آیا ترامپ ائتلاف با متحدان آمریکا را به هم می زند؟
خرداد: «هیچ مقام اسرائیلی جرات نمی کند اظهارنظر کند زیرا می ترسند اوضاع بدتر شود. اما از گزارش ها عیان است که اسرائیل احساس می کند به دلیل تصمیم ترامپ درباره سوریه به او خیانت شده است.»
به گزارش خرداد به نقل از ایرنا، «مارتین ایندیک» سفیر سابق آمریکا در سرزمین های اشغالی در پستی توئیتری واکنش نزدیک ترین متحد واشنگتن به برنامه خروج نظامیان آمریکایی از سوریه را اینگونه تشریح کرد. او از نزدیک ترین متحدی مثال می زند که با پول و لابی در تاروپود آمریکا ریشه کرده اما دونالد ترامپ را رئیس جمهوری یافته است که به قول و قرارهای قدیمی علاقه ندارد. کم نیستند چنین متحدانی که می بینند آمریکای ترامپ با آمریکایی چند دهه گذشته از زمین تا آسمان فرق دارد.
**چرخش پس از هفتادوسه سال؟
اروپایی ها انگشت حیرت به دهان گرفتند وقتی دیدند ترامپ از پیمان آب و هوایی پاریس و برجام خارج شد و بر فولاد و آلومینیوم آنها مالیات بست. کانادا و مکزیک از جنجال ها و دعواهای هر روزه همسایه خود به ستوه آمده اند. دوستان راه دور آمریکا در آسیا از جمله کره جنوبی، نیوزیلند، استرالیا و ژاپن هیچ اعتمادی ندارند که ترامپ به معاهده های کهن با آنها پایبند بماند. استرالیا که در جنگ ها و بحران های ویتنام، کره، عراق و افغانستان، آمریکایی ها را همراهی کرده، حالا به این نتیجه رسیده است که باید در مسائل دفاعی به خود اتکا کند.
هفته گذشته ترامپ توئیتی درباره خروج نیروهای آمریکایی از سوریه منتشر کرد که به تعبیر بسیاری از مفسران، سرآغاز یک دوره تازه و به عبارتی عملیاتی شدن شعار وی مبنی بر «آمریکا اول» در عرصه نظامی و امنیتی است. این تصمیم از آن جهت اهمیت دارد که طیف گوناگونی از بازیگران را در یک منطقه حساس تحت تاثیر قرار می دهد. حتی سونامیِ بعد از اعلام این طرح باعث شد تا «جیمز متیس» وزیر دفاع آمریکا نامه خداحافظی بنویسد و بگوید که تا اواخر ماه فوریه آتی از کابینه ترامپ جدا می شود.
متیس فردی میانه رو نبود بلکه تندروی در ذاتش بود و از بسیاری جهات به ترامپ شباهت رفتاری داشت. تندخویی سیاسی وی در قبال ایران و تحولات خاورمیانه «باراک اوباما» رئیس جمهوری سابق آمریکا را به این نتیجه رساند که وی را از ریاست «فرماندهی مرکزی» آمریکا در خاورمیانه برکنار کند.
متیس وقتی بر کرسی وزارت دفاع آمریکا تکیه زد، تلاش کرد اندکی منطقی باشد. او در چند عرصه مقابل ترامپ سنگر گرفت و در برخی پرونده های مهم، رئیس جمهوری را به عقب نشینی وادار کرد. برای نمونه، او مانع از تصمیم ترامپ به خروج از ناتو و تخلیه کره جنوبی از سربازان آمریکایی شد. به نوشته نیویورک تایمز، متیس حتی باعث شد که خروج ترامپ از برجام با تاخیر مواجه شود. از سوی دیگر، او مطابق میل رئیس جمهوری رفتار کرد و سیاست مهار چین را اشاعه داد و خواهان استقلال تایوان از پکن بود.
این وزیر مستعفی دنباله رو خطی است که سیاست خارجی آمریکا بعد از جنگ جهانی دوم در امتداد آن حرکت کرده است. واشنگتن طی دهه های گذشته دنیا را به اردوگاه لیبرال و غیرلیبرال تقسیم کرده و اتحادها و جنگ را بر مبنای آن توجیه کرده است. متیس در استعفانامه خود همین نکته را برجسته کرد و نوشت: «قدرت ما به عنوان یک ملت ارتباط جدایی ناپذیری با قدرت نظام جامع و یگانه اتحادها و مشارکت های ما دارد.»
