توفان لرزه‌یی در «مورموری» فروکش نکرده
طی سه روز پس از رخداد زلزله مورموری با بزرگی 6.2 در مقیاس امواج درونی زمین، 21 پسلرزه با بزرگی بیش از 4.6 در مقیاس امواج درونی زمین رخ داده است که بزرگی پنج پسلرزه بیش از 5 بوده که نشان از عدم پایان توفان لرزه یی ایجاد شده طی سه روز اول دارد و همچنان انتظار رخداد پسلرزه های شدید و حتی احتمالا رخدادی در اندازه های لرزه اصلی در هفته های آینده غیر منطقی نباشد.
دکتر مهدی زارع ، دانشیار زلزله شناسی مهندسی پژوهشگاه بین المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله در گفت‌و‌گو با خبرنگار علمی ایسنا با اشاره به زلزله 27 مردادماه مورموری (آبدانان) گفت: زمینلرزه آبدانان در استان ایلام در ساعت 7:02 بامداد روز 27 مرداد 93 به وقت محلی (2:32 بامداد 18 اوت 2014 به وقت بین المللی) در 37 کیلومتری شرق دهلران و 15 کیلومتری آبدانان در استان ایلام و در نزدیکی مرز استان‌های ایلام و خوزستان در منطقه کوهپایه زاگرس رخ داد.
وقوع دو پیشلرزه یکی در ساعت 15:54 با بزرگی 4.6 و دیگری در ساعت 19:17 با بزرگی 4.8 در بعد از ظهر روز 26 مرداد 93 موجب شد تا مردم شب قبل از زمینلرزه اصلی را بیرون از منزل بگذرانند و خوشبختانه در هنگام لرزه اصلی کسی کشته نشد. تلفات این زلزله به بیش از 250 مجروح و حدود 12 هزار نفر بی خانمان محدود شد. زمینلرزه مورموری با سازوکار فشاری و با مولفه امتداد لغز در جنوب مرز خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس در جنوب تاقدیس کبیر کوه و در مجاورت گسل بالارود و شرق گسل دال پری رخ داده است.
شکل -1 پهنه های اصلی ساختاری و زمین شناختی در پهنه رومرکزی زلزله 27 مرداد 1393 مورموری (پس از ورگس و همکاران، 2011)
شکل-2: کانون زمینلرزه 27-5-93 مورموری و گسلهای اصلی پیرامون ساختگاه، پیاده شده بر روی نقشه زمین شناسی جنوب غرب به مقیاس یک میلیونیم شرکت ملی نفت ایران – 1978.
شکل-3 : کانون زمینلرزه اصلی 27-5-93 مورموری (بر پایه گزارشهای پژوهشگاه زلزله، csem و usgs) گسلهای اصلی پیرامون ساختگاه، پیاده شده بر روی نقشه گوگل مپ 2014.
سازوکار ژرفی
وی خاطرنشان کرد: بر اساس اطلاعات تا سه روز بعد از ساز و کار لرزه اصلی زلزله مورموری و بر پایه داده های منتشر شده از حل سازوهای ژرفی پسلرزه های زلزله - که بزرگی بیش از 5.5 داشته اند - سازوکار فشاری در این زلزله بارز است.
با توجه به وضعیت زمین‌ساختی در منطقه مورد مطاله احتمالا صفحه با راستای شمالغرب-جنوب شرق و با شیب به سوی شمال شرق که با مولفه امتداد لغزی راستگرد همراه است می تواند به عنوان صفحه گسلش در این زلزله معرفی شود. ضمنا چنین سازو کار و مشخصاتی با راستای گسل دال پری که رخنمون اثر سطحی آن در حدود 10 کیلومتری غرب کانون زلزله مشهود است همخوانی دارد و چه بسا بتوان این گسل را به احتمال به عنوان مسبب رخداد زمینلرزه 27-5-93 معرفی کرد.
