بحران درخلیج فارس و تکمیل حلقه محاصره تهران

سرویس سیاسی خرداد-احسان کرمانشاهی: تنش درمنطقه خاورمیانه از حوزه خاوری به حوزه باختری آن سرازیر شده است. عربستان پس از تنش‌های چندساله با قطر در مسائل خاورمیانه به رغم اتحاد استراتژیک با این کشور در مقابل تهران، یک شبه قطر را در محاصره کامل دریایی، زمینی و هوایی قرار داد. به طوری که زمینه‌های این اقدام در قیمت نفت تاثیر دو درصدی گذاشته است. درگذشته اگر تحلیلگران اعتقاد داشتند، همواره شب و روز خاورمیانه دچار تحولات عمیقی است اما اکنون این شتاب تغییرات به کسری از ساعت رسیده است. درصورت درگیری احتمالی بین عربستان و قطر حضور حجم وسیعی از نیروهای فرا منطقه ای را درخلیج فارس شاهد خواهیم بود. به بهانه بررسی تحرکات عربستان در مقابل امیر نشین ثروتمند خلیج فارس« خرداد نیوز» یا مهدی مطهر‌نیا کارشناس مسائل خاورمیانه به گفت وگو پرداخته است. در ادامه می‌خوانید

×اختلاف بین عربستان و قطر در مسائل منطقه از چه زمانی شروع شد و چرا این اختلاف به محاصره دوحه انجامید؟

اختلاف عربستان و قطر را باید از منظر تاریخی مورد توجه قرارداد. عربستان از قدرت بالایی در بین کشورهای عربی به دلایل اقتصادی ، سیاسی، فرهنگی و مذهبی برخوردار است. عربستان به دلیل جایگاه خود احساس نوعی پدرسالاری غیر منطقی را در ارتباط با سایر ملت‌های عربی از خود به نمایش گذاشته است. زمینه های تخاصم مرزی از یک سو و نگرش مشروعیت محورانه در در نگاه عربستان به قطر همواره وجود داشته است. از سوی دیگر قطر یک دولت «اتمیزه» شده و کوچک بوده که دارای تاثیر زیادی در حوزه گازی و نفتی و سیاسی در بین کشورهای عربی است. از این رو باید مسائل عربستان و قطر را در بازه حساس فعلی مورد توجه قرار داد. قطر در حد فاصل میان تهران و ریاض قرار دارد. ریاض و تهران هر دو به عنوان رقبای استراتژیک قطر مطرح هستند زیرا قطر دارای جهت‌گیری اقتصادی در حوزه نفت و گاز درکنار ایران ، عربستان و روسیه به عنوان یکی از مهمترین صادر کنندگان نفت وگاز نیز مطرح است. در نتیجه نوعی رقابت میان این کشورها به وجود آمده و اکنون که رقابت میان ایران و عربستان شدت بیشتری یافته است و امیر قطر نیز دارای وابستگی خانوادگی به جغرافیای ایران بوده، قطر در موضع استقلال عمل در برخورد با تهران قرار گرفته است به طوری که معارضه عربستان و قطر بروز و ظهور بیشتری پیدا کرده است.

×آمریکا از یک سو سعی دارد با کل مجموعه اعراب خلیج فارس رابطه برقرارکند و از سوی دیگر عربستان را ارجح بر دیگران می‌داند در شرایط تخاصم فعلی آمریکا چه نگرشی را به قطر و عربستان خواهد داشت؟

قبل از قرارداد 400 میلیارد دلاری عربستان وآمریکا، ایالات متحده به عربستان همچون یک متحد می نگریست، امروز اهمیت عربستان برای آمریکا از تلاویو بیشتر است زیرا عربستان از یک سو شریک آمریکا و از سوی دیگر این شریک بزرگ ماموریت محاصره تهران به رهبری ایالات متحده آمریکا را برعهده گرفته دارد. این حجم از گذاره‌ها موجب شده آمریکا به سوی عربستان بیش از هرکشوری عربی حتی تلاویو گام بردارد.

