لیبی جولانگاه ایتالیا و فرانسه

  به گزارش خرداد، کشورهای غربی از جمله ایتالیا و فرانسه زمان انقلاب مردم لیبی، هدف از دست زدن به عملیات نظامی ضد نظام قذافی را اهداف بشردوستانه و حفاظت از انقلابی ها خواندند و اعلام کردند که عملیات ضد نظام قذافی چند هفته بیشتر ادامه نخواهد یافت و پس از آن شرایط به نفع انقلابی ها تغییر می کند .

با گذشت بیش از هفت سال از این انقلاب و تداوم ناآرامی ها و بی ثباتی در لیبی، مشخص شد حمایت از مردم بهانه ای بیش نبوده و کشورهای غربی با اهداف و برنامه های خاصی نظام قذافی را سرنگون کردند .

«مانیلو دینوچی» کارشناس سیاسی ایتالیایی در مقاله ای با عنوان 'لیبی پس از هفت سال فاجعه ای به نام ناتو» نوشت: پروندۀ بانک جهانی در سال 2010 نشان می دهد غربی ها، دولتی را از بین بردند که «سطح رشد اقتصادی بالا و شاخص های بالای توسعۀ انسانی» را به ثبت رسانده بود و حدود دو میلیون کارگر مهاجر که بیشتر آنان آفریقایی بودند، در لیبی کار می کردند.

این روزها رقابت میان کشورهای مختلف در لیبی و از جمله ایتالیا و فرانسه آشکارا شده و کار به جایی رسید که اواخر هفته گذشته سرهنگ «احمد المسماری » سخنگوی ارتش لیبی تحت فرماندهی ژنرال «خلیفه حفتر » گفت که درگیری های ایتالیا – فرانسه باید در اروپا و به دور از لیبی حل شود.

** تاریخچه حضور فرانسه و ایتالیا در لیبی 

فرانسه و ایتالیا از چندین دهه پیش در لیبی حضور داشتند، اما این کشور به عنوان مستعمره ایتالیا در اوایل قرن بیستم شناخته شد. ایتالیا از سال 1911 تا سال 1943میلادی به مدت بیش از سه دهه لیبی به ویژه مناطق شمالی آن را به استعمار درآورد. 

مردم این کشور مقابل اشغالگران ساکت ننشتند و به رهبری مردانی چون «عمر مختار» به مبارزه با متجاوزان پرداختند، اما ایتالیایی ها موفق به دستگیری مختار و اعدام او شدند.

پس از پایان جنگ جهانی دوم ایتالیا همچنان روابط خود را با لیبی حفظ کرد و حتی زمان تحریم های بین المللی ضد طرابلس در سال 1992 این رابطه قطع نشد و شرکت «انی» ایتالیا سرمایه گذار اصلی در بخش نفت و گاز لیبی بود و رم یکی از درگاه های اصلی بازگشت لیبی به جامعه بین الملل در سال 2003 بود.

«صلاح الشلوی» تحلیلگر سیاسی لیبیایی در این خصوص گفت که درگیری میان ایتالیا و فرانسه در لیبی ریشه تاریخی دارد. در جنگ جهانی دوم ، رم جزو محور متحدین و پاریس عضو محور متفقین بود، پس از آن نیز فرانسه جنوب لیبی و ایتالیا شمال آن را اشغال کردند و پس از سقو ط نظام قذافی بار دیگر این رقابت و درگیری ها خود را نشان داد. 

** نفت مهم ترین دلیل رقابت فرانسه و ایتالیا در لیبی 

لیبی در بخش نفت با ذخایر اثبات‌ شده 47 میلیارد بشکه، رتبه دهم جهان و رتبه نخست را در قاره آفریقا دارد. 3.5 درصد کل ذخایر نفتی جهان در این کشور قرار دارد.

کم هزینه بودن استخراج، نزدیکی به بازار اروپا، تقریبا بدون گوگرد بودن نفت و همچنین نزدیک بودن میدان های نفت و گاز لیبی به هم (حدود 80درصد نفت تولیدی لیبی در منطقه ای در شمال این کشور و در کرانه دریای مدیترانه موسوم به 'هلال نفتی ' قرار دارد) باعث جذابیت بیشتر این کشور برای اروپاییان است. 

