این دختر سودای پادشاهی ایران را در سر ‌می‌پروراند؛ از نوه شاه چه می‌دانیم؟

خرداد: خبرگزاری ایسنا در گزارشی با عنوان «درباره نور پهلوی و حاشیه‌هایش» به اظهارات اخیر فرح پهلوی که گفته بود اگر روزی پسرش شاه ایران شود، جانشینش نور پهلوی دختر رضا خواهد بود، پرداخته و نگاهی به زندگی نور پهلوی داشته است.

دراین گزارش آمده:

اگر به فارسی بنویسید «نور پهلوی» چیزی در اینستاگرام دستگیرتان نمی‌شود. چون او که قرار است «شاهزاده» ایران شود نامش را به انگلیسی نوشته است. در معرفی‌نامه صفحه هم هیچ خبری از زبان فارسی و ایران نیست.

در صفحه نور پهلوی ۲۱۲ عکس دیده می‌شود. به جز چهار پنج عکس و فیلم هیچ خبری از ایران نیست. در یک مورد از همان موارد استثنا نوشته است: «به هموطنانم که شجاعانه به کشتار بیرحمانه حیوانات توسط جمهوری اسلامی اعتراض می‌کنند افتخار می‌کنم. احترام به حقوق حیوانات نمونه‌ای از مدنیت در جامعه است. به همین دلیل همواره با افتخار مدافع حقوق و نجات حیوانات بوده‌ام.» همین پیام میزان ارتباط و فهم او از مناسبات داخل ایران را نشان می‌دهد.

سبک زندگی «شاهزاده»

این که دختری ساکن منهتن نیویورک باشد، مدل باشد و در بنگاه‌های معاملهٔ ملک کار کند نه ایرادی دارد نه ربطی به ما. اما اگر چنین آدمی بخواهد شاهزادهٔ کشوری به نام ایران باشد، به ایرانیان ربط پیدا می‌کند. کسی که در صفحهٔ شخصی‌اش تقریبا چیزی به زبان فارسی ننوشته یا اگر هم نوشته معمولا ترجمهٔ انگلیسی‌اش را هم‌زمان آورده است. او هنوز جایی صحبت نکرده و در هیچ آوردگاه سیاسی یا اجتماعی محک نخورده است. به جز چند شعار اعتراضی با فیلم‌های بی‌کیفیت، حتی یک عکس درست و درمان از کشوری که می‌خواهد ولایتعهد سلطنت ناموجودش باشد منتشر نکرده است.

حتی در ماجرای حمایت از حیوانات هم از آهو و کرگدن و سگ آمریکایی حرف می‌زند. حتی «سال جدید فارسی» را به انگلیسی تبریک می‌گوید. یکی دو متن هم شبیه به متن‌هایی است مترجم گوگل ترجمه می‌کند. تصویری که نور از ایران نشان می‌دهد تصویری است بی‌کیفیت و موبایلی و پر از همهمه و بدون تشخص. اگر به صفحه‌های دیگر شاهزاده‌های منتظر جهان (آنهایی که فرزند ولیعهد هستند) مثل دوک کمبریج بنگریم متوجه می‌شویم که سبک زندگی نور پهلوی هیچ شباهتی به زندگی اعضای «رویال فمیلی» ندارد. حتی در ایرانِ قاجاری که انحطاط سکهٔ روز بود، دارالسطلنهٔ تبریز باید شاهزاده تربیت می‌کرد که در کارنامه‌ٔ ضعیفش دست‌کم یک چهرهٔ موفق و ملی مثل عباس میرزا را توانسته بود پرورش بدهد.

مقاله‌هایی به نام نور

از نور پهلوی چند یادداشت در ایندیپندنت فارسی منتشر شده است. این مقاله‌ها با قلمی سیاسی و ژورنالیستی نوشته شده است. نویسندهٔ این مقاله‌ها نسبتی با نویسندهٔ صفحهٔ نور پهلوی در اینستاگرام ندارد. مصاحبهٔ تصویری مشخصی از نور پهلوی در دست نیست تا بدانیم او تا چه حد به زبان فارسی مسلط است. با این همه نور پهلوی دربارهٔ وضعیت زنان در ایران و محیط زیست در ایران متن‌هایی را منتشر کرده است و گاه‌ و بیگاه نام مادربزرگش فرح را هم وارد کرده است. یک مورد: من و مادربزرگم با هم ویدیوی معروفی را می‌دیدیم که... از این بی‌ربط‌تر نمی‌شد.

