چه کسی آسمان را بست؟

سرویس سیاسی خرداد – پویا صیامی نمین: هفته نامه تازه روزنامه شده آسمان، تنها پس از انتشار شش شماره، توقیف شد. اتفاقی که احتمالا می توان آن را در کتاب رکوردهای جهان، گینس ثبت کرد. بسیاری از صاحب نظران و کارشناسان پس از انتشار این خبر ناگوار، انتقادات فراوانی نسبت به عدم سنخیت حکم صادر شده با اشتباه صورت گرفته از سوی روزنامه آسمان طرح کردند. برخی از کارشناسان به دادسرای رسانه تاختند که چرا از ابزارهای دیگری چون تذکر شفاهی، تذکر کتبی، تعهد و موارد ملایم تری از این دست برای برخورد با خطای آسمان استفاده نکرده است. برخی دیگر هم اظهار داشتند که اصولا اشتباه آسمان در حدی نبوده که آن را مستوجب چنین برخوردی دانست و با توجه به اینکه آن مجموعه تنها گزارش یک سخنرانی و ذکر خاطره یک استاد بازنشسته را منتشر کرده، نمی توان آن را لایق اشد مجازات دانست. به هر ترتیب هرچه که بوده و هرچه که هست، آسمان دیگر نیست. نه هفته نامه آسمان و نه روزنامه­اش. به عبارت دیگر در بازه حدودا یک هفته ای طبقه متوسط و روشنفکر کشور، از حضور دو نشریه الیت پسند و توانمند محروم شده است. اما اینکه مسئولیت این محرومیت متوجه کیست، سوالی است که این نوشتار سعی دارد به آن پاسخ دهد.

1 – محمد قوچانی و تیم مدیریتی آسمان

شاید بخش نخست و کم اهمیت تر این خطا، متوجه تیم مدیریتی آسمان باشد که تصمیم گرفتند آن هفته نامه وزین و پرمخاطب را تعطیل و روزنامه ای را جایگزینش نمایند. البته نمی توان منکر شد که تاثیرات یک روزنامه به مراتب بیشتر از هفته نامه است. بر این اساس علاقه­ی مجموعه­ی آسمان، به اینکه به جای هفته ای یک بار، هر روز در دکه ها حضور داشته باشند، کاملا قابل درک و هضم است. اما از فرد باتجربه ای چون محمد قوچانی که می توان او را یکی از نخبگان عرصه روزنامه نگاری ایران نامید، بعید بود که کارت هفته نامه خود را بسوزاند. شاید بهتر بود او هرگز درخواست تغییر مجوز آسمان از هفته نامه به روزنامه را نمی داد و به جای اینکار تنها به فکر کسب مجوز یک روزنامه جدید باقی می ماند. قوچانی که چندین و چند نشریه اش در طی این سالها توقیف شده است، باید می دانست که چه میزان حساسیت به قلم توانمند او و همچنین تیم متخصصی که او را یاری می کنند، وجود دارد.

2 - تیم رسانه ای دولت

اما مقصر اصلی این توقیف، نه قوه قضائیه، نه دادسرای رسانه، نه خبرگزاری فارس و تسنیم و مشرق و ... که تیم رسانه ای همراه با حسن روحانی است. به عبارت دیگر دولت تدبیر و امید خود باعث این خودسوزی گشته است. اما پیش از اینکه به چرایی و چگونگی این تقصیر بپردازیم، باید توجه نمود که بیش از محمد قوچانی، عباس بزرگمهر، اعضای تحریریه و فنی مجموعه آسمان، این شخص حسن روحانی و کابینه او است که از توقیف آسمان ضربه می بیند. هرچند نیروهای بسیاری در این وانفسای اوضاع اقتصادی، بیکار می شوند و افراد زیادی از ادامه فعالیت مطبوعاتی در این سرزمین سرخورده می شوند، اما باید اذعان داشت که این قوه مجریه است که از تاریک شدن آسمان بیش از همه ضربه می بیند.

روحانی چگونه پیروز شد؟

روایت است که ایرانیان حافظه تاریخی ضعیفی دارند، اما مسلما این ضعف آنقدر زیاد نیست که اتفاقات پیش از خرداد 92 و روندهایی که سبب گردید نام حسن روحانی از صندوق های رای بیرون آید، فراموش گردد. بسیاری از افرادی که روز 25 خرداد، نام حسن روحانی را بر برگه رای خود نوشتند، تا یک ماه قبل، حتی اسم او را هم نشنیده بودند. اما پنج ضلعی، رد صلاحیت هاشمی، کنار رفتن عارف، حمایت خاتمی، حضور درخشان روحانی در مناظره سوم تلویزیونی (به ویژه جمله کلیدی من سرهنگ نیستم، من یک حقوقدانم) و همچنین رسانه هایی که بی چشمداشت، سعی کردند، مردم کم علاقه به حضور را، دوباره به شرکت در انتخابات ترغیب کنند، سبب شد که همان کسانی که نام او را نمی دانستند، به یکباره طرفدار پر و پا قرص او شوند و روحانی را راهی پاستور نمایند.