این نوع نگاه عمری هفتادوسه ساله دارد و طی همین مدت استخوان بندی سیاست خارجی آمریکا را شکل داده است. هر دو حزب اصلی جمهوریخواه و دموکرات از این سیاست پیروی کردند، هر چند در برخی مسائل تاکتیک های متفاوتی برای اجرای آن به کار بردند.
اما ترامپ نگرش دیگری به سیاست خارجی دارد. او هم خواهان بازگشت به داخل و توجه بیشتر به مسائل بومی است و هم مایل است قدرتمندترین کشور دنیا را داشته باشد. نکته اساسی این است که او سعی دارد به متحدان خارجی نشان دهد که همه آنها برای پیشبرد اهداف بین المللی خود از آمریکا مستغنی نیستند. پیام وی به متحدانش این است که اگر خواهان همکاری آمریکا هستید هزینه پروژه های دلخواهتان را از کیسه خودتان بدهید تا شاید واشنگتن مدیریت اجرای آن را متقبل شود. تعهد به قول و قرار و حفظ اتحادها جایی در قاموس ترامپ ندارد.
او امروز صبح ابهامات همه ناظران و متحدان را رفع کرد و خبر داد که همکاری های قدیمی از این پس به گونه دیگری خواهد بود. رئیس جمهوری آمریکا در توئیتی نوشت: «متحدان بسیار مهم هستند اما نه تا وقتی که از آمریکا بهره جویی می کنند.» این معیار او برای تشخیص متحد از رقیب است.
**تنهایی نتانیاهو
خروج از سوریه چیزی نبود که حلقه های سیاستگذاری و رسانه های آمریکا و متحدان واشنگتن انتظارش را داشتند. حتی «بنیامین نتانیاهو» نخست وزیر رژیم صهیونیستی که خروج از برجام را نتیجه فشارهای خود بر ترامپ می دانست، از این اقدام شوکه شده است. ترامپ نتانیاهو را در معادله سوریه جا نداد بلکه استراتژی خود را با آنکارا تنظیم کرد. رسانه ها به نقل از مقام های ناشناس در دولت آمریکا گزارش داده اند که ترامپ پس از شنیدن استدلال های «رجب طیب اردوغان» رئیس جمهوری ترکیه تصمیم به خروج از سوریه گرفت.
اردوغان لیدری با محاسبات خاص خود است که کارنامه او مملو از همکاری های پرفراز و نشیب با کشورهای مختلف است. رئیس جمهوری فعلی ترکیه بر سر عزیمت کشتی «ماوی مرمره» به سمت نوار محاصره شده غزه و حمله اسرائیل به آن کمپین سنگینی علیه نتانیاهو آغاز کرد. همین چند وقت پیش نیز به خاطر قتل «جمال خاشقچی» روزنامه نگار منتقد آل سعود در کنسولگری عربستان در استانبول سیلابی از فشارها و انتقادهای جهانی به سمت ریاض به راه انداخت.
حالا او فردی است که بنا به گزارش شبکه «ان.بی.سی نیوز» آمریکا به ترامپ قول داده است داعش را در سوریه ریشه کند. این مساله به خودی خود برای بعضی بازیگران و ناظران و مردمان نگران کننده نیست، مگر برای گروه هایی نظیر نیروهای کُردی در شمال سوریه که از حمله ترکیه به خود نگران هستند.
«آلدار خلیل» از مقام ارشد کُرد در سوریه در گفت وگو با خبرگزاری فرانسه از آمریکا خواست که مانع حمله ترکیه به نیروهای کُردی شود. وی از آمریکا و شرکایش خواست: اگر می خواهند بروند، دستکم در مورد تصویب یک قطعنامه بین المللی تلاش می کردند. این وظیفه آنهاست که از هر حمله ای جلوگیری کرده و به تهدیدهای ترکیه پایان دهند.
«رو خانا» نماینده دموکرات ایالت کالیفرنیا در کنگره آمریکا نیز با انتشار یادداشتی در روزنامه واشنگتن پست از تصمیم ترامپ برای خروج از سوریه و افغانستان دفاع کرد اما وی با اشاره «تعهدات اخلاقی» آمریکا نوشت: ترامپ باید از اهرم خود برای فشار بر رجب طیب اردوغان استفاده می کرد تا نسبت به آتش بس از تضمین حفاظت از کردها اطمینان حاصل می کرد.
