همه حواشی اخیر «50 کیلو آلبالو» در روزهای پایانی اکران
«50 کیلو آلبالو» هفته آخر اکران خود را می‌گذراند ولی در اینروزهای
پایانی تازه بحث بر سر آن داغ شده است. از صحبت‌های نوش‌آبادی درباره
اصلاحات نمایش خانگی آن، تا حرف‌های جالب حبیب ایل‌بیگی درباره اکران سیار
این فیلم. تمام این اتفاقات که با اهدای یک کاسه آلبالوی فاسد از سوی بسیج
دانشجویی امام صادق(ع)، به رئیس سازمان سینمایی آغاز شد و با اظهار نظر
وزیر ارشاد در محضر آیت‌الله مکارم شیرازی ادامه یافت، امروز به نامه‌ای از
سوی مانی حقیقی منجر شده؛ که در گزارش حاضر تمام این اتفاقات را مرور
می‌کنیم.
ماجرای ساخت «50 کیلو آلبالو» به سال 1388 و ریاست جواد شمقدری بر سازمان سینمایی بر می‌گردد. در ابتدا قرار بود این فیلم به تهیه‌کنندگی محمد شایسته و کارگردانی شهرام شاه‌حسینی ساخته شود، اما بین این دو همکاری دیگری اتفاق افتاد و «خانه دختر» ساخته شد، فیلمی که سرنوشت اکران آن توسط شخص وزیر ارشاد رقم خورد و چیزی جز حکم بایگانی نبود.
اما «50 کیلو آلبالو» با فیلم‌نامه‌ای از مانی حقیقی و فرهاد توحیدی، پس از سه بار گرفتن پروانه ساخت بالاخره سال گذشته، به کارگدانی خود حقیقی ساخته شد و این‌روزها هم هفته آخر اکران خود را با فروش 13 میلیارد و 300 میلیونی به عنوان دومین فیلم پرفروش نوروز 95 و سومین فیلم پرفروش تاریخ سینمای ایران می‌گذراند. اما اکران این فیلم که به صورت قانونی و با مجوزهای وزارت ارشاد در سینماهای کشور صورت گرفته، با حاشیه‌سازی‌هایی همراه بود. نقطه‌شروع این حواشی به اواخر فروردین‌ماه امسال و تقدیم یک کاسه آلبالوی فاسد از سوی بسیج دانشجویی دانشگاه امام صادق (ع) به حجت‌الله ایوبی، رئیس سازمان سینمایی بر می‌گردد. البته ایوبی نیز اعلام کرد که این هدیه را نمی‌پذیرد و به می‌ناب عادت دارد، یک ماه پس از آن و در 24 اردیبهشت‌ماه بود که علی جنتی وزیر ارشاد نیز در دیدار با آیت‌الله مکارم شیرازی اعلام کرد: «فیلم ۵۰ کیلو البالو به هیچ عنوان مناسب نبود و اگر از چگونگی این فیلم اطلاع داشتم اجازه ساخت و اکران به آن نمی‌دادم.» به هر حال، این ماجرا ادامه یافت و منتقدان خواستار جلوگیری از توزیع این فیلم در شبکه نمایش خانگی به اصطلاح جبران اشتباه وزرات ارشاد شدند.
در حالی که ایوبی برای حضور در جشنواره کن در سفر به سر می‌برد، دیروز حسین نوش‌آبادی شخنگوی وزارت ارشاد در نشست هفتگی با خبرنگاران اظهار نظر دیگری از سوی وزارت ارشاد درباره فیلم «50 کیلو آلبالو» را مطرح کرده و گفته است: «نکته‌ای که آقای وزیر مطرح کرد به این معنی نیست که مسئله اکران فیلم در شورای نظارت و اکران طرح نشده است، چرا که حتما این فیلم‌ها فرایند قانونی را برای نمایش عمومی طی کردند اما مطلب ایشان مبنی بر این بود که برخی ملاحظات، صورت نگرفته است. البته قرار نیست وزیر فرهنگ تمام فیلم‌هایی که اکران می‌شود، ببیند. اما من گواهی می‌دهم که ایشان فیلم‌هایی را که نقد و تحلیل‌هایی به دنبال دارد و چالش برانگیز است می‌بیند. فیلم «پنجاه کیلو آلبالو» را هم قطعا دیده است که البته به طور قطع این فیلم مغایرتی با اصول و ضوابط فرهنگی و هنری ندارد اما بخش‌هایی از آن ممکن است مورد سوال باشد. به هر حال در شکل عرضه‌های بعدی فیلم ملاحظات وزیر اجرا خواهد شد و بخش‌هایی که لازم است اصلاح می‌شوند. این اتفاق هم در حالی رخ می‌دهد که این فیلم پرفروش بوده اما دلیل نمی‌شود که هر اثر پرفروشی بهترین فیلم بوده باشد چون تبلیغات و طنز بودن آن در دیده شدن‌اش تأثیر داشته است.»
