سرویس سیاسی خرداد: انتخابات یازدهمین دوره ریاست جمهوری در یک برهه تاریخی و با توجه به شرایط ویژه به نقطه غایی خود رسید؛ در این دوره هم ثبت نام ها غیر منتظره بود و لحظات پایانی آن سپهر سیاست ایرانی را دچار تلاطم کرد و هم عدم احراز صلاحیت ها یا به زبان خودمانی رد صلاحیت ها تعجب برانگیز شد و واکنش های مختلفی در بر داشت. شرایط پیرامونی چند سال گذشته و فشارهای بیرونی مضاعف بیگانگان هم بر اهمیت این انتخابات افزوده بود و نگاه های بسیاری را در سراسر جهان به آن معطوف داشته بود. اکنون یکماه و اندی از آن روزهای پر هیاهو گذشته است و با فروکش کردن تب انتخابات فرصتی مغتنم حاصل شده تا جعبه سیاه انتخابات را رمزگشایی کرده و به کنه تحولات آن واقف شد با توجه به همه این نکات خبرنگار روزنامه شرق مصاحبه مشروح و مفصلی با سخنگوی پیشین و 12 ساله شواری نگهبان به انجام رسانده و پیرامون عدم احراز صلاحیت رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام و تایید صلاحیت دو کاندیدای غیر اصولگرا که اکنون یکی از آنها رئیس جمهور منتخب کشور نام گرفته؛ گفتگو کرده است. بی گمان عباسعلی کدخدایی که در جریان ریز ماوقع موضوع تایید صلاحیت ها قرار داشته منبع موثقی است که اظهاراتش می تواند جالب توجه بوده و بخشی از پشت پرده انتخابات را هویدا کند. در ادامه بخش هایی از این مصاحبه در پی می آید:
تا به حال شده است که شورای نگهبان به یک نامزد پیغام دهد که مثلا به نفع شماست از انتخابات کنارهگیری کنید و رقابت را ادامه ندهید؟
رویهای در شورای نگهبان است که بیجهت، اعتبار و آبروی افراد زیر سوال نرود چون ما معتقد هستیم که شورای نگهبان یک مرجع خاص است کاری نداریم که این شخص در کجا هست و چه سمتی دارد و بنابراین خیلی از افرادی که صلاحیتشان در شورای نگهبان تایید نشده است، الان از مقامات و سیاسیون هستند و مشکلی هم نداشتند و ما هم هیچوقت مدعی نبودیم که فرد نباید جای دیگری باشد. برای همین برای حفظ حرمت افراد ما فکر میکنیم اگر راههای میانبری هم هست وارد شویم. یکی این است که مثلا اگر رای گرفتیم باید بفرستیم به وزارت کشور قبل از آن میشود با خود فرد صحبت کرد یا گاهی خود افراد مراجعه میکنند که اگر صلاحیت ما تایید نمیشود، بگویید که ما انصراف دهیم.
این چند بار رخ داده است؟
افراد زیادی به ما مراجعه میکنند.
مواردی که خود شما به فرد مراجعه کردهاید، چه تعداد بوده است؟
از مقامات ما افرادی را دعوت کردیم و گفتیم ظاهرا برای شما رایی در شورا نیست اگر مایل هستید، میتوانید انصراف دهید. بعضیها پذیرفتهاند برخی گفتهاند نه ما تا آخر میایستیم.
بهطور مشخص من روایت آقای هاشمی را میخواستم مطرح کنم. اینکه هم خودشان و هم یکی از نزدیکانشان گفتهاند که یکبار آقای لاریجانی و یکبار یک شخصیت سیاسی دیگر از طرف شورای نگهبان برای ایشان پیغام میآورند به نفع شماست که کنار بروید و اعلام انصراف کنید چون ردصلاحیت شما هزینه زیادی را به نظام تحمیل میکند که ایشان نمیپذیرند و ...
