنامه ریزی مناسبی که آقای روحانی صورت خواهد داد، می توان امیدوار بود از اوایل سال 93 رشد اقتصادی شروع به احیا خواهد کرد.

شما بزرگترین اشتباه دولت قبلی در حوزه اقتصاد را چه می دانید؟    

بدون شک مختل کردن تولید. برهم زدن سرمایه گذاری سرمایه گذاران، این در شرایطی بود که دولت خودش هم سرمایه گذاری نمی کند. در زمان دولت آقای هاشمی، دولت خودش شروع به سرمایه گذاری تولیدی کرد، این سرمایه گذاری تورم ایجاد کرد، اما تورم تولید محور بود، اما دولت آقای احمدی نژاد نه تنها خودش سرمایه گذاری نکرد، با اقدامات غیر عقلانی که در دستور کار قرار داده بود، سرمایه گذاران بخش خصوصی را هم فراری داد. این دولت بهره بانکی را پایین آورد و نرخ تورم را بالا برد، می دانید در اثر همین اقدام چه رانت های وحشتناکی برای برخی ایجاد شد؟ من به شما می گویم این بزرگترین رانت تاریخ ایران بود.

شرایط امروز اقتصادی در قیاس با شرایطی که دولت فعلی می خواست در سال 84 مستقر شود، چه تفاوت هایی کرده است؟

آقای خاتمی یک صندوق ذخیره ارزی پر را تحویل آقای احمدی نژاد داد، ایشان سالانه 30 میلیارد دلار واردات سالانه که حدود 15 میلیارد آن از ورود نفت بود، رشد اقتصادی 5-6 درصدی داشت. نرخ تورم تک رقمی شده بود، نرخ بیکاری در حال تک رقمی شدن بود. اما ما می بینیم در سال 90 ، صد میلیارد به کشور تزریق شد، اما رشد 1-2 درصدی هم نداریم. به اعتقاد من شرایطی که آقای احمدی نژاد دولت را تحویل گرفت با امروز که می خواهد دولت را تحویل دهد، به کلی متفاوت است و آقای روحانی برای احیای اقتصاد کشور، راه طولانی و دشواری را پیش رو دارند.

 همانطور که خودتان هم اشاره کردید، اقتصاد امروز ما وضعیت بسیار نابسامانی را تجربه می کند و برای بهبود اوضاع کار بسیار دشواری را در پیش خواهد داشت و یقینا این روند کوتاه مدت نخواهد بود. به اعتقاد شما مردم این آمادگی را دارند که همراه دولت جدید تلاش کنند تا مشکلات موجود را با یکدیگر پشت سر بگذارند و مشکلات موجود را تحمل نمایند؟

مردم ما مردم بسیار نجیب و با شعوری هستند و این فهیم بودن امری متعلق به امروز و دیروز نیست، همیشه همینگونه بوده است. مردم هرگاه احساس کردند، دولت با آنها صادق بوده، به رقم تمام مشکلات با آن دولت همراه بوده اند. این مردم در زمان دولت شهید رجایی و سید محمد خاتمی هم همین رویکرد را داشتند و این دو بزرگوار با وجود تمامی مشکلاتشان، با صداقت با مردم رفتار کردند و مردم هم همراه آنها حرکت کردند و توانستند به دستاوردهای ارزشمندی دست یابند. مردم انتظار این را ندارند که فوری همه چیز خوب شود، اما این انتظار را دارند که شروع به بهبود کار انجام گیرد، همین که این روندهای منفی متوقف شود، سیر نزولی متوقف شود، در شرایط فعلی برای مردم کافی است. دولت آقای روحانی باید از همین امروز فعالیت خود را آغاز کند، نه اینکه صبر کنند تا زمان تحلیف و معرفی وزرا. ایشان باید بدون فوت وقت و البته با کار کارشناسی امور را پیش ببرد نه اینکه به شیوه آزمون و خطا. ایشان با توجه به پایگاه گسترده اجتماعی که در حال حاضر برایشان به وجود آمده است و اگر  برنامه های دولت ایشان منطبق و به هم پیوسته و همگن باشد می تواند منتج به نتیجه مطلوب شود. این همگن بودن به این معناست که مثلا دولت نیاید سیاست های مالی انقباضی در پیش بگیرد و سیاست های پولی اش انبساطی. اگر این موارد مورد نظر قرار گیرد، من یقین دارم که رشد نرخ بیکاری متوقف خواهد شد، نرخ سرمایه گذاری به مرور زمان افزایش پیدا خواهد کرد، رشد نرخ تورم متوقف خواهد شد، اگر این موارد مشاهده شود، قطعا مردم هم صبوری خواهند کرد. مردم باید بدانند، در اقتصاد هنوز هیچ آمپول بدون دردی ساخته نشده است، خم رنگرزی نیست که ما انتظار داشته باشیم به یکباره اوضاع درست شود. به گمان من، می توانیم انتظار داشته باشیم در اوایل سال 93 بهبود شرایط هایی را مشاهده خواهیم کرد.

به عنوان آخرین سوال، نظر شما راجع به گمانه زنی هایی که راجع نمایندگان اقتصادی دولت صورت می گیرد چگونه است؟

به اعتقاد من هیچ فرقی نمی کند، افراد چندان مهم نیستند، روندها و سیستم ها مهم تر است. باید سیاست های اقتصادی انسجام داشته باشند. این سازمان بندی سیستمی بسیار مهم تر از افراد است.