جدا از این ها، تا پیش از سقوط نظام قذافی، شرکت های نفتی زیادی در لیبی فعال بودند، از جمله شرکت «توتال» فرانسه و شرکت انی ایتالیا . شرکت انی روزانه 244 هزار بشکه نفت در لیبی تولید می کرد و این یعنی 25 درصد نفت صادراتی این کشور در اختیار این شرکت بود. 

بر اساس آمارهای موجود، 85 درصد نفت لیبی به اروپا فروخته می شود و در صورت توقف تولید، ایتالیا، فرانسه و آلمان بیش از کشورهای دیگر آسیب می بینند. 30 درصد نفت مورد نیاز ایتالیا از لیبی تامین می شود.

این آمارها و ارقام نشان می دهد که نفت لیبی با ویژگی های خاصش جذابیت زیادی نه تنها برای ایتالیا و فرانسه بلکه برای بسیاری از کشورهای دیگر دارد.

** لیبی، درگاهی برای تداوم حضور فرانسه در منطقه صحرای آفریقا 

جنوب لیبی در گذشته مستعمره فرانسه بود و گفته می شود این کشور هنوز هم با برخی طرف ها در این منطقه ارتباط دارد و از سوی دیگر فرانسه، گروه های مسلح فعال در منطقه ساحل و صحرای آفریقا را یکی از تهدیدهای جدی برای امنیت اقتصادی خود در منطقه می داند ، منطقه ای که شرکت های بزرگ فرانسوی مانند توتال و «اریفا» در آن فعال است و به جست و جوی طلا و اورانیوم و نفت می پردازد و در نتیجه حضور در لیبی به نوعی امتداد حضور در شمال مالی محسوب می شود.

از سوی دیگر فرانسه اهداف دیگری هم در لیبی دارد و حتی طی سال های گذشته، نیروی نظامی به این کشور نیز اعزام کرد. روزنامه «لوموند» سال 2015 نوشت، نیروهای فرانسوی در کنار نیروهای ژنرال حفتر در بنغازی می جنگیدند و فرانسه به کشته شدن شماری از سربازانش در این منطقه اعتراف کرد.

** مقابله با مهاجران 

بر اساس آمارهای سازمان ملل، بیش از 700 هزار پناهجو اکنون در لیبی به سر می برند و این ها تلاش می کنند از راه دریا و به صورت غیر قانونی خود را به یکی از کشورهای اروپایی برسانند و البته ایتالیا نزدیکترین مقصد اروپایی است.

ایتالیا پیوسته اعلام می کند، ورود غیر قانونی پناهجویان، هزینه های زیادی بر آن تحمیل می کند و به همین دلیل در جست و جوی راهی برای توقف حرکت این پناهجویان عمدتا آفریقایی به سمت مرزهای خود است.

«محمود اسماعیل» کارشناس سیاسی لیبیایی با اشاره به سابقه حضور ایتالیاییها در لیبی در نتیجه سابقه استعماری گفت: پناهجویان به دلیل نزدیکی لیبی به سواحل ایتالیا و آشنایی با فرهنگ این کشور، تلاش می کنند که از طریق ایتالیا به اروپا مهاجرت کنند.

** اختلاف نظرهای ایتالیا و فرانسه و اتهام زنی های متقابل

روزنامه «ایل ژورناله» (ilgiornale ) ایتالیا چند هفته پیش نوشت، «امانوئل مکرون» رئیس جمهوری فرانسه می خواهد با استفاده از درگیری های موجود در لیبی، این کشور را چپاول کند و کنترل منابع زیرزمینی و نفت آن را به دست گیرد .

این روزنامه پیش از آن نیز نوشته بود، فرانسه با جمع کردن گروه های لیبیایی در پاریس قصد دارد جایگاه سیاسی و اقتصادی ایتالیا را در لیبی از آن خود کند.

روزنامه «لاستامبا» ایتالیا نیز پیش از این نوشته بود، رقابت تنگاتنگی میان رم و پاریس در جریان است و فرانسه به ژنرال حفتر اجازه داده تا کنترل لیبی را به دست گیرد و بیشترین فشار را بر دولت «فایز السراج» وارد کند و از سوی دیگر حفتر از پیروزی های نظامی اش برای گسترش دامنه نفوذ و تهدید کردن منافع ایتالیا استفاده می کند.

چند روز پیش «جوزپه کونته » نخست وزیر ایتالیا مخالفت خود را با طرح های سیاسی رییس جمهوری فرانسه در مورد لیبی و زمان برگزاری انتخابات در این کشور اعلام کرد. 

