راز محبوبیت سلاح روسی
مشتریان پر و پاقرص سامانه اس 400
خرداد: باوجود تهدیدها و تحریمها، همچنان کشورهای جهان مشتریان پر و پاقرص سامانه اس 400 هستند.
خمانور وستوک 2018 در شرق سیبری، به عنوان بزرگ‌ترین مانور نظامی روسیه طی 30 سال اخیر در تاریخ به ثبت رسید و 300 هزار نظامی روسی، چینی و مغولی قدرت نظامی کشورهای خود را به نمایش گذاشتند.
در این نمایش نظامی که فرصتی برای تقویت روابط عمومی و پروپاگاندای سه کشور نیز بود، روسیه از موشک سطح به هوای اس 400 خود پرده برداشت تا یکی از پیشرفته‌ترین تجهیزات جنگی جهان را در معرض نمایش بگذارد.
این مانور نظامی برای روسیه اهمیت بسیار زیادی داشت، چرا که پس از نفت، دومین منبع درآمد بزرگ این کشور از راه فروش تسلیحات جنگی به دست می‌آید و این نمایش می‌تواند رونق بازار تسلیحاتی آن را تضمین کند.
اس 400 نسخه به روز شده اس 300 است که هم‌اکنون در اختیار سوریه قرار دارد. اس 400 به دلیل ظرفیت‌هایی که دارد، با تقاضای خرید چین، عربستان سعودی، ترکیه، هند و قطر روبه‌رو شده است. اما تقریباً هر دولتی که ابراز تمایل کرده این سامانه موشکی را از روسیه بخرد، با خشم و تهدید امریکا، ناتو یا دشمنانش مواجه شده است.
آنطور که چند متخصص نظامی و روابط خارجی به شبکه خبری الجزیره گفته‌اند، دلیل این خشم تنها در فناوری پیشرفته اس 400 خلاصه نمی‌شود، بلکه خرید این سامانه می‌تواند تهدیدی بالقوه علیه اتحادهای طولانی‌مدت باشد.
سایمون ویزمن، محقق ارشد مؤسسه تحقیقاتی صلح بین‌المللی استکهلم اعتقاد دارد، سامانه موشکی اس 400 یکی از پیشرفته‌ترین سامانه‌های دفاعی‌ای است که با تسلیحات جنگی غرب برابری می‌کند. او در این باره می‌گوید: «رادارها و سنسورهای این سامانه، مانند موشک‌هایش نواحی گسترده‌ای را پوشش می‌دهند، رادار آن دست‌کم 600کیلومتر را تحت پوشش خود قرار می‌دهد و موشک‌هایش قابلیت این را دارند که تا 400کیلومتر دورتر پرتاب شوند. به همین دلیل این سامانه قابلیت این را دارد که اهداف بسیار زیادی را به‌طور مشخص و دقیق هدف حمله قرار دهد.»از دیگر مزایای این سامانه موشکی این است که نصب و راه‌اندازی آن ساده و متحرک است و در دقیقه‌ای می‌توان آن را نصب و فعال کرد و حرکت داد.
کوین برند، تحلیلگر نظامی که با شورای امنیت درباره روابط بین‌الملل کار می‌کند، در این باره می‌گوید: «این سامانه با تمام سیستم‌های موشکی در تمامی اندازه‌ها هماهنگ است. همچنین سیستم‌های تسلیحاتی دور برد، نیمه دور برد، میانه برد و حتی نزدیک برد هماهنگ است. و این یکی از دلایل محبوبیت اس 400 است. این سامانه بسیار مستحکم است، با هر سیستمی سازگاری دارد و قابلیت حمل و نقل جاده‌ای دارد؛ چیزی که بسیاری از کشورها به دنبالش هستند.»ترکیه، یکی از کشورهای عضو ناتو، که از طرفداران بزرگ اس 400 است و با روسیه بر سر خرید آن مذاکره کرده، علیرغم خشم امریکا باز هم مصر است این سلاح را در اختیار بگیرد. رجب طیب اردوغان، رئیس‌جمهوری ترکیه، در مراسمی با حضور افسران نظامی در ماه آگوست اعلام کرد که آنکارا مایل است هرچه زودتر این سامانه موشکی را امتحان کند.
برند در این باره می‌گوید: «از لحاظ فناوری، خرید اس 400 برای ترکیه می‌تواند قدم رو به جلوی قابل توجهی محسوب شود، اما لزوماً منافع ناتو ایجاب نمی‌کند که ترکیه آن را در اختیار داشته باشد و زیرساخت‌های تسلیحاتی خود را ارتقا بدهد. خرید اس 400 می‌تواند ترکیه را در موقعیت خطرناکی قرار دهد. وقتی به اس 400، بویژه در ساختار ناتو، نگاه می‌کنید داشتن اس 400 می‌تواند مشکلات فراوانی به همراه داشته باشد.»
اما برای هند، عربستان سعودی و قطر که عضو ناتو نیستند، خرید سیستمی مانند اس400 مشکلات تکنولوژیکی کمتری به همراه می‌آورد اگرچه می‌تواند آنها را در معرض خطر دیپلماتیک و اقتصادی بزرگ‌تری از جانب امریکا قرار دهد. اما در هر صورت درخواست مکرر عربستان برای خرید اس 400 از روسیه دهن‌کجی بزرگی به امریکا و متحدان اروپایی‌اش است و همین می‌تواند بر روابط میان عربستان و امریکا سایه بیندازد.