درباره آقای هاشمی وقتی رایگیری شد ایشان رای لازم را نداشت آقایان فقهای شورای نگهبان بهویژه دبیر شورا، حضرت آیتالله جنتی گفتند که بهتر است برخی آقایان بزرگان با ایشان ملاقاتی داشته باشند و بگویند با توجه به این رای، بعد گلایهای نکنند که چرا به ما نگفتید. خیلی وقتها میگویند که چرا از قبل به ما نگفتید. با برخی آقایان علما صحبت کردند که یا قم بودند یا دلایلی که آوردند، نشد.
یعنی قرار بود آنها به آقای هاشمی پیغام بدهند؟
بله، اما نشد. بعد با من مشورتی شد من عرض کردم که مثلا جناب دکتر لاریجانی با آقای هاشمی رفتوآمدی دارند و ممکن است صحبت کنند.
چون قبلا هم با آقای لاریجانی در مسایلی دیگر صحبتی شده بود. آقایان فقهای شورای نگهبان پذیرفتند و بعد هم گفتم که با جناب آقای روحانی هم که بررسی صلاحیت ایشان تمام شده بود هم سلامعلیکی داریم از طریق ایشان هم میشود اقدامی کرد که پذیرفتند. من تلفن زدم به آقای لاریجانی، ایشان اول مقداری سختشان بود اما بعد پذیرفتند و گفتند امشب روضه دارند فردا صحبت میکنند. جناب آقای روحانی را زنگ زدم احوالپرسی کردیم گفتند دود سفیدی بلند شده است از شورای نگهبان؟ گفتم سفید و سیاه است و اگر ممکن است تشریف بیاورید اینجا برای گفتوگو که بعد از نماز مغرب حدود ساعت 9 شب بود آمدند. آنجا من هر دو مطلب را خدمت ایشان گفتم. ابتدا گفتم تبریک میگویم که شما رای لازم را آوردید و آقایان اعتماد کردهاند و نکته دوم این خبر در رابطه با جناب آقای هاشمی است که رای لازم را نداشتند و نظر آقایان این است که با ایشان صحبتی شود که اگر مایل هستند انصراف دهند. ایشان هم تعجب کردند هم گفتند برویم با بقیه آقایان صحبت کنیم که شاید نظر عوض شود.
چند روز قبل از اعلام صلاحیتها بود؟
دوشنبه یعنی یک روز قبل از آن بود که ما باید اسامی تاییدصلاحیتشدگان را به وزارت کشور اعلام میکردیم. من به آقای روحانی اعلام کردم که دیگر امیدی به رایگیری نیست و همین یکبار رایگیری شده است و آقایان نظرشان این است که این پیام به آقای هاشمی منتقل شود که یکی، دو ساعت هم گفتوگویی داشتیم و از هر دری سخنی گفتیم و بعد تشریف بردند و قرار شد خبر دهند. فردا دکتر لاریجانی بعد از ملاقات با آقای هاشمی رفتند نتیجه را به دبیر شورای نگهبان گفتند با این عنوان که آقای هاشمی نپذیرفتهاند و گفتهاند اشکالی ندارد من میایستم. بعد هم همین گفته را آقای لاریجانی تلفنی به من گفتند. آقای روحانی هم همین خبر را بعدا تلفنی به من گفتند.
آقای هاشمی صحبتهایی را در ارتباط با علت ردصلاحیتشان مطرح کردهاند، مبنی بر حضور مقام، امنیتی در جلسه شورای نگهبان و اینکه این مقام، اعضا را متقاعد میکنند که به آقای هاشمی رای منفی بدهند با این استدلال که ایشان رای بالایی دارد و حتما رای میآورد در حالی که این اتفاق مطلوب شرایط فعلی نیست و از این صحبتها و اینکه ایشان نباید تاییدصلاحیت شوند. خاطرم هست که در نخستین نشست خبری شما بعد از انتخابات هم همین سوال پرسیده شد.
