دلیل کم‌‌رغبتی مردم در انصراف از دریافت یارانه نقدی چیست؟

پس از اعلام آمار مقدماتی تعداد ثبت‌نام کنندگان برای دریافت یارانه نقدی که نشان دهنده انصراف 10 درصد از یارانه بگیران است، علل این موضوع سرخط رسانه‌ها را به خود اختصاص داده است.

به گزارش خرداد، در این میان برخی از رسانه‌ها بی‌اعتمادی مردم به دولت را دلیل اصلی انصراف تعداد محدودی از یارانه‌بگیران می‌دانند. ولی صاحبنظران اقتصادی در گفت‌وگو با ایران با اعلام مهم‌ترین دلایل ثبت نام اکثر مردم در مرحله دوم هدفمندی، حقایق این موضوع را آشکار کرده‌اند.

  سعید لیلاز/ تحلیلگر اقتصادی:

به اعتقاد من با انصراف 7 تا 10 میلیون نفر از یارانه‌بگیران، دولت به هدف خود دست یافته است. در این میان نباید فریب اعداد و آمار را خورد چرا که اعتباری که از انصراف همین 7 میلیون نفر آزاد می‌شود، بالغ بر 4 تا 5 هزار میلیارد تومان در سال است که علاوه بر تأثیر مثبت بر روند کاهشی نرخ تورم می‌تواند در یک دوره 3 تا 4 ساله بخش حمل و نقل کشور را متحول کند.حتی اگر انتظار برای انصراف بیش از رقم فعلی باشد هم واقعیت این است که دولت به دلیل نداشتن ابزار اطلاع‌رسانی مناسب، نتوانست در این زمینه مطلوب عمل کند. صدا و سیما نیز در تبلیغات خود بسیار ناشیانه و از سر تکلیف اقدام کرد.دلیل اصلی  انصراف داوطلبانه فعلی به دلیل فساد‌هایی است که به عملکرد دولت یازدهم ربطی ندارد. اگر یک بار دیگر انتخابات برگزار شود، دکتر روحانی بیش از 30 میلیون رأی می‌آورد.

 علی قنبری/ استاد دانشگاه تربیت مدرس:

کم‌‌رغبتی مردم در انصراف داوطلبانه به سه عامل مهم مربوط می‌شود؛ اول نرخ تورم بالا در کشور است که طی سال‌های اخیر بر کشور تحمیل شد و قدرت خرید مردم را کاهش داد. دومین علت اطلاع‌رسانی ضعیف در توجیه مردم درخصوص مزایای انصراف و اجرای سیاست‌های جبرانی دولت است و سومین دلیل بی‌اعتمادی مردم به دولت‌های قبل است چرا که این دولت‌ها بسیاری از وعده‌های خود را عملی نکردند و باورهای مردم را سست کردند. بنابراین ترمیم سرمایه اجتماعی در بخش اقتصاد به زمان نیاز دارد.

 مهدی تقوی/ استاد دانشگاه علامه طباطبایی:

به اعتقاد من، مهم‌ترین دلیل به مسائل فرهنگی مربوط می‌شود. این که برخی از افراد جامعه نمی‌خواهند به خاطر منافع عمومی از منافع شخصی خود بگذرند. اگر چنین بود، حداقل دو دهک ثروتمند که 20 درصد جامعه را تشکیل می‌دهد، باید انصراف می‌دادند. علاوه بر این، طی سال‌های اخیر بالا رفتن تورم، بیکاری و کاهش رشد اقتصادی مردم را به سیاست‌های اقتصادی دولت‌ها بدبین کرده است.

در حالی که از نخستین روزهای ثبت‌نام، آمارها و برآوردهای مختلفی از میزان ثبت‌نام متقاضیان در رسانه‌ها اعلام شده بود ولی روز گذشته با اعلام آمار کلی از سوی مقام‌های دولتی،  میزان ثبت‌نام برای دریافت یارانه تا حدود زیادی مشخص شد. در این خصوص محمد شریعتمداری معاون اجرایی رئیس جمهوری از برآورد انصراف یک دهک از جمعیت یارانه بگیران خبرداده است که معادل 7 تا 5/7 میلیون نفر می‌شود. به گفته وی آمار انصرافی‌ها خوشایند نیست.

بنابراین در 10 روز نخست ثبت‌نام روزانه بین 2 تا 4 میلیون و 200 هزار نفر در سایت یارانه‌ها ثبت‌نام کرده‌اند و بدین ترتیب تنها 10 درصد از کسانی که تاکنون یارانه دریافت می‌کردند از ادامه دریافت انصراف داده‌اند. در همین ارتباط یک عضو کمیسیون برنامه و بودجه  مجلس نیز به نقل از مدیران ارشد معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری  از انصراف حدود 5/7 میلیون نفر خبرداده است. رجب رحمانی با اشاره به جلسه دیروز برخی نمایندگان با معاونان معاونت برنامه‌ریزی و نظارت راهبردی رئیس جمهوری اظهار داشت: «در این جلسه معاونانی که حضور داشتند از انصراف دهک اول در دور جدید پرداخت نقدی یارانه‌ها خبر دادند.» وی گفت: «حدود 10 درصد از مردم بطور قطعی از دریافت یارانه نقدی انصراف داده‌اند.» به رغم تعداد انصراف دهندگان در این مرحله، اعتماد دولت به مردم برای خوداظهاری و ثبت‌نام داوطلبانه نقطه مثبتی تلقی می‌شود.