ترکیه نیز قراردادی به ارزش 2 و نیم میلیارد دلار با روسیه امضا کرده تا هرچه زودتر این سلاح به دستش برسد. یونان نیز که اکنون سیستم اس 300 دارد یکی از مشتریان نسخه پیشرفته‌تر آن است؛ قبرس پس از آنکه ترکیه تهدید کرد که اگر از موشک‌هایش دست نکشد علیه آن دست به اقدام نظامی می‌زند، آنها را به یونان فروخت.
در سال 2017، امریکا تحریم‌هایی را علیه روسیه به دلیل مداخله این کشور در انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2016 امریکا و الحاق کریمه اعمال کرد. این مجموعه تحریمها به امریکا اجازه می‌دهد که شرکت‌ها و کشورهایی را که «مخل امنیت بین‌المللی» هستند با خطر تحریم روبه‌رو کند. حالا ماجرا با وجود اس 400 به‌طور کلی تغییر می‌کند. اس 400، چهار نوع مختلف موشک را حمایت می‌کند. اگر این قابلیت را با سامانه پاتریوت امریکا مقایسه کنید که تنها یک نوع موشک را پوشش می‌دهد، متوجه عظمت این سامانه می‌شوید.
اما همه ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. موشک‌های میانبرد این سامانه با نام 9M96E2 یکی از مهم‌ترین بخش‌های اس 400 هستند. این موشک‌ها با سرعت 15 ماخ (5 کیلومتر در ثانیه و 18 هزار و 500 کیلومتر در ساعت) به سمت هدف حرکت میکنند و می‌توانند در ارتفاعی پایین یعنی در حد 5 متر از سطح زمین نیز با هدف خود درگیر شوند و نیرویی با قدرت بیش از 20 جی تولید کنند (یک انسان عادی با لباس‌ها و کلاه‌های ضد فشار مخصوص، تنها برای چند ثانیه می‌تواند نیرویی با قدرت کشش حداکثر 9 جی را تحمل کند). این موشک‌ها طراحی شده‌اند تا بتوانند هواپیماها و موشک‌هایی را که در ارتفاع بسیار پایین حرکت میکنند هدف قرار دهند زیرا نشانه گرفتن این هواپیماها با موشک‌های کروز ممکن نیست.
دکتر کارلو کوپ، یکی از زبده‌ترین کارشناسان علوم هوافضای جهان، می‌گوید، این سامانه موشکی دارای رادارهای انتخابی دریافت اطلاعات است که می‌تواند علیه هواپیماهای مخفی مدرن مانند اف 22 و اف 35 وارد عمل شود و آنها را شکست بدهد. این رادارها با استفاده از باندهای فرکانسی مختلف از جمله وی اچ اف و ال که توانایی دیدن و شناسایی جنگنده‌های بسیار مخفی را دارند استفاده میکنند. جنگنده‌های رادارگریز امروزی براساس رادارهای باند ایکس که بیشترین استفاده را در صنعت رادارهای نظامی دارند ساخته شده‌اند تا در حد ممکن شناسایی نشوند. جنگنده اف 35 بیشتر در بخش‌های جلویی خود دارای خاصیت مخفی شدن است؛ به این معنا که هنگام بازگشت پس از انهدام هدف یا پشت کردن به آن بسیار آسیب‌پذیر خواهد بود و به سادگی می‌توان ردیابی‌اش کرد. در حال حاضر تمامی سیستم‌های دفاع موشکی ایالات متحده و متحدانش اغلب از باند ایکس استفاده میکنند که با روی آوردن روسیه و چین به ساخت هواپیماها و موشک‌های مخفی دیگر عملاً منقضی خواهند شد.علاوه بر پیشرفت‌های راداری (که شاید روسیه تصمیم بگیرد آنها را در اختیار مشتریان خارجی نگذارد) روسیه یک سیستم دفاع هوایی یکپارچه بسیار محکمی دارد. روسیه به مدت یک دهه، به دلیل نداشتن منابع کافی مالی رقابت را در زمینه ساخت تسلیحات جنگی برای ساخت و توسعه جنگ‌افزارها به کلی باخته بود اما اکنون با توسعه سامانه موشکی خود بار دیگر به عرصه رقابت‌ها بازگشته است.
روسیه به جای تمرکز روی ساخت جنگنده‌های تهاجمی بر روی تجهیزات دفاعی متمرکز شده است؛ موضوعی که مقام‌های نظامی امریکا به اندازه کافی به آن توجه ندارند. سیستم اس 400 که یک سیستم دفاع ضد موشکی بلندبرد است برای هدف قرار دادن هواپیماهای فرماندهی دشمن و هواپیماهای جاسوسی ای-3 آواکس طراحی شده است که ایالات متحده امریکا و کشورهای عضو ناتو از آنها استفاده میکنند و در پایگاه‌هایی در ژاپن و امارات متحده عربی نیز مستقر هستند و در برابر این سیستم دفاع موشکی بشدت آسیب‌پذیر هستند.
