زنانی که رغبتی به اهدای خون ندارند

قطره‌ها، لحظه به لحظه در رگ‌های حیات تو جاری‌اند و تو از این قطره‌های سرخ، زنده‌ای و در کوچه‌های زندگی، جریان داری. نفس‌هایت، تأخیر نمی‌کنند. صدایت را به هر طرف می‌پراکنی، چشم‌هایت به هرچه تماشا قد می‌دهند و لبخند، راه لبانت را گم نمی‌کند.
لبخند هر لحظه، صدای مواج شادی و چشم‌های درخشان تماشایش از رونق می‌افتند و چون شمعی در آستانه خاموشی، بر درگاه مرددِ ماندن و رفتن، می‌نشیند؛ در انتظار دست‌های توانگر یک بخشش. تو اگر از این قطره‌های سرخ در تن او بریزی، تو اگر دست به کار این اهدای آسمانی شوی، رگ‌های خشکیده او زندگی از سر می‌گیرند و خزان رخساره‌اش به بهاران می‌رسد.

به گزارش خرداد به نقل از مهرخانه، خون از ارزشمندترین مواد حیاتی در دنیاست كه با وجود پیشرفت‌های خیره ‌كننده در علوم پزشكی هنوز جایگزینی برای آن یافت نشده است و هر روز نیاز به این ماده حیاتی بالا می‌رود. افزایش حجم حوادث ترافیكی و گسترش روش‌های تشخیص درمانی در زمینه بیماران سرطانی و ژنتیكی نیز باعث شده تا نیاز بشر به خون و فرآورده‌های آن بیش از گذشته باشد. این در حالی است كه در گذشته افراد در ازای اهدای خون، پول و غذا دریافت می‌كردند، اما امروزه ایران در خاورمیانه در زمینه اهدا خون داوطلبانه به 100 درصد رسیده و از جایگاه نخست برخوردار شده است. در میان این آمار درخشان اما با سهم پائین حضور زنان در اهدای خون مواجه هستیم و بر اساس گزارش‌ها، زنان مشاركت بسیار كمی در تأمین خون مورد نیاز بیماران دارند.

مرداد سال 1353 شمسي سازمان انتقال خون ايران با هدف سامان بخشيدن به وضع آشفته خون‌رساني و به منظور ترويج فرهنگ اهدا، تهيه و تأمين خون و فرآورده هاي سالم و مطمئن و رايگان براي رفع نياز بيماران نيازمند، به خصوص مبتلايان به تالاسمي، هموفيلي و لوسمي به وجود آمد. از آن تاريخ به بعد، سالروز تأسيس اين سازمان در نهم مرداد ماه، به عنوان روز اهدای خون نام گذاري شده است.

جمع‌آوري خون از داوطلبانِ اهدای خون، و آماده سازي آن براي نجات بيماران و مصدومين، ايجاد پايگاه در بيمارستان‌ها و واحدهاي سيار و ثابت جهت تهيه خون، ثبت اطلاعات لازم به منظور دعوت براي اهداي خون به هنگام ضرورت و توزيع خون و فرآورده‌هاي آن به مراکز درماني و بيمارستان‌ها و ..... از جمله وظایف سازمان انتقال خون ايران است.

طبق گفته کارشناسان، هر فرد بالغ (بين 17 تا 65 سال) با وزن متوسط پنجاه کيلوگرم، حدود پنج و نيم تا شش ليتر خون دارد و با اهداي 250 سي‌سي تا 450 سي‌سي از خون خود، نه تنها سلامتي خود را به مخاطره نمي‌اندازد، بلکه ضمن کمک به سلامتي خود، نجات بخش زندگي ديگري نيز خواهد شد.

اهدای خون همچنين مي‌تواند در کشف بيماري‌هاي نهفته در اهدا کنندگان خون کاملاً مؤثر باشد. مهمترین هدف انتقال خون در ایران تأمین خون و فرآورده‌های سالم آن با بهترین كیفیت استاندارد مطابق با موازین تعیین شده بین‌المللی برای بیماران و نیازمندان و همچنین ترویج طب انتقال خون است.

