اختلافات ریشه ای بزرگ ترین مانع شکل گیری ایده ناتوی عربی
خرداد به گزارش ایرنا ، در حالی که دولت آمریکا اصرار دارد هشت کشور عربی را در قالب ایده ای با عنوان 'ائتلاف راهبردی خاورمیانه' یا 'ناتوی عربی' گردهم آورد، اختلافات ریشه ای میان این کشورها در مورد مسایل مختلف منطقه و جهان، مهم ترین مانع شکل گیری این ایده محسوب می شود.
** سابقه ماجرا
- مرداد ماه گذشته خبرگزاری 'رویترز' به نقل از مقام‌های عرب از طرح رییس جمهوری آمریکا برای تشکیل ائتلافی با حضور اعضای شورای همکاری خلیج فارس به علاوه مصر و اردن برای مقابله با ایران خبر داد و گفت: از اهداف این طرح تعمیق همکاری‌ها در زمینه دفاع موشکی و مقابله با تروریسم است.
- چهارشنبه 21 شهریور ماه گذشته 'جیمز فوتیل' با سوء استفاده از نشست عادی روسای ستاد ارتش های شورای همکاری خلیج فارس که به صورت دوره ای هر سال در کشوری که ریاست نوبه ای شورا را بر عهده دارد، برگزار می شود ، روسای ستادهای ارتش مصر و اردن را هم به کویت برد و تلاش کرد بخش همکاری های نظامی ایده ائتلاف راهبردی خاورمیانه را کلید بزند.
فوتیل که ظاهرا حامل پیام های مقامات سیاسی و نظامی کشورش برای نظامیان حاضر در این نشست بود، از آنها خواست برای آنچه تهدید ایران معرفی کرد، متحد شوند.
-'لورانس سلفرمان' سفیر آمریکا در کویت دوشنبه گذشته به خبرگزاری دولتی کویت (کونا) گفت که آمریکا و کویت برای پایان دادن به تنش بین قطر و همسایگانش توافق کردند.
وی افزود که این توافق در جریان سفر اخیر شیخ 'صباح الاحمد الجابر الصباح' امیر کویت به واشنگتن و دیدار با 'دونالد ترامپ' رییس جمهوری آمریکا به دست آمده است.
سلفرمان اضافه کرد که در دیدار رییس جمهوری آمریکا و امیر کویت، دو طرف بر حل هرچه سریع تر تنش تاکید کردند .
- یک روز بعد از سخنان سفیر آمریکا، منابع خبری قطری اعلام کردند که نشست مشترک وزیران خارجه شورای همکاری خلیج فارس و آمریکا روز جمعه 28 سپتامبر ( 6 مهر) در حاشیه نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد در نیویورک برگزار خواهد شد و دوحه هم قصد شرکت در آن را دارد.
- این نشست مطابق اعلام وزارت خارجه آمریکا در روز مقرر و در حاشیه هفتاد و سومین نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد برگزار شد.
تارنمای اطلاع رسانی این وزارتخانه، با اعلام اینکه وزیران خارجه کشورهای بحرین، مصر، اردن، کویت، عمان، قطر، عربستان و امارات در این نشست حضور داشتند، افزود: شرکت کنندگان در نشست یاد شده بر لزوم مقابله با آنچه که «تهدیدهای ایران علیه منطقه و آمریکا» خوانده شده، توافق کرده و در خصوص طرح تشکیل نهاد موسوم به «ائتلاف راهبردی خاورمیانه» یا اصطلاحا «ناتوی عربی» به گفت وگو پرداختند.
** بالا گرفتن تنش ها در سازمان ملل
'شیخ محمد بن عبدالرحمن آل ثانی' معاون نخست وزیر و وزیر خارجه قطر اولین کسی بود که به نشست نیویورک واکنش نشان داد . او با مثبت خواندن آن، گفت: این ائتلاف باید به اصل حاکمیت کشورها احترام بگذارد.
وزیر قطری تاکید کرد که این ائتلاف باید اصول روشن و مشخصی داشته باشد و از آن پیروی کند و نباید بر اساس منافع برخی کشورهای خاص طراحی و تاسیس شود.
او با بیان اینکه اگر این ائتلاف نتواند اختلاف نظر در مورد مفاهیم بنیادی امنیت را حل کند، موفق نخواهد شد، گفت: ائتلاف جدید اگر بخواهد به اختلافات میان اعضای آن بی توجه باشد، بی اعتبار خواهد شد.
