تحولاتی اساسی میان ایران و عربستان در راه است/ریاض چاره ای جز تعدیل مواضع خود در منطقه ندارد/عربستان کجدار و مریز رفتار می کند اما در عمل به دنبال ترمیم روابط است

طی روزهای اخیر سیگنال هایی از سوی ریاض به سمت تهران مشاهده شده است، دلیل تغییر لحن عربستان نسبت به ایران چیست؟

سیگنال های عربستان نسبت به ایران نشان می دهد که تحولاتی اساسی در راه است. زیرا عربستان طی سالهای گذشته در سوریه از داعش حمایت کرد و امروز در موضع خود شکست خورد. ریاض در یمن نیز علیرغم کشتار جمعی به اهداف خود نرسید البته در یمن همچنان جنگ ادامه دارد و عربستان در این کشور به حملات هوایی می پردازد اما این کشور در یمن شکست خورد. در سایر زمینه ها هم موفق به تحقق اهداف خود نشد. از سویی از منظر سیاسی نیز تا حدودی در منطقه پایگاه او تضعیف شد. زیرا حتی بخشی از آمریکا نیز علیه داعش و عملکرد جنایتکارانه او در منطقه و سوریه اقدام می کند. به طور مثال در جنوب سوریه ایران، روسیه و ارتش سوریه راه را بر تحرکات داعش و نیروهای آمریکایی مسدود کرده است و منجر به پس گرفتن دیرالزورشد و نیز در شرف پاکسازی کامل رقه هستند. در بخش های مختلف نزدیک به مرز اسرائیل داعش وعربستان به اهداف خود نرسید تا آنجا که اسرائیل در حال برگزاری مانوری است تا از ادامه تحرکات به سمت تلاویو جلوگیری به عمل بیاورد اما عربستان و سایر متحدان منطقه ای او در این مناطق کاملا شکست خورده اند. زمانی عربستان و متحدان او از رفتن اسد سخن می گفتند اما امروز لحن غرب و شرق تغییر کرده و با ایران و روسیه بر سر ماندن اسد بر قدرت و حتی شرکت در انتخابات آتی سوریه موافقند. اکنون حتی سخن از گفتگوی سوری – سوری است. همه این موارد نشان می دهد که عربستان در سیاست منطقه ای خود شکست خورده است در حالی که عمده درگیری ریاض با تهران بر سر مسائل منطقه بود اما عربستان امروز دریافت سیاست های ایران در منطقه به ویژه سوریه موفقیت آمیز بوده است به همین دلیل دیگر مانند گذشته نمی تواند به اختلاف خود با ایران ادامه دهد. از سویی عربستان از حمایت های متحدان سنتی خود به ویژه آمریکا و اروپا برخوردار نیست به همین دلیل چاره ای جز کنار گذاشتن خصومت و درگیری با ایران ندارد.

تغییر لحن عربستان نسبت به ایران یکجانبه است و یا به دلیل خویشتانداری و سیاست خارجه اعتدالی دولت روحانی نسبت به هجمه های ریاض بوده است؟

ایران متقابلا لحن خود را نسبت به عربستان تند نکرد علیرغم اینکه ریاض مدام جنگ تبلیغاتی علیه ایران در منطقه راه می انداخت و یا دست به تحرکات خشونت بار مانند کشتار حجاج و تجاوز زده بود اما ایران با وجود فشارهای داخلی باز هم خویشتنداری و عقلانیت خود را حفظ نگاه داشت و روابط خود را تعدیل شده نشان داد. اگرچه در مواردی به عربستان پاسخ داد اما این مواضع به شدت هجمه های سعودی ها نبود و تلاش کرد این روابط را معقول نگاه دارد تا آنجا که در استانبول دیدار و مصافحه ای میان ظریف و الجبیر پیش آمد و مصافحه اخیردو وزیر امور خارجه ایران و عربستان و سایر سیگنال ها نشان می دهد که این دو کشور به سمت بهبود رابطه پیش می روند به گونه ای که مراسم حج با موفقیت برگزار شد و قرار بر این است که طرفین از سفارت خانه های یکدیگر بازدید به عمل آوردند، همه این مسائل نشان می دهد که طرفین احساس کنند با جنگ و افزایش خصومت نمی توانند به نتیجه برسند.

روز گذشته الجبیر در واکنش به سخنان ظریف مبنی برای اینکه آماده فصل جدید در روابط با عربستانیم گفت که سیاست عربستان نسبت به ایران تغییر نکرده است در حالی که سینگال های مقامات سعودی طی روزهای اخیر حکایت از امر دیگری دارد، واکنش الجبیر چه مفهومی دارد؟

اگرچه گاهی برخی از مقامات سعودی واکنش های تندی نشان می دهند و در پاسخ به برخی از صداهای مخالف در ایران سخنانی مطرح می کنند اما به هر روی حکومت عربستان کجدار و مریز رفتار می کند و در عمل به دنبال ترمیم روابط با ایران است. زیرا آنها به دنبال تجزیه عراق و سوریه بودند و حتی کردها را به جدایی طلبی تشویق کردند اما در تمامی موارد مذکور به اهداف خود در منطقه نرسیدند.

بهبود روابط ایران و عربستان چه تاثیری در تحولات منطقه می گذارد؟

ایران و عربستان هر دو کشور اسلامی و اثرگذار در منطقه هستند بدون تردید ترمیم روابط دو کشور در مسائل منطقه اثر می گذارد. اما تبلیغ وهابیت در منطقه منجر به تولید تروریسم هایی مانند بوکوحرام در آفریقا، داعش در سوریه و عراق و سپاه صحابه در پاکستان شده است اما نتیجه ای جز کشتار و خشونت نداشت. از سویی اسلام شیعه ایران توانست تحرکات شهادت طلبانه ای را در جنگ با داعش در عراق و سوریه به نمایش بگذرد و الگویی برای منطقه باشد. اما الگوی ناموفق عربستان حتی طی دو سال گذشته واکنش منفی اوباما را در برداشت و او در زمان ریاست جمهوری خود مواضع منطقه ای عربستان را تضیف کرد. بنابراین عربستان متحدان خود را در منطقه از دست داد و بخش قابل توجهی از سرمایه خود را در حمایت از داعش از دست دادند و هیچ پایگاه اعتباری و حیثیتی ندارد و علاوه بر آن عملکردعربستان مورد واکنش منفی جامعه جهانی قرار گرفته است و از منظر بودجه نیز دچار مشکل شده است. بدیهی است که دیگر نمی تواند به این وضعیت در منطقه ادامه بدهند به همین دلیل باید ریاض مواضع خود را تعدیل کند.