معمولاً اهدا ‌كنندگان مستمر خون، افرادی هستند كه حداقل دو بار در سال اهدای خون داشته و از تمامی راه‌های انتقال بیماری‌های مختلف خونی مطلع هستند. اهدا كنندگان مستمر، ‌بهترین منبع تأمین خون در كشور در مواقع اضطراری هستند. اكنون، زنان سه بار در سال و مردان چهار بار در سال می‌توانند خون خود را اهدا كنند.

آمارها نشان مي‌دهد با وجود نقش پررنگي كه زنان مي‌توانند در زمينه اهداي خون داشته باشند، متأسفانه آمار اهداي خون بانوان چيزي در حدود 7 درصد است كه نسبت به ميزان قابل انتظار بسيار پايين است. این خبری است که مدیر کل روابط عمومی سازمان انتقال خون با بیان آن ابراز نگرانی می‌کند.

در کشور ما سهم اهدای خون بانوان نهادینه نشده است
بشیر حاجی‌‌بیگی در این خصوص می‌گوید: متأسفانه در کشور ما سهم اهدای خون بانوان نهادینه نشده و اهدای خون در بانوان آمار پایینی را در کشور دارد در حالی که آمار اهدای خون بانوان در کشورهای اروپایی در بسیاری موارد با مردان برابری می‌کند.

وی می‌افزاید: تهران به دلیل داشتن مراکز درمانی و بیمارستانهای متعدد بیشترین مصرف خون و فرآورده‌های خونی را دارد و این در حالی است که اهدای خون بانوان تهرانی به طور میانگین 5 درصد است و گاهی هم کاهش می‌یابد.

بانوان لرستانی در صدر اهدای خون
حاجی بیگی تصریح می‌کند: در بین استانهای کشور، بانوان استان لرستان با 10.5 درصد بیشترین آمار اهدای خون را به خود اختصاص داده‌اند که پس از آن بانوان کردستان با 8.3 درصد، خراسان جنوبی با 8 درصد و بانوان کرمانشاه با 7.9 درصد بیشترین آمار اهدای خون را به خود اختصاص داده‌اند.

وي با ابراز تأسف از مشاركت كم زنان ايراني در اهداي خون، ادامه داد: كاري تحقيقاتي در جهت بررسي علل پايين بودن ميزان اهداي خون در زنان كشور در دست انجام است اما در روزهاي عاشورا و تاسوعا و همچنين شب‌هاي قدر، بسيار مشاهده مي‌كنيم كه زنان همراه همسران خود، براي اهداي خود مراجعه مي‌كنند.

مشارکت دو درصدی زنان سیستان و بلوچستان در اهدای خون
به تصریح حسین خیامی مدیرکل انتقال خون خراسان رضوی نیز، بانوان خراسانی تنها ۹ درصد اهدا کنندگان خون را به خود اختصاص داده‌اند و مطابق آمارها هر ساله میزان اهدا کنندگان خون در میان بانوان افزایش نمی‌یابد.

 وی به زنان توصیه کرد: پزشکان بارها اذعان کرده‌اند که اهدای خون برای بانوان هیچ‌گونه ضرر و آسیبی را در پی ندارد بنابراین از همه بانوان انتظار می‌رود تا در شب‌های پرفیض قدر همدوش مردان‌گوی رقابت را در این اقدام خداپسندانه و حیاتی از مردان بربایند.

در استان آذربایجان شرقی نیز مشارکت زنان در انتقال خون بسیار سؤال بر انگیز است. محمدرضا خلیلی رئیس سازمان انتقال خون این استان نیز در این رابطه می‌گوید: زنان تنها دو و نیم درصد اهداکنندگان خون در استان آذربایجان‌شرقی هستند.