وی همچنین با اشاره به بروز تنش 16 ماهه میان این کشور با عربستان ، امارات ، بحرین و مصر گفت که حل این تنش آزمون حقیقی برای ائتلاف راهبردی با آمریکا است .
معاون نخست وزیر و وزیر خارجه قطر اضافه کرد : تنش میان کشورهای همکاری خلیج فارس همچنان وجود دارد و هیچ تحولی رخ نداده و تنها راه این است که کشورهای محاصره کننده باید از اقدامات غیر قانونی خود علیه قطر دست بردارند.
بن عبدالرحمن در حالی سعی کرد که در قالب کلمات دیپلماتیک و سنجیده موضوع اختلافات کشور خود با عربستان را مطرح کند که 'عادل الجبیر' وزیر خارجه عربستان چند روز پیش در نیویورک طی سخنانی تند ، اعلام کرد: در صورتی که قطر به خواسته های چهار کشور عربی تن ندهد، ما می توانیم تا 10 الی 15 سال آینده هم صبر کنیم .
الجبیر که در جمع اعضای شورای روابط خارجی آمریکا سخن می گفت، افزود: روابط ما با قطر تا زمان تغییر رفتار این کشور بلوکه شده است. ما امیدواریم قطر تغییر کند.
وی اضافه کرد: ما صبوریم و می توانیم تا 10 الی 15 سال آینده هم صبر کنیم.
وزیر خارجه سعودی در ادامه خطاب به آمریکایی ها گفت: برای برقراری روابط دوباره با کوبای 'کاسترو' چقدر وقت صرف کردید. ما هم می توانیم همین کار را با قطر انجام دهیم. مشکلی نیست، کار خوبی خواهد بود اگر اعتراف کنند که مشکل از آنهاست و می توانند مشکل را حل کنند.
الجبیر به سخنان خود در شورای روابط خارجی آمریکا هم اکتفا نکرد و طی سخنانی در مجمع عمومی سازمان ملل متحد با اظهاراتی سراسر توهین آمیز قطر را مورد حمله قرار داد و ادعا کرد : عربستان، امارات، بحرین و مصر، به دلیل حمایت قطر از تروریسم و پناه دادن به تندروها و انتشار خشونت، دوحه را تحریم کردند.
این سخنان اما بی پاسخ نماند و ' طلال بن راشد آل خلیفه' از اعضای هیات دیپلماتیک قطر پاسخی به اتهامات وی داد.
نماینده این کشور در پاسخ به سخنان وزیر خارجه سعودی گفت: باید در وهله نخست به عواملی اشاره کرد که موجب به وجود آمدن تروریسم می شود و در مجامع مختلف بارها گفته ایم که نخستین اقدام برای نابودی تروریسم، شناخت عوامل به وجود آورنده آن است.
مقام قطری در ادامه افزود: تروریسم کانون پرورش خود را در غلو و تندروی دینی یافته که عربستان از آن برای اهداف سیاسی بهره می گیرد.
نماینده قطر افزود: عربستان یک شبه می خواهد این غلو و تندروی ریشه دار و ماهیت رادیکال خود را از بین ببرد و بر آن لباس تمدن مصنوعی بپوشاند.
وی به بازداشت شمار زیادی از فعالان مدنی در عربستان اشاره و اضافه کرد: امروز شاهدیم، بازداشتگاه های عربستان، مملو از زندانیان عقیدتی و افراد میانه رو مذهبی و تمامی کسانی است که برای اصلاحات تلاش می کنند.
در ادامه بیانات نماینده قطری آمده است: فعالان و حقوقدانان سعودی به ویژه زنان به صورت خودسرانه و بدون محاکمه عادلانه در بازداشت هستند.
نماینده قطر با اشاره به محرومیت شهروندان این کشور از برگزاری مراسم حج در دو سال گذشته از سوی مقام های سعودی، گفت: عربستان سعی دارد تا لباس انسانی به نقض قوانین بین المللی خود بپوشاند، موضوعی که بر جهانیان پوشیده نیست.
پس از سخنان نماینده قطر، همتای سعودی وی در پاسخ به نماینده دوحه مدعی شد: عربستان تعدادی از اعضای 'القاعده' با گذرنامه قطری را بازداشت کرده است که قصد ورود به عربستان را داشتند.