پسلرزه ها
زارع تصریح کرد: در این زلزله تا پایان روز سوم پس از رخداد 21 پسلرزه با بزرگای بیش از 4.6 رخ داده است که پنج تای این پسلرزه ها بزرگایی بیش از 5 داشته اند: روز اول دو پسلرزه با بزرگای 5.7 و یک پسلرزه با بزرگای 5.9، و روز دوم یک پسلرزه با بزرگای 5.2 و روز سوم یک پسلرزه با بزرگای 5.6. از این نظر می توان دریافت که توفان لرزه‌یی ایجاد شده طی سه روز اول پایان نیافته و همچنان انتظار رخداد پسلرزه های شدید و حتی احتمالا رخدادی در اندازه های لرزه اصلی در هفته های آینده غیر منطقی نباشد.
خسارت ها
دانشیار پژوهشگاه بین‌المللی زلزله شناسی و مهندسی زلزله افزود: این زلزله با تمرکز بیشتر خسارتها در شهر مورموری (از توابع آبدانان، استان ایلام) همراه بود. در آبدانان آثار تاریخی نظیر "پشت قلعه"، قلعه "هزاردر" و امامزاده "پیرمحمد(ع)" دچار خرابی و ترک خوردگی شده‌اند. آسیب به "قلعه شاخ" و امامزاده "سید ابراهیم (ع)" گزارش شده و بقعه امامزاده صالح (ع) در بخش ماژین شهرستان دره شهر نیز آسیب دیده اند. پل تاریخی "گاومیشان" دره شهر و قلعه "میرغلام هاشمی" نیز آسیب دیده‌اند. میزان خسارت به بناهای مسکوی در حد 17هزار واحد مسکونی در مورموری و روستاهای اطراف عنوان شده است.
وی درباره علت محدود شدن خسارت ها و کشته نشدن مردم آسیب دیده در این زلزله به وقوع دو پیشلرزه در روز قبل از لرزه اصلی، وقوع زلزله پس از روشن شدن هوا (در ساعت 7 صبح) نه در ساعات شب یا بامداد و قبل از روشن شدن هوا (مثلا 2 یا 3 نیمه شب) و رخداد زلزله در زمان تعطیلی مدارس اشاره کرد.
زارع گفت: بر اساس سابقه لرزه خیزی قابل مشاهده در منطقه زلزله زده، مهمترین رخداد (همراه با احتمالا یک زمینلرزه) در منطقه وقوع زمنلغزش بزرگ سیمره ( کبیرکوه) با پهنای 12 کیلومتر و طول 16 کیلومتر (در ناحیه یال شمالی تاقدیس کبیرکوه و در غرب تنگ فنی) است که تعیین سن های انجام شده سنی تا حدود 10 هزار سال را برای آن تخمین می زند. با توجه به ابعاد زمینلغزش مذکور می توان حدس زد که چنین زمینلغزشی (که یکی از بزرگ ترین زمینلغزشهای شناخته شده در دنیاست) اگر با زمینلرزه ای تحریک شده باشد، با توجه به حجم مواد جا به جا شده احتمالا زلزله محرک آن بزرگی در حد 7.5 تا 8 داشته است. این موضوعی است که در مطالعات بعدی باید تدقیق شود.
وی خاطرنشان کرد: در زلزله های ثبت شده تاریخی می توان به زلزله 872 م سیمره اشاره کرد که در شمال پهنه زلزله زده مورموری با بزرگای 6.8 رخ داده است. همچنین زلزله 1955م در پهنه گسل بالارود (خمیدگی جبهه کوهستان زاگرس) در حدود 100 کیلومتری شمال غرب همین ناحیه با بزرگای 6.0 در همین منطقه رخ داده است. بنابراین توان لرزه زایی حداکثر در این پهنه تا حدود بزرگای 7.5 (یا بالاتر، با دوره بازگشت های بسیار طولانی که موجب رخداد زمینلغزش بزرگ سیمره در یال شمالی کبیرکوه در ناحیه تنگ فنی شده است) برآورد می شود. همچنین زمینلرزه های با بزرگای بین 6 تا 7 در تاریخچه منطقه مشاهده شده است.