مدیرکل انتقال خون استان یزد نیز در این خصوص تصریح می‌کند:‌ متأسفانه سال گذشته میزان مشارکت بانوان یزدی در امر اهدای خون سه درصد بیشتر نبوده است اما در سال جاری با افزایش آن به ۳/۹ درصد رسید.

اسماعیل صانعی‌مقدم رئیس انتقال خون استان سیستان و بلوچستان نیز در این زمینه می‌گوید: کمترین مشارکت زنان در کشور متعلق به این استان و به میزان 2 درصد است و این در حالی است که بالای 50 درصد از خون این استان را خانم‌ها مصرف می‌کنند.

چرا زنان رغبتی برای اهدای خون ندارند؟
اما چرا زنان برعکس مشارکت بالایشان در سایر زمینه‌ها، رغبتی به اهدای خون از خود نشان نمی‌دهند؟ حاجی‌بیگی، ترس را یکی از عوامل اصلی آمار پایین اهدای خون در بین بانوان عنوان کرده و می‌گوید: کم‌خونی عامل دیگری است که بانوان به این دلیل مایل به اهدای خون نیستند در صورتی که اهدای خون در ایجاد کم‌خونی دخیل نیست.

معمولاً آمار معاف شدگان زن بالاتر از آقايان است
دكتر مهتاب مقصودلو، مدير دفتر جذب، آموزش و حفظ اهداكنندگان سازمان انتقال خون نیز در این خصوص اظهار می‌دارد: همراه با رشد و توسعه اجتماعي بانوان در جامعه سطح مشاركت زنان ارتقا يافته است، به نحوي كه طبق گزارش بانك جهاني بالاترين ميزان مشاركت زنان در فعاليت‌هاي خيريه و مذهبي بوده است. اما به نظر مي‌رسد ناآگاهي اين قشر از اين كه اهداي خون لطمه‌اي به سلامتي آنان نمي‌زند و آنان نيز مي‌توانند با داشتن شرايط عمومي اهدا به جمع اهداكنندگان خون بپيوندند، سبب شده است كه كمتر براي اهداي خون اقدام كنند.

وي مي‌افزايد: اين نشان مي‌دهد دسترسي و توجه بانوان به اطلاع رساني در مورد اهداي خون كمتر از آقايان است. همچنين اين باور كه زنان نيز مي‌توانند اهداكننده باشند در جامعه خصوصاً ميان بانوان قوت چنداني ندارد.

وي درباره آمار معافيت اهداكنندگان خانم‌ها نسبت به آقايان مي‌گويد: تقريباً معافيت از اهدا در حال حاضر حدود 20 درصد مراجعان است. اين عدد نسبت به سال قبل كمي افزايش را نشان مي‌دهد كه البته اين روند عادي است. دليل اين افزايش، سختگيرانه‌تر شدن معيارهاي انتخاب اهداكننده است تا به خوني سالم دست پيدا كنيم، اما معمولاً آمار معاف شدگان زن بالاتر از آقايان است و دليل آن اغلب كم وزني يا نداشتن ساير شرايط اهداي خون از قبيل كم خوني است.

تأثیر عادت ماهیانه در اهدای خون
مقصودلو در خصوص تأثير عادت ماهانه بر اهداي خون مي‌گويد: خانم‌هايي كه شرايط اهداي خون داشته باشند، اغلب حتي در اين دوره نيز مي‌توانند خون اهدا كنند، مگر اين كه دوره‌اي دردناك را تجربه كنند. در اين صورت بهتر است صبر کرده و پس از سپري شدن دوره عادت ماهانه براي اهداي خون اقدام كنند.

موانع اهدای خون برای زنان
وي معتقد است که با شروع بارداري شخص آمادگي اهداي خون را از دست مي‌دهد و تا زماني كه شير مي‌دهد، بهتر است از اهداي خون خودداري كند، اما پس از دوران شيردهي مي‌تواند اهداي خون را از سر بگيرد.

