به حق باید ایشان را مادر و مؤسس حوزه علمیه خواهران نامید/ اگر عقلی که بانو امین توضیح داده زیست شود، بشر تغییر پیدا خواهد کرد

سومین کنگره بزرگداشت بانو مجتهده امین، صبح امروز به همت کانون فرهنگی تربیتی بانو مجتهده امین، و با همکاری حوزه‌های علمیه خواهران تهران، بسیج خواهران و صدا و سیما، آغاز به کار کرد.

به نقل از خبرنگار مهرخانه، در ابتدای این برنامه معصومه طاهری، دبیر کنگره، با اشاره به پیشینه برگزاری آن گفت: اولین کنگره بزرگداشت بانو مجتهده امین در سال 71 در اصفهان بنا به درخواست بانو علویه همایونی، شاگرد بانو امین برگزار شد. دومین دوره آن نیز در سال 72 در قم برگزار شد و امروز بعد از بیست سال شاهد برگزاری سومین کنگره بزرگداشت بانو مجتهده امین هستیم.

در اسلام هرجا مردان برخاسته‌اند، به کمک زنان بزرگ کار را پیش برده‌اند
سپس آیت‌الله محمدصادق حائری شیرازی، نماینده مردم شیراز در دوره اول مجلس شورای اسلامی، و نماینده مجلس خبرگان رهبری در دور اول و دوم، به ایراد سخنرانی پرداخت و گفت: در اسلام هرجا مردان برخاسته‌اند، به کمک زنان بزرگ کار را پیش برده‌اند. رسول خدا با خدیجه، علی با فاطمه، حسین بن علی و حسن بن علی با زینب.

وی تأکید کرد: در دوران مبارزه قبل از انقلاب نیز ما به شخصیتی همچون شخصیت بانو امین به شدت نیازمند بودیم.

زنان خودشان را دست کم می‌گیرند
وی سخن خود را با طرح این پرسش که چرا باید بانو امین بانوی خاص باشد و به صورت عام در جامعه چنین افرادی را نداشته باشیم؟، ادامه داد و گفت: دلیل آن این است که زنان خودشان را دست کم می‌گیرند. جامعه زنان باید خودشان کمبود خودشان را برطرف کنند. تکریم زنان را فقط زنان می‌توانند احیا کنند. لذا خودکم‌بینی در زنان نسبت به خودشان، مسئله مهمی است.

بحث منزلت و چیستی عقل در آثار بانو امین
در ادامه حجت‌الاسلام والمسلمین خسروپناه، رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، در رابطه با جایگاه عقل در عرفان گفت: یکی از بحث های مهمی که بانو امین در آثار خود بدان پرداخته است، بحث جایگاه، منزلت و چیستی عقل است. ایشان در کتاب اربعین‌الهاشمیه در ذیل حدیث 28 در بحث وجود عقل و برتری آن نسبت به موجودات دیگر، سخن گفته‌اند.

در نگاه بانو امین عقل بدون حیا، عقل نیست؛ بلکه شبه‌عقل است
خسرو پناه در ادامه گفت: خداوند براساس عقل، حجت را بر مردم تمام کرده است. روایتی از نبی اکرم نقل می‌شود که برطبق آن، خدای سبحان عقل را از نور وجود خود آفریده است. بحث دیگری که بانو امین بدان پرداخته‌اند، بحث عقل و حیاست. عقل بدون حیا، عقل نیست؛ بلکه شبه‌عقل است. حیای ناشی از عقل ممدوح و حیای ناشی از خجالت مذموم است.

وی با بیان اینکه بانوامین بین حکم عقل و شرع تلازم قائل است، گفت: در تمام قوانین اصول و فروع، حکم عقل و شرع توأمان هستند؛ هرچند تأکید شده که حکم عقل کلی است و شرع میزان و حدود موارد جزئی را تعیین می‌کند.

اگر عقلی که بانو امین توضیح داده زیست شود، بشر تغییر پیدا خواهد کرد
رئیس مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران ادامه داد: مقصود از عقل معاش، قوه‌ایست از روح انسانی که انسان به وسیله آن قدرت تدبیر در امور معاش پیدا می‌کند و این تعریف از عقل معاش، با نعریف آن در سایر کشورها و مکاتب متفاوت است. همان‌طور که بانو امین اشاره کرده‌اند اگر در ترتیب معاش، عقل چراغ هوای نفس شود آن تدلیس است و آن قوه عقل نیست؛ بلکه شیطنت است. بنابراین فرق عقل معاش در اسلام و سایر حکومت‌ها مانند حکومت سکولار این است که عقل معاش در اسلام چراغ هوای نفس نیست، بلکه چراغ عقل معاد و وحی است.

وی تأکید کرد: مشکل انسان امروزی این است که عقل معاش را گرفته، اما عقل معاد را رها کرده است. انسان امروزی با استفاده از عقل معاش زن را ابزار شهوت و غضب قرار داده و اسم آن را آزادی زن گذاشته است؛ در حالی‌که این آزادی نیست و اسارت نفس اماره است. اگر عقلی که بانو امین توضیح داده زیست شود، بشر تغییر پیدا خواهد کرد و دنیایی با آسایش و آرامش را در پی خواهد داشت.

