پای بی‌قرار، سندرمی که خواب را از چشم‌ها می‌رباید
خرداد: امروز ۲۳سپتامبر (مصادف با یکم مهر) به عنوان روز جهانی آگاهی از سندرم پای بی‌قرار نامگذاری شده است، یک اختلال عصبی-حرکتی که هر شب خواب را از چشمان بیش از ۳۷ میلیون نفر در جهان می‌رباید.
به گزارش خرداد به نقل از ایرنا،سندرم پای بی‌قرار نخستین بار در سال ۱۹۴۵ میلادی توسط یک عصب شناس سوئدی به نام کارل-اکسل اکبرن (Karl-Axel Ekborn) شناسایی و معرفی شد. از آن زمان تاکنون چیزهای زیادی در مورد این اختلال یاد گرفته‌ایم اما هنوز دلیل مشخصی برای بروز آن شناخته نشده است.
سندرم پای بی‌قرار چیست؟
سندرم پای بی‌قرار با ایجاد یک احساس ناخوشایند در پاها نیاز شدیدی به تکان دادن آن‌ها به وجود می‌آورد که نمی‌توان در برابر آن مقاومت کرد. علائم این سندرم اغلب در ساعات پایانی بعد از ظهر یا هنگام عصر ظاهر شده و معمولا شب‌ها که فرد در حال استراحت است، شدت می‌یابد. این علائم همچنین ممکن است هنگامی که فرد مبتلا برای مدتی طولانی نشسته و حرکتی ندارد نیز بروز پیدا کنند. از آنجا که شدت علائم این سندرم در طول شب افزایش می‌یابد، فرد مبتلا ممکن است در به خواب رفتن یا برگشتن به خواب پس از بیدار شدن، با مشکلاتی روبه‌رو شود. تکان دادن پاها یا راه رفتن معمولا این حس ناخوشایند را از بین می‌برد اما این حس به محض توقف تکان و حرکت باز می‌گردد. سندرم پای بی‌قرار معمولا در دسته اختلالات خواب و اختلالات حرکتی قرار داده می‌شود زیرا علائم آن با استراحت کردن و تلاش برای خوابیدن آغاز شده و افرادی که از این سندرم رنج می‌برند باید برای رهایی از علائم، پاهای خود را حرکت دهند. با این حال اگر بخواهیم دقیق‌تر بگوییم، این سندرم یک اختلال عصبی-حرکتی است که علائم آن از داخل خود مغز ایجاد می‌شوند.
سندرم پای بی‌قرار یکی از چندین اختلالی است که می‌تواند باعث ایجاد خستگی و خواب‌آلودگی در طول روز شود که به شدت خلق و خو، تمرکز، کارایی در محل کار و مدرسه و روابط شخصی افراد را تحت تاثیر قرار می‌دهد. بسیاری از افرادی که از این سندرم رنج می‌برند، گزارش کرده‌اند که اغلب نمی‌توانند تمرکز کنند، اختلال حافظه دارند و نمی‌توانند کارهای روزانه خود را به انجام برسانند. اگر سندرم پای بی‌قرار درمان نشود می‌تواند نزدیک به ۲۰ درصد از میزان کارایی فرد در محل کار کاسته و به بروز افسردگی و اضطراب منجر شود. ابتلا به این سندرم همچنین سفر کردن را برای فرد دشوار می‌کند.
سندرم پای بی‌قرار که بیش از ۳۷ میلیون نفر در جهان از آن رنج می‌برند، در زنان نسبت به مردان شایع‌تر است. اگرچه این مشکل می‌تواند در هر سنی آغاز شود اما بیشتر افرادی که به نوع شدید این سندرم مبتلا هستند، میان‌سال یا مسن بوده و معمولا علائم این سندرم با بالا رفتن سن تشدید شده و به مدت طولانی‌تری ادامه پیدا می‌کنند.
خوشبختانه بسیاری از موارد ابتلا به سندرم پای بی‌قرار را می‌توان با درمان‌های غیردارویی و در صورت نیاز با دارو، درمان کرد.
عامل بروز سندرم پای بی‌قرار چیست؟
عامل بروز سندرم پای بی‌قرار در بسیاری از موارد ناشناخته است. با این وجود این سندرم مولفه‌ای ژنتیکی دارد و می‌توان آن را در بین خانواده‌هایی که شروع علائم در آن‌ها قبل از ۴۰ سالگی بوده است، جستجو کرد. علاوه بر این، شواهد به دست آمده حاکی از آن است که وجود سطوح پایین آهن در مغز نیز می‌تواند مسئول ایجاد این سندرم باشد.