این مقاله‌های تبلیغاتی پیوسته «پیشرفت و شکوه» دوران پهلوی را به یاد می‌آورد. این نوشته‌های یک‌طرفه هیچ اشاره‌ای به فشارهای بیگانگان، تحمیل جنگ و تحریم‌های بی‌سابقهٔ تاریخی نمی‌کند و تمام مشکلات امروز ایران را یا به گردن حکومت یا به گردن «سنت‌های فرهنگی» مردم ایران می‌اندازد.

اصرار به شاهدخت بودن!

صرف نظر از نقد این یادداشت‌های نویسندهٔ دور از ایران، یک نکته از همه بامزه‌تر است؛ این مقاله‌ها با امضای «شاهدخت» نور پهلوی منتشر شده است. این در حالی است که پدرش «شاه» یا حتی به معنای سیاسی «شاهزاده» هم نیست و حتی اصراری ندارد که «شاه» ایران باشد و پیوسته اعلام می‌کند که به دنبال برپایی یک «نظام دموکراتیک و آزاد» در ایران است.

فرح پهلوی در گفت‌وگو با یک روزنامه ایتالیایی گفته است: «اگر در ایران سلطنت برقرار بود، طبق قانون اساسی مشروطیت نور پهلوی جانشین پدرش می‌شد.» البته این گفته با متن قانون اساسی مشروطیت همخوانی ندارد.

در اصل ۳۶ متمم قانون اساسی مشروطیت (اصلاح شده در سال ۱۳۰۴) به صراحت گفته شده «سلطنت در اعقاب ذکور رضا شاه پهلوی نسلا بعد نسل برقرار خواهد بود.» در اصل ۳۷ متمم قانون اساسی نیز گفته شده «ولایتعهد با پسر بزرگ‌تر پادشاه که مادرش ایرانی الاصل باشد خواهد بود، در صورتی که پادشاه اولاد ذکور نداشته باشد تعیین ولیعهد برحسب پیشنهاد شاه و تصویب مجلس شورای ملی به عمل خواهد آمد، مشروط بر آنکه آن ولیعهد از خانواده قاجار نباشد.»

با اینکه در این اصل به جنسیت ولیعهد پیشنهادی از سوی شاه در صورت نداشتن پسر اشاره نشده، اما با توجه به صراحت قانون درباره «ذکور» بودن شاه، سلطنت و به تبع ولیعهدی دختر شاه منتفی می‌شود، مگر آنکه روزی قانون اساسی مشروطیت بازنگری و اصلاح شود. او در مصاحبه خود به تجربه نایب‌السطنه بودن خود اشاره کرده است. او در سال ۱۳۴۶ از سوی شاه رسما به عنوان نایب‌السطنه معرفی شد.

طبق اصل ۳۸ متمم قانون اساسی مشروطیت، در صورتی که سن ولیعهد کمتر از ۲۰ سال باشد «شهبانو مادر ولیعهد بلافاصله امور نیابت سلطنت را به عهده خواهد گرفت.»

در زمان تاج‌گذاری فرح پهلوی به عنوان نایب‌السطنه، رضا پهلوی ۷ ساله بود. نایب‌السطنه بودن فرح تا سال ۱۳۵۹ مبنای قانونی داشت. با این اوصاف شاید این گفته فرح پهلوی که «اگر در ایران سلطنت برقرار بود، طبق قانون اساسی مشروطیت نور پهلوی جانشین پدرش می‌شد» مغایر با قانون باشد.

ضمانت دموکراتیک ماندن چیست؟

متنی از نور پهلوی در دست نیست که در آن به محدودیت‌های سیاسی مردم در دورهٔ پهلوی اشاره کند؛ او که خود می‌گوید تا به حال ایران را به چشم ندیده است، به درستی از اطرافیانش دربارهٔ دستگاه‌های امنیتی مخوف دورهٔ پهلوی که وصل به سرویس‌های بیگانه بودند پرسشی نپرسیده است. پذیرش خطای پیشین خود یک گام به جلو است. اما چنین پذیریشی توسط او یا به نام او تا به حال صورت نگرفته است.

تاریخ می‌گوید: تا به حال دیده نشده کسی که در قدرت نیست دموکراتیک و آزادمنش نباشد. این خصیصه‌های سیاسی وقتی جلوه‌اش را نشان می‌دهد که فرد به قدرت رسیده باشد؛ وگرنه پهلوی دوم که یک بار امتحانش را پس داده و نتیجه‌اش را خود به چشم دیده است.