** اختلاف نظرهای پاریس و رم و تاثیر آن بر بحران لیبی

سازمان ملل از ماه ها پیش در صدد برگزاری انتخابات در لیبی برای پایان دادن به بحران سیاسی، امنیتی و اقتصادی در این کشور است، اما اختلاف نظر کشورهای مختلف و اثرگذاری آن ها بر گروه های داخل لیبی باعث شده تا برگزاری این انتخابات همچنان در هاله ای از ابهام باشد. فرانسه 19 آذر را زمان مناسبی برای برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و مجلس لیبی در نظر گرفته، اما ایتالیا مخالف آن است . تارنمای «تی اس ای» الجزایر در این مورد نوشت، رم مخالف این طرح ها و برنامه های فرانسه در مورد لیبی است و آن را باعث افزایش تنش و هرج و مرج می داند.

نخست وزیر ایتالیا هفته گذشته گفت که به اطلاع رئیس جمهوری فرانسه رسانده که کشورش از تسریع در برگزاری انتخابات در لیبی پیش از تکمیل کار توافق سیاسی میان گروه های لیبیایی و آشتی میان آن ها حمایت نمی کند و اگر مکرون تصور می کند، لیبی مساله ای است که فقط او می تواند در مورد آن تصمیم گیری کند و سخن بگوید، سخت در اشتباه است، زیرا لیبی یک کشور مستقل است که روابط تاریخی قابل توجهی با ایتالیا دارد و رم به هیچ وجه از آن چشم پوشی نمی کند. 

نخست وزیر ایتالیا گفته است، پاییز آینده او نیز اقدامی مشابه اقدام مکرون در مورد لیبی انجام می دهد و کنفرانسی بین المللی در مورد این کشور برگزار خواهد کرد که در آن طرف های اثر گذار در بحران لیبی به ویژه کشورهای اروپایی و نمایندگان آمریکا و نمایندگانی از کشورهای آفریقایی در کرانه دریای مدیترانه در آن حضور خواهند داشت. 

** تاثیر منفی رقابت فرانسه و ایتالیا بر حل بحران در لیبی 

«غسان سلامه » نماینده سازمان ملل برای حل بحران لیبی پاییز سال گذشته گفت که تعدد طرح ها برای حل بحران لیبی باعث شده این بحران همچنان پابرجا باشد .

وی افزود: برای حل بحران لیبی همه باید زیر چتر سازمان ملل فعالیت کنند، اما به نظر می رسد این امر به سادگی محقق نشود، زیرا هر کشوری در لیبی در پی منافع خود است.

«عادل کرموس » عضو شورای عالی حکومت لیبی در گفت و گو با تارنمای «الوسط » این کشور گفت: تاثیرات دخالت خارجی در داخل لیبی آشکار است و اکنون بر کسی پوشیده نیست که این دخالت خارجی مانع حل بحران در کشور است.

وی افزود: دخالت های ایتالیا و فرانسه به ویژه در حوزه نفت بسیار آشکار است و هر یک تلاش می کنند منافع خود را حفظ کنند. 

«ابوصلاح شلبی » تحلیلگر سیاسی لیبیایی نیز در گفت و گو با شبکه «اسپوتنیک» گفت: شکی در این نیست که طرف های بین المللی در لیبی نقش زیادی دارند و با سرنوشت مردم بازی می کنند .

وی راه حل را در داخل لیبی و گوش ندادن به خواسته های کشورهای خارجی دانست و گفت که آن ها فقط به فکر منافع خود هستند.

شواهد و قرائن حاکی از آن است که کشورهای خارجی از جمله فرانسه، ایتالیا، امارات و عربستان و دیگر کشورهای منطقه به سادگی حاضر نیستند از «کیک لیبی» صرف نظر کنند و به همین دلیل پیش بینی می شود حتی در صورت برگزاری انتخابات در این کشور، این تنش ها و تضادهای منافع بر اوضاع داخلی لیبی تاثیر بگذارد . 

اکنون باید گفت که راه پایان دادن به بحران در لیبی، اتحاد مردم این کشور و جلوگیری از هرگونه دخالت خارجی است، زیرا با تداوم وضعیت موجود، این مردم لیبی هستند که بیشترین آسیب را می بینند.