اما روی دیگر سکه آن است که متحدان آمریکا امیدوار بودند واشنگتن با ماندن در سوریه وزنه در مقابل روسیه، ایران و ترکیه ایجاد کند. رژیم صهیونیستی می گوید که در سوریه با روس ها هماهنگ است. این رژیم با ترکیه نیز جدالی جدی در خصوص سوریه نداشته است اما حضور ایران در سوریه و تحکیم بیش از پیش پایه ها و جایگاه مقاومت در منطقه را تهدیدی وجودی تلقی می کند. آمریکایی که می گفت تا زمان خروج ایران از سوریه این کشور عربی را ترک نمی کند و خیال صهیونیست ها را راحت کرده بود، اینک خود را به حفظ راحتی آنها ملزم نمی بیند؛ دستکم در مورد مساله سوریه اینگونه به نظر می رسد.
**آغاز عصر هرج و مرج؟
ترامپ الزامی نمی بیند که تصمیم های خود را با متحدان آمریکا هماهنگ کند. ترامپ در مقام فرمانده کل قوا اختیارات گسترده ای در حوزه امنیت ملی دارد و می خواهد از این اختیارات استفاده کند. تنها امید مخالفان ترامپ به کنگره است چرا که این نهاد قانونگذاری نقش قابل توجهی در سیاست خارجی و امنیتی دارد و می تواند با انداختن کمند، رئیس جمهوری را مهار کند. مثلا، استفاده از سلاح های هسته ای یا خروج از پیمان هایی مانند ناتو و پیمان منع موشک های میانبرد هسته ای بدون مجوز کنگره رنگ واقعیت به خود نخواهد گرفت. تایید صلاحیت وزرا نیز با کنگره است. نیویورک تایمز پیشنهاد داده، عاقلانه آن است که کنگره صلاحیت فردی را برای وزارت دفاع آمریکا بررسی کند که به متیس شبیه تر باشد تا ترامپ.
اگر کنگره بتواند چنین نامزدی را به ترامپ تحمیل کند، توانسته است دو مساله را ثابت کند: اول اینکه اراده تزلزل ناپذیری برای مهار ترامپ دارد، و دوم اینکه تقسیم کاری میان کاخ سفید و کنگره برای اجرای نقش های پلیس خوب و پلیس بد وجود ندارد.
به نوشته نیویورک تایمز، به نظر می رسد ترامپ عزم آن دارد تیم تازه ای تشکیل دهد که اعضایش به او نمی گویند چه کاری انجام بدهد یا ندهد، نه اینکه مثل متیس به حفظ اتحادها و ائتلاف های بین المللی فکر کنند. او مشاورانی می خواهد که نگاه خاص او درباره آمریکا را می پذیرند. ترامپ آمریکای قدرتمندی را در ذهن می پرواند که حاکمیت ملی خود را حفظ کرده و توان «توافق سازی آمریکا را تقویت می کند.»
با تکمیل کادر وزرا و مشاوران گوش به فرمان احتمالا شعار «آمریکا اول» تحولاتی دیگری را رقم بزند که برای متحدان آمریکا شوک آورتر باشد. متیس معروف به «آخرین مرد عاقل» تنها گزینه ای بود که می توانست ترامپ را از یکه تازی برحذار دارد. «باب کورکر» رئیس جمهوریخواه کمیته روابط خارجی سال گذشته در مورد متیس، «رکس تیلرسون» وزیر خارجه سابق و «جان کلی» رئیس ستاد کارکنان کاخ سفید گفته بود که این سه نفر «کشور را از هرج و مرج جدا نگه داشته اند.»
کلی تا چند روز دیگر و متیس تا دو ماه دیگر دولت را ترک می کنند. غیبت آنها کورکر و همتایانش را هراسان و خروج از سوریه این احساس را در نتانیاهو ایجاد کرده که ترامپ – به تعیبر ایندیک – «به اسرائیل خیانت کرده» است. اما این تصمیم برای دو گروه خوشحال کننده است: 1) مردمان خاورمیانه، خصوصا سوریه که از اشغالگری آمریکا خسته شده اند و 2) مردمان آمریکا که از جنگ افزوی های دولت های پیاپی واشنگتن به تنگ آمده اند.