 علت چیست؟

چند روزی که از ثبت‌نام متقاضیان گذشت برخی از رسانه‌ها به پایین بودن میزان انصراف از دریافت یارانه اشاره کردند. آماری که اکنون از سوی دولت هم به تأیید رسیده است. اما سؤالی که باقی می‌ماند این است که چرا تعداد انصراف دهندگان از دریافت یارانه تنها محدود به دهک ثروتمند جامعه شد و تقریباً 9 دهک دیگر خود را نیازمند دریافت یارانه معرفی کردند؟

در این بخش چندین علت وجود دارد که معاون اجرایی رئیس جمهوری نیز به برخی از آن‌ها اشاره کرده است. به گفته شریعتمداری نامناسب بودن تبلیغات و اطلاع‌رسانی از طریق صدا و سیما یکی از کاستی‌هاست که می‌توانست بهتر انجام شود. از آنجا که هدفمندی یارانه‌ها یکی از مهمترین طرح‌های اقتصادی کشور محسوب می‌شود و نحوه اجرای آن در زندگی تک تک ایرانی‌ها تأثیر می‌گذارد بطور قطع جای آن داشت تا صدا و سیما به همراه سایر رسانه‌ها در یک بسیج عمومی در جهت اهداف این طرح ملی همکاری می‌کردند تا نتایج مورد انتظار آن محقق شود. اما همانگونه که مشاهده شد میزان اطلاع‌رسانی در روزهای قبل و هنگام ثبت‌نام نه تنها چشمگیر نبود بلکه برخی از جملات آن در ذهن مخاطبان تأثیر معکوس می‌گذاشت.

موضوع دیگری که معاون رئیس جمهوری به آن اشاره کرده است به مسائل فرهنگی برمی‌گشت. به گفته وی از ابتدا در نظرسنجی‌ها تنها 10 درصد از مردم اعلام انصراف کرده بودند و در میان اقشار مرفه نیز برخی بیان کرده‌اند که ترجیح می‌دهند یارانه نقدی را دریافت و خود در اختیار افراد نیازمند قرار دهند زیرا از این طریق اطمینان بیشتری دارند. همچنین شماری قرار گرفتن نام انصرافی‌ها در فهرست ثروتمندان را علت ثبت‌نام خود اعلام کرده‌اند تا از این طریق از تبعات احتمالی آن در امان بمانند. در مجموع می‌توان گفت آنگونه که انتظار می‌رفت میزان همکاری عمومی در نحوه ثبت‌نام محقق نشد. علاوه بر این در صورتی که دولت پیش از ثبت‌نام برنامه‌های خود را به صورت دقیق اعلام می‌کرد بطور قطع تأثیر بهتری بر میزان انصرافی‌ها می‌گذاشت.

 سوء‌استفاده ممنوع

در دولت دهم، رئیس جمهوری وقت با اعلام فراخوانی از مردم خواست تا به صورت داوطلبانه از دریافت یارانه نقدی خود انصراف دهند ولی بر خلاف انتظار دولت تنها 925 نفر با ارسال پیامک آمادگی خود را برای اهدای یارانه خود اعلام کردند. این اتفاق به خوبی نشان می‌دهد که پایین بودن میزان انصرافی‌ها و میل مردم برای دریافت یارانه به مسائل بسیاری مربوط می‌شود بنابراین منتقدان دولت نباید از این فضا به نفع خود سوء‌استفاده کنند. در وهله نخست موفقیت یا عدم موفقیت در مرحله دوم هدفمندی یارانه‌ها به همکاری تمام نهادها و مشارکت عمومی تمام مردم بستگی دارد و نمی‌توان موفق بودن یا نبودن آن را تنها به پای دولت نوشت. از سوی دیگر تمایل 90 درصد مردم برای دریافت یارانه نشان می‌دهد که آن‌ها همچنان به دلیل شرایط نامساعد اقتصادی چند سال اخیر نسبت به آینده اعتماد چندانی ندارند و ترجیح می‌دهند تا مبلغ یارانه را به عنوان تأمین‌کننده بخشی از هزینه‌های خود دریافت کنند.

 گزینه انصراف از یارانه باز است

رئیس داده پردازی سازمان هدفمندی یارانه ها گفت: در حال حاضر تنها گزینه انصراف از دریافت یارانه در سایت رفاهی فعال است و افرادی که در روزهای گذشته برای یارانه نقدی ثبت‌نام کرده‌اند، می‌توانند با مراجعه به سامانه از دریافت یارانه انصراف دهند.

رئیس داده پردازی سازمان هدفمندی یارانه‌ها از امکان انصراف از دریافت یارانه‌ها خبر داد و گفت: «گزینه انصراف در سامانه رفاهی همچنان باز است.»

رئیس داده پردازی سازمان هدفمندی یارانه‌ها درباره امکان ویرایش اطلاعات ارائه شده نیز گفت: «هنوز در این خصوص برنامه‌ای ارائه نشده است اما به محض دریافت جزئیات جدید اطلاع‌رسانی می‌شود.»

 تمام ثبت‌نام شده‌ها یارانه می‌گیرند

هر چند براساس گفته‌های معاون اجرایی رئیس جمهوری در اردیبهشت ماه تمام کسانی که در مرحله جدید ثبت‌نام کرده‌اند یارانه نقدی دریافت می‌کنند، ولی این رویه تنها تا اعلام نتایج راستی آزمایی‌ها ادامه خواهد یافت و با اعلام تدریجی نتایج کسانی که شرایط لازم را ندارند در روزها و ماه‌های آتی از فهرست یارانه بگیران خط می‌خورند.