من البته تعجب کردم چون بزرگان که نباید به این شایعات توجه کنند ما جایگاه افراد را خیلی بالاتر از اینها میدانیم که این بحثهای خیلی سادهانگارانه مطرح شود و اینگونه تصور شود که نهاد شورای نگهبان دنبال این است که ببینند چه کسی رای بیشتری دارد بعد به او بگویند برود کنار و از این حرفها. اینها دون شأن شوراینگهبان است. اما در ارتباط با کلیت بحث باید بگویم که در انتخابات ریاستجمهوری برخلاف مجلس، رسیدگی ما یکمرحلهای است یعنی خود شورای نگهبان بررسی میکند نه هیات مرکزی و نه هیاتهای نظارت استانی. نسبت به خیلیها چون افراد شاخصی هستند و همه میشناسند نیازی نیست که مدرک یا سندی آورده شود.
یعنی درباره آقای هاشمی سند و مدرکی ارایه یا خواسته نشد؟
نهتنها آقای هاشمی بلکه خیلیهای دیگر. من فکر میکنم دو یا سه نفر بودند که دربارهشان مطرح شد که اطلاعات دیگری هم هست که ما گفتیم خب بیاورید. اتفاقا نسبت به یکی از آقایان که خیلی هم بحث دربارهاش بود و صلاحیتش تایید نشد انبوهی اطلاعات حاشیهای به ما رسید. حالا هر کسی یک نظری داشت. نسبت به برخیها، مطالب جستهگریختهای بود. در انتخابات نهادهای رسمی باید به ما جواب دهند. نمیتوانیم که مثلا به گزارش مردمی رجوع کنیم. این در شأن شورای نگهبان بهویژه برای انتخابات ریاستجمهوری نیست. آنموقع گفتند خب باید خود وزیر اطلاعات بیاید توضیح بدهد اگر مطلبی هست. وزیر اطلاعات آمدند یک توضیحات کلی دادند.
درباره شخص آقای هاشمی؟
نه اصلا نسبت به آقای هاشمی حرف نزدند نسبت به مباحث و حوادث پیرامونی و تحلیل اوضاع و احوال کشور و بینالمللی صحبت کردند. صحبتهای ایشان یقین دارم که هیچ اثری از این جهت روی رای افراد نداشت یعنی اگر وزیر هم نمیآمد همین تعداد رای به ایشان داده میشد، چون عرض کردم یک تحلیلی بود از شرایط ایران و آقایان هم سوالاتی داشتند از ایشان پرسیدند. بعد از آن جلسه هم رایگیری شد و اتفاقا تا نزدیکی ظهر طول کشید که من هم وقت گرفتم صحبت کنم که چون وقت اذان بود، من هم صرفنظر کردم. بعد رایگیری شد و رای لازم را نداشتند.
در علت ردصلاحیت آقای هاشمی بحث سن ایشان مطرح شد. چرا؟
ما اینبار قبل از انتخابات درباره شرایط اصل115 بررسیهایی داشتیم و یک آییننامه داخلی هم تدوین شد و درباره همه شرایط این اصل که معیارمان چیست، مفصل صحبت شد. اگرچه به نتیجه موثر نرسیدیم ولی خود این فضا به اعضا برای تصمیمگیری کمک کرد. یکی از بحثها، خارج از بحث سن که اینها را مجلس میخواست وضع کند و ما مخالفت کردیم.
برای این سوال کردم که بهویژه در ارتباط با ردصلاحیت آقای هاشمی این مورد مطرح شد.
در مجموع در تواناییها بحث شد که ریاستجمهوری دوندگیهایی نیاز دارد که مثلا شما الان کسی مثل آقای احمدینژاد دارید که هر لحظه یک جایی است.
البته ایشان خودشان تمایل به این کار دارند و بحث سفرهای استانی را هم خودشان ابداع کردند اما این سفرها، از وظایف رسمی رییسجمهوری نیست.
بله منظورم این است که با این گستردگی کار، فرد چابکی را میخواهید که مدیریت فعالی را داشته باشد. این بحث توانایی در مجموع مطرح شد اما نه اینکه مثلا سقف سن 80 تا 70 یا 85سالگی را بگذاریم. اصلا چنین چیزی را نمیتوانیم مطرح کنیم.
یعنی مثلا اگر آقای هاشمی وزن کمتری داشتند و کمی چابکتر بودند پس احتمالا رای میآوردند؟
نه منظور ما بحث توانایی بهطور کلی بود.