قرار نیست هر فیلمی که اکران می‌شود براساس سلیقه مدیران باشد
اما امروز با صحبت‌های تازه حبیب ایل‌بیگی درباره این فیلم به نظر می‌رسد، جنجال بر سر «50 کیلو آلبالو» قصد آرام شدن ندارد! البته صحبت‌های معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی، رنگ و بوی متفاوتی دارد و گرچه در آن‌ها خبری از حمایت از فیلمی که به صورت قانونی به نمایش درآمده نیست، اما خوشبختانه خبری از عقب‌نشینی هم نیست. تا آن‌جا که این مدیر سینمایی با اشاره به اظهار نظر وزیر ارشاد درباره این فیلم به صراحت می‌گوید: «قرار نیست هر فیلمی که اکران می‌شود براساس سلیقه مدیران باشد.»
به گزارش مهر، ایل‌بیگی این حق را برای «50 کیلو آلبالو» قائل شده که با وجود داشتن مجوزهای لازم در شهرستان‌ها نیز اکران داشته باشد و اکران سیار این فیلم را نیز نتیجه قدرت پخش‌کننده فیلم دانسته نه حمایت سازمان سینمایی.
به گفته او، زمانی که یک فیلم مجوز اکران دریافت می کند، می‌تواند در همه جا اکران شود و این ایجاد فرصت برای نمایش یک فیلم به توان شرکت پخش‌کننده بستگی دارد. از سوی دیگر، «۵۰ کیلو آلبالو» برای پروژه «اکران سیار» در شهرستان‌ها که مدنظر سازمان سینمایی است انتخاب نشده بلکه دفتر پخش شرایطی را فراهم آورده تا این فیلم بیشتر دیده شود.
این مدیر سینمایی در پاسخ به این‌که این معاونت تا چه اندازه در زمینه اکران نظارت دارد، توضیح می‌دهد: «نظارت ما در زمان صدور پروانه نمایش است. زمانی که یک فیلم پروانه نمایش می‌گیرد و قرارداد آن در شورای صنفی ثبت می‌شود دیگر می‌تواند در سطح کشور و به شکل‌های مختلف از جمله سینما سیار و یا تک سانس اکران شود. به عنوان مثال «کفش هایم کو؟» به کارگردانی کیومرث پوراحمد در تهران و چند شهر نمایش داده شد اما در بسیاری از شهرها اکران نشد، اما فیلم‌های دیگر مانند «بادیگارد» از فرصت‌های مختلف برای اکران استفاده کردند.»
بر اساس گفته‌های او، اکران رسمی «۵۰ کیلو آلبالو» فردا چهارشنبه ۵ خرداد ماه به پایان می‌رسد و بعد از آن نمایش فیلم در شهرستان‌ها براساس عرضه و تقاضا ادامه پیدا می‌کند: «به هر حال فیلمی که پروانه نمایش دارد و اکران شده است، می‌تواند در شرایط مختلف اکران شود.»
اما جالب‌ترین بخش صحبت‌های ایل‌بیگی به واکنش به اظهارات علی جنتی بر می‌گردد که در این‌باره می‌گوید: «اظهار نظر وزیر نسبت به این فیلم نشان می‌دهد که همه فیلم‌ها مورد پسند و سلیقه مسئولان نیست، اما این را هم باید بدانیم قرار نیست هر فیلمی که اکران می‌شود براساس سلیقه مدیران باشد. در واقع به صورت قانونی شورای صدور پروانه نمایش تعیین‌کننده اکران یک فیلم است.»
با توجه به این‌که حقیقی همزمان دو فیلم «اژدها وارد می‌شود» و «50 کیلو آلبالو» را روی پرده داشت، ایل‌بیگی در ادامه، اکران همزمان دو فیلم از یک کارگردان را معیار نمی‌داند و می‌گوید در این‌باره با تهیه‌کنندگان طرفند. اگرچه آیین‌نامه پروانه نمایش، اکران دو فیلم یک تهیه‌کننده به صورت همزمان را نیز نفی نکرده است.