ضعف رسانه ای دولت تدبیر و امید

اما از فردای پیروزی روحانی و از همان نخستین جلسه کنفرانس مطبوعاتی، ضعف رسانه ای تیم او عیان گردید. به مرور زمان و با پیش آمدن رخدادهای مختلف این ضعف مشخص تر نیز شد. گمانه زنی ها برای کابینه احتمالی از سوی رسانه های مخالف با جدیت صورت می گرفت و آنها با فضا سازی رسانه ای سعی می کردند افرادی که در لیست گزینه های محتمل نبودند را نیز به صورت تصنعی در فضا قرار دادند. در جلسات رای اعتماد، نبود این تعامل رسانه ای با اهالی مطبوعات، روزنامه ها و سایت هایی  که از پیش از انتخابات خالصانه و بی چشمداشت در حمایت و شناساندن شیخ دیپلمات به افکار عمومی نقش پررنگی داشتند، کنار گذاشته شدند و فریادهای نه چندان کم تعداد آنها در باب ضعف رسانه ای دولت شنیده نشد. در شرایطی که بسیار گفته شد دولت باید تعامل خود با رسانه های همسو را گسترش دهد، این گوش قوه مجریه در بود و گوش دیگر دروازه. دولت در این عرصه و از نبود تعامل با رسانه های همفکر، ضربات و لطمات فراوانی را هم دید. چندین و چند وزیر در اثر فضا سازی های رسانه ای جریان های اصولگرای رادیکال نتوانستند از فیلتر مجلس عبور کنند. در مسائل دیگر چون گفتگوهای هسته ای، نرخ ارز، مسائل اقتصادی، طرح سبد کالا و ... نبود رسانه توانمند و همسو با دولت سبب گردید تا رقیب با ایجاد هجمه وحشتناک منفی علیه دولت، فضا را برای ضربه زدن به کارگزاران قوه مجریه مهیا سازد.

وقتی آسمان تاریک شد

جدیدترین و نه آخرین سکانس از این سناریو هم با توقیف روزنامه آسمان پدید آمد.خبر منتشر شده در شماره سه شنبه این روزنامه، تا عصر چهارشنبه هیچ بازخورد بیرونی نداشت تا اینکه سایت مشرق در خبری، از این به اصطلاح گاف رسانه ای آسمان استفاده کرده و آن را سوژه مناسبی برای حمله به روزنامه جدید التاسیس ارزیابی نماید. مشرق بلافاصله مصاحبه ای هم در این رابطه و در محکومیت آسمان انجام داد و با ایجاد جریان  رسانه ای، به مخاطب خود اینگونه اطلاق کرد که آسمان هتاک است و باید هرچه سریعتر توقیف شود. در ادامه این سناریو، یک خبرگزاری مخالف دیگر، از صبح پنجشنبه وارد عمل شد و در بازه زمانی حدودا چند ساعته، حدود 20 مطلب علیه آسمان کار کرد. متعاقب این فضای سنگین قابل پیش بینی بود که آسمان تاریک شود.

فرجام سخن

اما اگر تیم رسانه ای دولت از 26 خرداد سعی می کردند با ارج نهادن به مطبوعات و پایگاه های خبری و تحلیلی و تعامل رسانه ای با آنها این جریانات را تقویت کرده بودند و آنها را همراه خود داشتند، امروز در مقابل اخبار چندین خبرگزاری و سایت مخالف، چندین سایت حامی دولت هم وارد عمل می شدند و با تهیه مطالبی در نقض اقدام توقیف و منعکس کردن نظر مخالفین بسته شدن آسمان، فضای منفی ایجاد شده علیه این رسانه اعتدال گرا، خنثی می شد. اما صد افسوس که هنوز نه یاران رسانه ای او در نیافته اند، غافله مبارزات رسانه ای را به طرف مقابل باخته اند. باختی که در صورت عدم ترمیم در ساختار تعامل با رسانه های همسو و عدم بازتعریف ساز و کار تعامل گرایانه با آنها، بیشتر و بیشتر هم خواهد شد. ناگفته پیداست که این بی تدبیری تیم رسانه ای دولت، ادامه این مسیر، حسن روحانی را در شرایط دشواری قرار می دهد و او روزهای به مراتب سخت تر از این را نیز در مقابل دیدگان خود خواهد دید.