این را فقط در مورد پست ریاستجمهوری مدنظر دارید یا مثلا در خود شورای نگهبان هم این مساله توانایی موردتوجه است؟
بله حرف شما درست است اما ملاحظه فرمایید جناب هاشمی رییس مجمع تشخیص مصلحت هستند دو هفته یکبار چند ساعتی جلسهای هست کسی هم ایرادی نگرفته است اما ریاستجمهوری فرق دارد.
درست است که آقای شاهرودی هم در آن جلسه رایگیری حضور نداشتند؟
جلسات گاهی به علت سفر یا کسالت اعضا غایب دارد. جلسات فوقالعاده که هست چون غالب آقایان فقها از قم میآیند باید هماهنگی کنیم اما اینکه در دستور کار چی هست مشخص نیست. روز قبل با دفتر آقایان هماهنگ کردیم چون زمان داشت میگذشت و ما باید سهشنبه نظر میدادیم گفتیم که یک جلسه دیگر باید آقایان تشریف بیاورند اگر موافق باشند دوشنبه. همه قبول کردند. صبح ما دیدیم که ایشان تشریف نیاوردند ما پیگیری کردیم گفتند ظاهرا ایشان نمیتوانند کاری برایشان پیش آمده اما معلوم نبود که آن روز موضوع آقای هاشمی مطرح میشود.
خب مگر فقط ایشان باقی نمانده بود؟
نهخیر افراد دیگری هم بودند. ممکن بود نفر قبل از ایشان اینقدر بحث ببرد که دوباره بیفتد به سهشنبه صبح.
در هر جلسه چند نفر بررسی میشوند؟
هیچ معلوم نیست بستگی دارد به بحثهایی که در جلسه میشود. محدودیتی نیست. ما نسبت به بقیه افراد هم که رسیدگی کردیم معمولا یکی، دو نفر غایب داشتیم. ما حد نصاب را همیشه داشتیم کما اینکه ممکن بود در برخی جلسات همه افراد و اعضا هم حاضر نباشند.
علت اینکه شورای نگهبان بررسی صلاحیتها را چند روز تمدید کرد چه بود؟ ما در سالهای گذشته این میزان تمدید زمان نداشتهایم. به نظر میرسید که بهعلتی یا درباره اشخاصی شورای نگهبان نمیتوانست بهراحتی تصمیمگیری کند یا اینکه مثلا دنبال یک راهحل میگشت. آیا مساله تمدید بهویژه به مورد شخص آقای هاشمی بازنمیگشت؟
خیر، تمدید معمولا برای امکان فرصت بیشتر جهت بررسی صلاحیتهاست. با عنایت به تعداد زیاد ثبتنامکنندگان این تمدید انجام شد.
نتیجه تاییدصلاحیتها باعث شد عدهای این شائبه را ایجاد کنند که شورای نگهبان یکجور مهندسی درونی برای خودش دارد مثلا دست به یک چینش زده است تا توازنی بین نیروها و گروههای سیاسی از نگاه خودش ایجاد کند و تقریبا بین گروههای سیاسی مطرح و پذیرفته موجود هرگروهی برای خودش نمایندهای در انتخابات داشته باشد.منتقدان مدعی بودند مثلا شورای نگهبان اگر چهار اصولگرا را تایید کرده است در کنارش دو یا یک فرد نزدیک به اصلاحطلبان را هم بهاضافه یک فرد بیطرف میگذارد تایید شوند. مثلا درباره شخص آقای غرضی شاید خیلیها اصلا یادشان نبود یا نمیدانستند که چنین کسی هم بوده یا ثبتنام کرده است بعد یکدفعه معلوم میشود که ایشان از سوی شورای نگهبان تاییدصلاحیت شده است اما افرادی مانند فلاحیان یا متکی یا دیگر شخصیتهای طیف اصولگرا ردصلاحیت میشوند.
