حبس و زندان در انتظار سارقان آثار و مقالات علمی

به گزارش ایرنا، دکتر «شاهین آخوندزاده» به جستجوی راهکارهای قانونی برای برخورد با تقلب و سرقت علمی پرداخت و گفت: سرقت علمی یک واژه وسیع و دارای دامنه ای زیاد است، حالت خفیف سرقت علمی، به استفاده از جملات مقالات دیگران در مقاله و پایان نامه خود، بدون ارجاع خواننده به منبع آن گفته می شود. 

وی در برنامه «افق روشن» گروه سلامت اجتماعی رادیو سلامت دیتاسازی (آمارسازی) را نیز نوعی از سرقت علمی شدید عنوان کرد و گفت: یعنی اینکه افراد بدون اینکه تحقیقی انجام داده باشند، برای آن نتیجه درست می کنند. 

وی در ادامه قطعه قطعه کردن کار تحقیقاتی را یک کار زشت عنوان کرد و اظهار داشت: به این صورت که فردی مطالعه ای را انجام می دهد و به جای اینکه تمام مطالعه را در یک مقاله چاپ کند، آن را در مقاله های کوچک تنظیم می کند و آنها را به مجلات مختلف می دهد. چون همه این مقالات از یک مطالعه بزرگ استخراج شده اند، بخش های زیادی از این مقالات با هم همپوشانی دارند. 

آخوندزاده افزود: متاسفانه سیاست های علمی ما به صورت کمی است و کیفیت را فدای کمیت می کند، در نظر گرفتن تعداد مقالات و کتاب های چاپ شده است، روشی نادرست در رشد علمی افراد است. 

وی در ادامه با بیان اینکه در همه جای دنیا سرقت علمی وجود دارد؛ اما با راهکارهای قانونی و برخوردهای جدی که با این مساله می شود، سعی می کنند آن را به حداقل برسانند، افزود: در حال حاضر، در بسیاری از مجله های علمی دنیا، وقتی فردی به عنوان محقق مقاله ای را به مجله ای می فرستد، نخستین کاری که مسوولان مجله انجام می دهند، این است که فایل مقاله را در نرم افزار قرار می دهند و نرم افزار این موضوع را بررسی می کند که چقدر جملات و محتوای مقاله با مقالات دیگر تشابه دارد. 

وی اضافه کرد: اگر میزان تشابه از استاندارد تعریف شده بیشتر باشد، مقاله به عنوان تقلب در نظر گرفته می شود و غیرقابل چاپ اعلام می شود. تقریبا با راهکارهای علمی که در دنیا، در کشف سرقت علمی بوجود آمده است، این کار سخت شده است.

وی روند انجام پایان نامه های پزشکی را متفاوت از رشته های انسانی و دیگر علوم پایه عنوان کرد و گفت: تقلب هایی که در رشته های علوم انسانی و دیگر علوم پایه، که بیشتر به صورت کتابخانه ایی انجام می شوند، در تحقیقات پزشکی تقریبا قابل انجام نیست. البته چیزی که کمتر می توان آن را کنترل کرد، مسله دیتاسازی (آمارسازی) حتی در رشته های پزشکی است.

***بیش از 55 هزار دانشجو PHD در رشته های پزشکی و غیرپزشکی در کشور استاد گروه روانپزشکی دانشگاه علوم پزشکی تهران با بیان این که افزایش کمی بیش از حد آموزش عالی باعث شد تا مساله سرقت علمی مقداری حاد و پررنگ شود، گفت: ما در ایران و در حال حاضر 55 هزار دانشجو PHD در رشته های پزشکی و غیرپزشکی داریم. 

آخوندزاده افزود: ما توانایی علمی مناسب و اساتید کافی و مجرب برای تربیت این 55 هزار دانشجو را نداریم. وقتی به یک استاد به جای 2 دانشجو، 10 دانشجو PHD معرفی می شود، نظارت کم می شود و احتمال خطا بالا می رود. 

وی تصریح کرد: در این حالت نخستین فرد مسوول در ارتکاب سرقت علمی در انجام پایان نامه نیز استاد راهنما است که نظارت دقیقی ندارد. وظیفه استاد راهنما است که بر انجام پایان نامه نظارت داشته باشد و هر چیزی که از این پایان نامه منتشر شود، نویسنده مسئول آن استاد راهنما است. 

**مجازات بین 6 ماه تا یک سال زندان برای سرقت علمی

وی با بیان اینکه ما در کشور قوانین بسیاری داریم که اجرا نمی شود گفت: ما قانونی از 40 سال پیش داریم و برای کسی که سرقت علمی می کند مجازات زندان بین 6 ماه تا یک سال تعیین کرده است. 

قائم مقام معاونت تحقیقات و فناوری وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی گفت: در سطح دنیا نیز کمیته ای به نام COPE وجود دارد که در حقیقت کمیته اخلاقی نشر در دنیا است. مجلات و دانشگاه ها عضو این کمیته می شوند و اگر هرگونه خطای علمی که اتفاق بیفتد را به این کمیته گزارش می کنند و کمیته آن را بررسی می کند. 

وی با بیان اینکه سرقت پایان نامه و مقالات یک جرم است و بعد عمومی نیز دارد، افزود: سرقت پژوهشی از طریق معاون پژوهشی دانشکده و دانشگاه و در مراحل بالاتر از طریق معاونت پژوهشی وزارت علوم نیز قابل پیگیری است. 

آخوندزاده افزود: همچنین در رشته های پزشکی، اگر محققی در موضوع سرقت علمی شکایت داشته باشد، می تواند به کمیته اخلاق دانشگاه مراجعه کند و در صورت به سرانجام نرسیدن شکایتش می تواند در کمیته اخلاق کشوری وزارت بهداشت نیز طرح شکایت کند. 

گفتنی است معاون حقوقی و امور مجلس وزیر علوم، تحقیقات و فناوری از تقدیم لایحه مقابله با تقلب در اقدامات علمی و پژوهشی به مجلس خبر داد. فروش علنی مقاله و پایان نامه در نقاط پر رفت و آمد، وزارت علوم را به تکاپو برای برخورد با این شیوه از تقلب علمی واداشته است.