البته این مدیر فرهنگی تاکید کرده که «۵۰ کیلو آلبالو» به عنوان معاون نظارت و ارزشیابی مورد علاقه او هم نیست: «ما که مصون از خطا و اشتباه نیستیم و همه در تصمیم‌گیری‌ها و رفتارهای خود اشتباه می‌کنیم. در کشور و در طول یک سال فیلم‌های زیادی اکران می‌شود و تقاضاهای بسیاری هم برای ساخت داریم که با دقت و مراقبت‌های بسیاری، مجوزها صادر می‌شود، اما در این میان فیلمی مانند «۵۰ کیلو آلبالو» هم در می‌آید.»
ظاهرا ایل‌بیگی با وجود نداشتن علاقه به این فیلم، همچنان برای روال قانونی که در مورد نمایش یک فیلم اتفاق می‌افتد، احترام قائل است و در این باره می‌گوید: «تصمیم‌گیری برای صدور پروانه نمایش این فیلم توسط یک جمع صورت گرفته و برداشت افراد نسبت به فیلم‌ها متفاوت است.»
اما انتخاب را به عهده مردم می‌گذارد و فیلم‌های روی پرده را به نوعی با تنقلات مقایسه می‌کند: «به هر حال مردم باید در شرایط نمایش فیلم‌ها، انتخاب کنند و فیلم درست را ببینند. این همان چیزی است که من هم آن را برای خانواده خودم هم رعایت می‌کنم. عدهای چیپس و پفک را دوست دارند اما لب به آن نمی‌زنند، در واقع یک عدهای می‌دانند که این نوع از خوراکی ضرر دارد و آن را می‌خورند و یک عدهای لب به آن نمی‌زنند.»
البته هیچ‌کدام از این اظهارات باعث نمی‌شود پرونده اصلاحات این فیلم برای نمایش خانگی بسته شود و ایل‌بیگی در پایان می‌گوید: «۵۰ کیلو آلبالو، نکاتی دارد که در طول اکران عمومی می‌توانست اصلاح شود که این اتفاق رخ نداد، اما امیدواریم این دقت‌ها و اصلاح‌ها برای نسخه نمایش خانگی اعمال شود.»
کار را به کاردان بسپارید!
نکته جالب این‌جاست که مانی حقیقی، کارگردان و نویسنده «50 کیلو آلبالو» که معروف به اظهار نظرهای جنجالی است، در مدت اتفاقات عجیب و غریب درباره این فیلم واکنشی نشان نداده بود. اما درست در هفته آخر اکران این فیلم، او نیز با توجه به اظهار نظرهای مدیران سینمایی، نامه سرگشاده‌ای خطاب به علی جنتی نوشته که نکات جالب توجهی را در آن یادآورد شده، در متن این نامه آمده است:
جناب آقای علی جنتی، وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سلام، همان‌طور که مستحضرید، فیلم «پنجاه کیلو آلبالو» ساخته این‌جانب، مانی حقیقی، از ۲۶ اسفندماه سال گذشته در سرتاسر کشور اکران شده و با استقبال غیرقابل‌انتظار و چشمگیر مردم ایران روبه‌رو شده است. در خبرها آمده که سخنگوی وزارت ارشاد از قول شما اعلام کرده که در این فیلم «برخی ضوابط رعایت نشده و این فیلم برای پخش در شبکه خانگی اصلاح می‌شود». یادآوری چند نکته پیرامون این اظهارنظر شما ضروری به نظر می‌رسد.
١- فیلم‌نامه «پنجاه کیلو آلبالو» نه یک بار، نه دو بار، بلکه سه بار از وزارت محترم ارشاد پروانه ساخت دریافت کرده است. بار اول در سال ۱۳۸۸، هنگامی که آقای شمقدری، معاون سینمایی وزارت ارشاد بودند، بار دوم در سال ۱۳۹۳ و بار سوم در سال ۱۳۹۴ و زیر نظر مدیران فعلی شما.
٢- فیلمی که امروز روی پرده است دقیقا براساس همان متنی ساخته شده که از سوی وزارت ارشاد در سه نوبت تأیید شده بوده و تفاوت‌هایی که بین متن فیلم‌نامه و فیلم اکران‌شده دیده می‌شود عمدتا ناشی از ممیزی‌هایی است که از سوی وزارت ارشاد اعمال شده است.