×چند روز پیش ترامپ در عربستان از ناتوی عربی در عربستان با حضور کشورهای عربی همچون قطر رونمایی کرد چرا با وجود این موفقیت عربستان به تخاصم با قطر روی آورده است؟

به موضوعی که هم اکنون در خلیج فارس میان عربستان و قطر رخ داده باید، با درایت و زیرکی نگریست. دربافت موقعیتی کنونی که ایالات متحده تلاش دارد از یک طرف حجم زیادی از نیروی نظامی را در حد فاصل بین خلیج فارس و خلیج عدن متراکم کند و از سوی دیگر نیروهای خود را از خلیج فارس و عدن تا شبهه جزیره کره متراکم سازد، درگیری میان قطر و ریاض با وجود تمام مشکلات بین دو کشور البته کمی دور از ذهن است. این نکته را فراموش نکنیم که اعراب به دنبال این بودند که به یک کشور یکپارچه در برابر تهران تبدیل شوند. و از سوی دیگر آمریکا در ماه های گذشته بیشترین حجم حمایت خود را از عربستان و ایجاد یک اتحادیه عربی در منطقه شکل داده است. به نظر می رسد در پس تضاد و تعارض بین عربستان و قطر باید به دنبال نکات دیگری بود از جمله اینکه این تنش ها می‌تواند توجه مردم جهان را از سوریه و یمن به خلیج فارس جلب کند و ایالات متحده گام سوم خود را در ارتباط با ترامپ رقم بزند.

×گام اول و دوم ایالات متحده در منطقه خاورمیانه تا چه اندازه اجرا شد که گام سوم ایالات متحده اجرایی شود؟

ایالات متحده در دوران بوش اول در خاور میانه به تزریق نا امنی پرداخت. بوش دوم مدیت نا امنی را برعهده گرفت و در دوران اوباما هدف ایجاد توازن ضعف بین تهران و ریاض بود و اکنون مدیریت نا امنی در هارتلند نو و انتقال آن به خلیج فارس و عدن در دستور کار قرار گرفته تا آمریکا حجم زیادی از نیروهای نظامی خود را به منطقه گسیل و به سوی شرق آسیا حرکت کند. آنچه هم اکنون در منطقه خاورمیانه می‌گذرد بسیار بالاتر از تنشهای میان عربستان و قطر است.

×درنتیجه این تحلیلی درگیری احتمالی نظامی میان قطر و عربستان را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

احتمال جنگ بین عربستان و قطر وجود دارد اینکه عربستان و قطر یک درگیری منطقه ای را رقم بزنند و براساس این درگیری منطقه را به سمت آشوب معنا دار سوق دهند، حرکتی خطرناک است. این حرکت‌های نظامی به نفع قدرت های منطقه ای نیست و زمینههای هجوم قدرت‌های فرامنطقه ای را به منطقه خلیج فارس را محیا می‌کند. درگیری نظامی بین این دو کشور زمینه‌های ایجاد یک فضای نظامی در جهت پیگیری اهداف دیگری را به وجود می‌آورد

×پس درگیری احتمالی بین عربستان و قطر می‌تواند توجیه کنند تنگ تر شدن حلقه محاصره تهران باشد که مدتها است آمریکا به دنبال آن بوده؟

بله دکترین آمریکا در زمان ترامپ تغیر رفتار ایران است. ترامپ این ماموریت را دارد و برای انجام آن باید محاصره منطقه‌ای تهران را کامل کند و یکی از ابزارهای اساسی برای محاصره تهران در عین عدم رو در رویی با تهران، ایجاد یک تنش ساختگی در منطقه و و ورود حجیم نیرورهای غربی به منطقه، می‌تواند باشد. باید در انتظار بود که آیا این تحرکات زیمنه‌های پشت پرده‌ای را در جهت ایجاد چنین فضایی وارد خواهد کرد یا نه. دراینجاست که باید تدبیر ملت ها و دولت های منطقه که خواهان صلح و ثبات هستند را متوجه چنین فضایی کرد.

×در چنین حالتی که  قطر تنها از راه ایران می‌تواند از محاصره عربستان رهانیده شود کشورمان در چه سطحی باید به این موضوع ورد پیدا کند؟

ایران در ارتباط با اتفاقات موجود کشورهای عربی در حوزه‌های حاکمیتی باید بی‌طرف بوده و از طرف دیگر فعالانه رفتار کند به عبارت دیگر دکترین بی طرفی فعال، باید مورد توجه ایران باشد. ایران به هیچ وجه نباید به نفع یکی از پایتخت‌های طرفین اعلام موضع کند اما باید زمینه‌های ایجاد یک فضای معنا دار را به گونه ای که به نفع منطقه باشد را فعال تر کند.