بررسی‌ها همچنین نشان داده‌اند که بروز سندرم پای بی‌قرار ممکن است به اختلال عملکردی در یکی از بخش‌های مغز که حرکت را کنترل کرده و از دوپامین استفاده می‌کند، ارتباط داشته باشد. دوپامین لازمه ایجاد فعالیت و حرکت‌های نرم و هدفمند ماهیچه‌ای است و در نتیجه ایجاد اختلال در این مسیرها معمولا به ایجاد حرکت‌های ناخواسته می‌انجامد. به همین دلیل، شانس ابتلا به سندرم پای بی‌قرار در مبتلایان به پارکینسون که در مسیرهای دوپامینی اختلال ایجاد می‌کند، بیشتر است.
درمان این سندرم چیست؟
این سندرم را می‌توان با مراقبت‌ها برای تسکین علائم، درمان کرد. علاوه بر این، در بعضی از موارد می‌توان علائم سندرم پای بی‌قرار را با تشخیص و درمان بیماری اصلی دخیل در بروز این علائم، چون نوروپاتی محیطی، دیابت و کم‌خونی فقر آهن کنترل کرد.
اگرچه مکمل‌های آهن یا درمان‌های دارویی معمولا به وضع بیمار کمک می‌کنند اما هیچ دارویی به تنهایی نمی‌تواند به طور موثر این سندرم را در همه افراد مبتلا مدیریت کند و ممکن است به داروهای مختلفی برای این منظور نیاز باشد. افزون بر این، استفاده مستمر از داروها می‌تواند در گذر زمان اثر آن‌ها را از بین ببرد و یا حتی با بدتر کردن اوضاع نیاز به تغییر دارو را ایجاد کند.
برخی از گزینه‌های درمانی برای سندرم پای بی‌قرار :
- تغییر در سبک زندگی: برخی تغییرات خاص در سبک زندگی و فعالیت‌های روزمره می‌تواند علائم این سندرم را تخفیف دهد. از جمله این تغییرات می‌توان به ترک الکل و سیگار یا کاهش استفاده از آن‌ها، داشتن برنامه‌ای منظم برای ورزش و ماساژ دادن پاها، گرفتن دوش آب گرم و یا استفاده از پد حرارتی یا کیسه یخ اشاره کرد. ورزش‌های هوازی و تمرینات کششی سبک برای پا نیز علائم آزاردهنده را تا حدودی تخفیف می‌دهند.
- استفاده از مکمل‌های آهن: در افرادی که به کم‌خونی فقر آهن مبتلا هستند، مصرف مکمل‌های آهن به عنوان درمان اولیه توصیه می‌شود. یکی از عوارض جانبی رایج مکمل‌های آهن ناراحتی معده است که معمولا با استفاده نوع دیگری از این مکمل رفع می‌شود.
- داروهای ضد تشنج: سازمان غذا و داروی آمریکا داروهای ضدتشنجی چون گاباپنتین اناکاربیل را برای درمان سندرم پای بی‌قرار تایید کرده است.
- داروهای دوپامینرژیک: این نوع از داروها که اثر دوپامین را افزایش می
دهند به طور گسترده در درمان بیماری پارکینسون مورد استفاده قرار می‌گیرند.نتایج آزمایشات نشان داده است که استفاده از این داروها در شب می‌تواند علائم مربوط به سندرم پای بی‌قرار را کاهش دهد. با این وجود استفاده درازمدت از این داروها می‌تواند به تشدید علائم در برخی از افراد منجر شود.
- همچنین مصرف بنزودیازپین‌هایی چون کلونازپام و لورازپام نیز می‌تواند به خواب راحت‌تر افراد مبتلا به این سندرم کمک کند.
سندرم پای بی‌قرار یک اختلال عصبی-حرکتی مزمن است که می‌تواند در خواب شب و فعالیت‌های روزانه فرد مبتلا اختلال ایجاد کند. اگرچه تاکنون فرضیات مختلفی در مورد ریشه بروز این سندرم مطرح شده‌اند، هنوز دلیل اصلی ایجاد آن شناخته نشده و درمانی قطعی نیز برای آن ارائه نشده است. با این حال می‌توان با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و استفاده از برخی از داروهای ثانویه علائم آزاردهنده آن را تسکین داد.