پس از سخنان نماینده عربستان، همتای قطری وی نیز اعلام کرد که پاسخ مفصل خود به اتهامات سعودی را به صورت کتبی منتشر خواهد کرد.
پس از رد و بدل شدن این اتهامات رسانه های دو کشور بار دیگر کشور مقابل را هدف حملات تند لفظی قرار داده و به حمایت از نماینده کشور خود پرداختند.
این اتهامات در حالی رد و بدل می شود که برخی متحدان سعودی در مربع عربی تحریم علیه قطر مانند مصر ، بحرین و امارات نسبت به آن سکوت کرده اند و برخی مانند اردن و مصر هم بی تفاوت از کنار آن گذشته اند.
در مقابل ، کشور عمان به عنوان یکی از متحدان راهبردی قطر با حمایت ضمنی از دوحه خواستار عدم دخالت کشورها در امور داخلی سایرین شد. 'یوسف بن علوی' که به نمایندگی از کشورش در نشست مجمع عمومی سازمان ملل متحد سخن می گفت، بدون نام بردن از عربستان ، گفت که همه اختلافات با گفت وگو حل می شود.
** بنیان ایده ای بر اساس اوهام
سخت می توان تصور کرد، با وجود این اختلافات، ایده ای که آمریکایی ها به دنبال ایجاد آن بر خرابه های شورای همکاری خلیج فارس هستند ، در عالم واقعیت شکل بگیرد.
علاوه بر اختلافات داخلی میان اعضای شورای همکاری خلیج فارس، هشت کشور شرکت کننده در نشست نیویورک در بسیاری از مسایل منطقه ای و جهانی با هم اختلافات ریشه ای دارند.
در بحث مقابله با ایران همه کشورها یک شکل فکر نمی کنند . در حالی که سعودی ، امارات و بحرین قصد دارند شدت فشارهای آمریکا علیه ایران را افزایش دهند، قطر ، کویت و عمان با این ایده مخالف هستند و بر خلاف آنها حمله تروریستی شنبه 31 شهریور ماه در اهواز را با فرستادن پیام هایی برای دولت و ملت ایران محکوم کردند. این اقدام حتی با محکومیت از سوی وزارت خارجه مصر و دولت اردن هم روبرو شد و باعث گردید تا ریاض ، منامه و ابوظبی در اقلیت قرار گیرند.
بنابر این پیوستن دستکم کشورهای قطر ، کویت ، عمان به ائتلاف ضد ایرانی بعید به نظر می رسد، هر چند ممکن است به خاطر فاصله نگرفتن از آمریکا در نشست های مربوط به آن شرکت نمایند. حتی پیوستن اردن به این ائتلاف هم سودی برای امان ندارد . اردن که یک بار طعم بی وفایی سعودی ها در متوقف کردن کمک های مالی را چشیده است، بعید است امنیت و ثبات کشور خود را در راه هدفی قرار دهد که نتیجه آن بسیار تاریک است .
علاوه بر موضوع ایران، مسئله فلسطین ، نگاه به رژیم صهیونیستی و جنگ یمن دو موضوع مهمی هستند که اختلافات عمیق و ریشه ای نسبت به آنها در میان هشت کشور عربی وجود دارد .
آنچه در روابط بین کشورهای عربی دیده می شود، عدم انسجام و فاصله ای که بین این کشورها وجود دارد، باید به این موضوع بیشتر در حد شعار توجه کرد. ترامپ در دوران ریاست جمهوری خود نشان داده که تلاش می کند به دلیل ضعف سران برخی کشورهای عربی از درآمدهای نفتی این کشورها به نفع خود استفاده کند. بنابراین نمی توان برای تحقق چنین سازمان یا پیمانی اظهار خوشبینی کرد و به نظر می رسد این ایده ، عمدتا برای بهره برداری های خاص در منطقه انجام می شود.
کارشناسان سیاسی می گویند، این ایده برای ایجاد شکاف های جغرافیایی ، نژادی و طایفه ای در منطقه خاورمیانه و جهان عرب تشکیل می شود تا هشت کشور را در مقابل محور مقاومت دهد .
'عبدالباری عطوان' نویسنده و تحلیل گر مشهور عرب در روزنامه 'رای الیوم' نوشت: نتایج این ایده آمریکا بر منطقه و ملت های آن ویرانگر است و برای فروپاشیدن امت عرب در این مرحله که در ضعف و ناتوانی به سر می برد، انتخاب شده است.