من یک شوخی بکنم که هیچکدام از اعضای شورای نگهبان تا جایی که من میدانم «مهندسی» نخواندهاند. آنچه مسلم است در ارتباط با افرادی که اشاره کردید گاهی اوقات که صحبت میشود ما میرسیم به لب مرز. نمیدانم این را بگویم یا نه برخی نامزدها گاهی رایشان به شش میرسد یک رای دیگر میخواهند که صلاحیتشان احراز شود. برخی آقایان دوباره درخواست میکنند یا با آقایان مشورت میکنند که اگر این مشکلات هست این حسنها هم هست و در جهت حل مساله رایزنی میکنند. اما فراتر از این نه. شاید نسبت به دو نفر که اگر اسم ببرم برای شما خیلی مهم است این کار با وساطت دبیر شورای نگهبان، انجام شد، یعنی اگر بر همان روال سابق بود رای لازم را نداشت، اما دبیر شواری نگهبان گفت من هم شناخت دارم از اینها، میدانم که میتوانند مفید باشند و با یکی، دو نفر صحبت کردند که رای نداشتند، آنها هم آمدند رای مثبت خودشان را اعلام کردند.
میتوانید نام ببرید؟
میترسم در کشور زلزله شود.
ولی به نظرم اشکالی ندارد بهویژه که نگاه مثبت دبیر شورای نگهبان را نسبت به این دو نفر نشان میدهد.
یکی آقای روحانی که ابتدا پنج رای داشتند و بعد روی شش رای ثابت ماندند، آقای جنتی رایزنی کردند و آقای دکتر عارف که پنج رای داشتند. آقای جنتی گفتند من ایشان را میشناسم از قدیم، انسان متدینی هستند اگر تمایل دارید به ایشان رای دهید.
پس بعید نبود که هیچ اصلاحطلبی رای نیاورد درست است؟
اصلا بحث اصلاحطلبی نیست. رایی نداشتند. البته من این را به خود آقای روحانی هم گفتم.
درباره تعداد چطور؟ آیا قرار بود تعداد مشخصی تایید صلاحیت شوند؟
نه اصلا، من حتی همان زمان که برخی فقها اعلام کردند، خودم اعتراض کردم. گفتند ما حساب خودمان بوده، فهرست را که نگاه کردیم گفتم شاید این هفت یا هشت نفر مناسب باشند نه اینکه نظر شورای نگهبان این باشد. ما موظفیم همه اسامی را بدهیم آقایان ببینند و افراد شاخص را دربیاوریم. اصلا این نیست که بگوییم که میخواهیم هشتنفر را تایید کنیم، بعد بیاییم کاری کنیم که این عدد ما درست دربیاید. ممکن بود کمتر یا بیشتر باشند یا حتی هر 40 نفر شاخصی که ثبتنام کرده بودند رای بیاورند. ما به فلسفه اعداد معتقدیم اما نه به معجزه آن؟!
ولی معمولا تعداد افراد اعلام شده از یک عددی کمتر و بیشتر نبوده است، معمولا یک محدوده مشخصی دارد. مثلا شما نیامدهاید یکسال چهارنفر را اعلام صلاحیت کنید دفعه بعد مثلا 40 نفر را.
برگردید به اینکه ما واقعا بین اینها، این تعداد را هم در هر دوره با یک تسامحی تایید میکنیم.
یعنی باید کمتر باشد؟
بله اگر بخواهیم دقت کنیم همینطور است. من عرض کردم آن دو مورد را که لب مرز بودند و دبیرشورای نگهبان سعی کرد رایزنی کند، چون آنها هم مردد بودند. ولی اگر آنجور نبود به نظرم عدد ما به پنج میرسید یا مثل دوره گذشته به چهار میرسید.
رایگیری مخفی است؟
خیر، 12 نفر هستند که نظرشان را اعلام میکنند. جلسات ما همه ضبط صوت و تصویر دارد.
می شود گفت که برخی اعضا به واسطه جایگاه یا ویژگیهای شخصیتیشان در رایگیریها نظرشان روی دیگران تاثیرگذار است؟ مثلا نظر و رای فقها روی رای حقوقدانها تا چه اندازه تاثیرگذار است؟
نه. گاهی عکس این صادق است. افرادی بودند که حتی دبیر شورای نگهبان به آنها گفته بود چرا شما رای نمیدهید آنها گفته بودند خب ما هم دلایلی داریم که رای نمیدهیم.