روش‌شناسی بانو امین در اربعین الهاشمیه
سپس طیبه صالحی نجف‌آبادی، دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه الزهرا، مقاله خود را با عنوان «روش‌شناسی بانو امین در اربعین الهاشمیه» ارائه کرد و گفت: کتاب اربعین‌الهاشمیه اولین اثر مکتوب بانو مجتهده امین است که در آن به شرح چهل حدیث پرداخته شده است و از سبک استدلالی و برهان‌های عقلی مرتبط با روایات استفاده کرده و سپس به بررسی مستندات روایی آن پرداخته است.

صالحی در ادامه بیان کرد: زبان و ادبیات حدیثی، همان زبان و ادبیات عرب است؛ لذا باید قواعد صرفی و تحوی عربی را بدانیم. بانو امین برای نگارش کتاب از کتب فقهی- حدیثی بزرگان دینی استفاده کرده و اشاره به مبدأ اشتقاق واژگان و قواعد ترکیبی گفتار، از ویژگی‌های این کتاب است. بانو امین همچنین در شرح احادیث به نوع استدلال و قوت آن اهتمام داشته است.

یکی از نکات قابل ملاحظه در تفسیر بانو امین توجه به زنان بر مبنای بینش رسول اکرم است
در ادامه این کنگره نرگس عبدالحمید از حوزه علمیه حضرت عبدالعظیم حسنی مقاله خود را با موضوع «روش‌شناسی نقسیری بانو امین» ارائه کرد و گفت: بانو امین در سن چهل سالگی به درجه اجتهاد رسید و به فاصله بیست سال تفسیر قرآن را نوشت. یکی از نکات قابل ملاحظه در تفسیر بانو امین توجه به زنان بر مبنای بینش رسول اکرم است.

تفسیر تخصصی آیات پیرامون حقوق و تکالیف زنان
عبدالحمید افزود : تفسیر مخزن‌العرفان در پانزده جلد در فاصله سال‌های 1337 تا 1352 نگاشته شده و از معدود تفاسیری است که توسط زنان نوشته شده است و شامل حقایق قرآنی است. بانو امین در تفسیر قرآن خود از کتاب‌های تفسیری مانند مجمع‌البیان، المیزان و کشف‌الاسرار و نیز از عرفان ملاصدرا استفاده کرده است. روش استفاده‌شده در این کتاب، تفسیر تخصصی آیات پیرامون حقوق و تکالیف زنان و بهره‌مندی از روایات اهل بیت و پرهیز از تبیین و توزیع آیات مشابه است.

روش بانو امین، روش اجتهادی و عقلانی و با بهره‌گیری از تمام منابع درست و صحیح بوده است
عبدالحمید گفت: گرایش تفسیری ایشان عرفانی بوده، اما نه عرفانی که مسلک درویشان و صوفیان بوده است؛ بلکه روشی جدید از عرفان براساس رفتار معرفت رسول و اهل بیت ارائه کرده‌اند. روش بانو امین، اجتهادی و عقلانی و با بهره‌گیری از تمام منابع درست و صحیح بوده است.

بهره‌گیری از شعر و ادب در تفسیر، در میان مفسران شیعه تنها مختص تفسیر بانو امین است
همچنین فاطمه احمدی، کارشناس‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، مقاله خود را با عنوان «جلوه‌هایی از به‌کارگیری شعر عرفانی در مخزن‌العرفان» ارائه کرد و گفت: بخشی از تأثیر بیان بانو امین مرهون بهره‌گیری متناسب از عنصر سحرآمیز شعر در خلال تفسیر آیات قرآن است. بانو امین پس از معنی و تفسیر حدود 171 آیه به ذکر اشعاری از شاعران ایرانی مانند سعدی، حافظ و مولانا پرداخته است.

وی افزود: نتیجه آنکه بهره‌گیری از شعر و ادب در آثار ادبی حتی در قالب تفسیر، می‌تواند بر تأثیر کلام بیفزاید؛ که این ویژگی در تفسیر اهل سنت وجود داشته، اما در تفسیر اهل شیعه تنها مختص تفسیر بانو امین است.

به حق باید ایشان را مادر و مؤسس حوزه علمیه خواهران نامید
در ادامه این کنگره پیام آیت‌الله مظاهری، از مراجع عظام تقلید، به مناسبت مراسم نکوداشت بانو مجتهده امین قرائت شد. در این پیام آمده است: «بزرگداشت مقام عالیقدر بانو امین بی‌شک تکریم و تعظیم در برابر مقام بلندمرتبه دانش همراه با ایمان است. باید گفت بانو امین در دورانی ظهور کرد که دوران غربت زن مسلمان ایرانی بوده است؛ لذا به حق باید ایشان را مادر و مؤسس حوزه علمیه خواهران نامید.

اگرچه در اصفهان حوزه علمیه سابقه طولانی دارد و زنان اسلامی در دوره صفویه برای کسب دانش و زیست ظهور پیدا کردند، اما جایگاه بانو مجتهده امین در میان همه آنان جایگاهی برجسته و امین است. سیره علمی و آثار مکتوب ایشان به خوبی نشان می‌دهد این بانو مؤید به تأییدات الهی بوده است. آثار علمی ایشان در تألیف یک دوره کامل نفسیر قرآن کریم بی‌شک مایه فخر و مباهات همه زنان است. چنانچه فعالیت‌های اجتماعی این بانو که ناشی از نگرش عمیق ایشان به دوره خود بوده است، نمونه روشنی از حضور اثرگذار زن مسلمان ایرانی در عرصه علم و دین و ایفای نقش سازنده در اجتماع محسوب می‌شود. امید است برگزاری این نشست به تبیین شخصیت این بانو، به‌ویژه برای زنان، منتهی شود.»