مدير دفتر جذب، آموزش و حفظ اهداكنندگان سازمان انتقال خون از عفونت‌هاي واژينال به عنوان مشكلات رايج خانم‌ها نام برد و درباره اين که آيا امکان اهداي خون در اين شرايط وجود دارد، مي‌گويد: هرگونه كانون عفونت فعال ملاك منع اهداي خون و داشتن تب از علايم آن است. اين نوع عفونت‌هاي مزمن اغلب غيرفعال هستند و تنها بيماري‌هاي عفوني قابل انتقال از طريق تماس جنسي مانند

به گفته وی HIV، هپاتيت B وC  و سيفيليس كه در بدو اهداي خون مورد پرسش قرار مي‌گيرند، موجب منع اهداي خون مي‌شوند.

وي تصریح می‌کند: كم خوني وابسته به وزن شخص نيست و افراد چاق نيز ممكن است كم‌خوني داشته باشند؛ اما در صورت تغذيه درست و دريافت ريزمغذي‌هاي مورد نياز بدن و تغيير شرايط جسمي ممكن است در مراجعه بعدي مشكلي نداشته باشد و بتواند خون اهدا كند.

بانوی رکوددار اهدای خون
یش از 150 مرتبه اهدای خون، رکوردی است که خانم بهیار بازنشسته تأمین اجتماعی به ثبت رسانده است. ام‌کلثوم سهرابی بانوی 50 ساله زنجانی، از 16 سالگی که بهیار شده، اهدای خون را هم آغاز کرده و با وجود گذشت 33 سال از اولین باری که خون داده است، همچنان سرحال است و اهدای خون را امری واجب و خداپسندانه تلقی می‌کند.

این قهرمان اهدای خون، که دیگر مدت‌هاست نامش در ردیف صدتایی‌های اهدای خون قرار گرفته، درباره علت روی آوردنش به اهدای خون توضیح می‌دهد: اوایل انقلاب، از کادر درمان بودم. آن زمان بیماران بسیاری را به بیمارستان می‌آوردند که تیرخورده بودند و احتیاج به خون داشتند.

او اضافه می‌کند: اولین بار برای نجات یک مجروح خون دادم و همین ماجرا جرقه‌ای شد برای این که با خدا معامله کنم.

چه باید کرد؟
حسین خیامی رئیس سازمان انتقال خون خراسان رضوی معتقد است که برای افزایش تمایل بانوان در اهدای خون باید فرهنگسازی لازم صورت پذیرد.

وی ادامه می‌دهد: هم اکنون باور غلطی در بین خانم‌ها نسبت به اهدای خون شکل گرفته است و گمان می‌کنند این امرخداپسندانه کاری مردانه است.

خیامی تصریح می‌کند: تمامی افراد پیش از خون دادن به لحاظ جسمی مورد بررسی قرار می‌گیرند و در صورت دارا بودن شرایط لازم می‌توانند خون اهدا کنند بنابراین بانوان از این لحاظ نباید نگران باشند.

وی می‌افزاید: بیشتر خانم‌ها ضعف جسمانی و داشتن سرگیجه را از عواملی می‌دانند که در کاهش اهدای خون آنان مؤثر است اما در حقیقت اهدای خون علاوه بر کمک به بیماران، سلامتی فرد اهدا کننده را نیز به دنبال دارد و به شادابی و نشاط و بهبود شرایط روحی و جسمانی کمک می کند.

زنان اهدای خون را فراموش نکنند
یکی از پسندیدترین راه‌های کمک به هم نوع اهدای خون است که در تمامی نقاط دنیا انجام می‌شود. افرادی که از این راه به دیگران کمک می‌کنند می توانند جان یک انسان را نجات داده و همچنین خودشان هم سود معنوی و مادی بسیاری از این کار خواهند برد. با این حساب بهتر است زنان به این فرهنگ ملی توجه کنند و با ورود جدی‌تر در این صحنه و بر عهده گرفتن سهمی قابل توجه در انجام این امر پسندیده، خون مورد نیاز بیماران کشور را تأمین نمایند؛ چراکه تعداد قابل توجهی از بیماران نیازمند خون را زنان تشکیل می‌دهند