٣- پیش از آغاز فیلم‌برداری در پاییز سال گذشته، جناب آقای جمال شورجه، نماینده شورای پروانه ساخت وزارت ارشاد، تعهدنامه‌ای کتبی از جناب آقای مصطفی شایسته، تهیه‌کننده فیلم، دریافت کردند که متن آن، طبق روال معمول، در وزارتخانه شما محفوظ است. در این متن، تهیه‌کننده تعهد داده که ١٤ نکته مهم را در زمان ساخت فیلم در نظر بگیرد و پروانه نمایش فیلم منوط به اعمال این موارد صادر شده است. مقایسه این متن با فیلمی که امروز روی پرده سینماهای کشور است به‌روشنی ثابت می‌کند که سازندگان فیلم تا چه اندازه و با چه میزان وسواس و دقتی به تعهدهای خود پایبند بوده‌اند.
٤- پس از پایان فیلم‌برداری، فیلم «پنجاه کیلو آلبالو» نه یک بار، بلکه در دو نوبت توسط شورای محترم پروانه نمایش وزارت ارشاد بازبینی شده و پس از اعمال ١٧ مورد اصلاحیه موفق به دریافت مجوز اکران شده. لازم به یادآوری نیست که یکی از اعضای شورای فوق فردی روحانی است که ظاهرا حضور بسیار فعال و تأثیرگذاری در اعمال این اصلاحیه‌ها داشته است.
٥- بی‌شک مستحضرید که اکران نوروزی در سینمای ایران، پرمخاطب‌ترین اکران سال سینمای ایران است و از این منظر، فیلم‌هایی که در این مقطع از سال به نمایش در می‌آیند به تعبیری مهم‌ترین فیلم‌های سال محسوب می‌شوند. به‌همین‌دلیل از مدیران محترم وزارتخانه شما و از شخص شما، انتظار می‌رود که از محتوای پرمخاطب‌ترین محصولات فرهنگی کشور، پیش از ارائه آن‌ها به عموم مردم، باخبر باشید.
به اختصار مرور می‌کنم: فیلم «پنجاه کیلو آلبالو» سه بار از وزارت ارشاد پروانه ساخت گرفته، فیلم‌نامه آن ١٤ اصلاحیه داشته، دوبار توسط شورای پروانه نمایش بازبینی شده و ١٧ اصلاحیه بر آن اعمال کرده و سپس، بعد از گذر از تمامی این مراحل، به عنوان یکی از فیلم‌های پربیننده‌ترین اکران سال، یعنی اکران نوروزی، توسط شورای صنفی نمایش انتخاب شده. بااین‌حال، امروز خبر رسیده که شما فرموده‌اید در این فیلم «برخی ضوابط رعایت نشده» و «این فیلم برای پخش در شبکه خانگی اصلاح می‌شود»، درحالی‌که نه مدیران شما در اعمال ممیزی بر این فیلم کوتاهی کرده‌اند و نه سازندگان فیلم آن را به دور از چشم شما و با گذر از مسیری غیرمتعارف یا غیرقانونی به نمایش درآورده‌اند. جناب آقای وزیر، اصل مشکل من با اعمال سانسورهای جدید در فیلمم نیست، هرچند این را تصمیمی نادرست و خارج از چارچوب اخلاقی مدیریت فرهنگی کشورم می‌دانم. بحران، جدی‌تر و نگران‌کننده‌تر از این است: ماجرای تولید و اکران فیلم «پنجاه کیلو آلبالو» حاکی از این است که مدیریت فرهنگی کشور من دراین‌زمینه بی‌ضابطه، مغشوش و غیراصولی بوده است. به‌همین‌دلیل، من دوستانه و برادرانه از شما تقاضا می‌کنم که کار را به کاردان بسپارید. / با احترام، مانی حقیقی
اتفاقات عجیبی در دوره علی جنتی، برای فیلم‌های دارای مجوز چون «رستاخیز» و «خانه پدری» افتاده است. فشارهای مختلفی بر فیلم‌های روی پرده وارد می‌شود که باب میلی گروهی از مخاطبان نیست، اما انتظار می‌رود سازمان سینمایی و وزارت ارشاد در مقابل این فشارها به مجوزهای قانونی که از سوی خودشان به سینماگران داده شده به عنوان اولین نهادها پایبند باشند، اتفاقی بدیهی که به نظر می‌رسد هنوز تا رسیدن به نتیجه نهایی راه درازی در پیش است.
