خاورمیانه آبستن نزاعی سنگین است؟

سرویس سیاسی خرداد- عبدالرضا کنی: این روزها که تب کرونا بالا گرفته و همه دنیا را تحت الشعاع خود قرار داده و در عمل بسیاری از نزاع ها و مجادلات را به حاشیه رانده است و حتی داعشی ها را مجاب و مجبور به اعلام آتش بس و خانه نشینی کرده، یک منازعه و زورآزمایی کماکان و بی توجه به کرونا و حواشی آن به شکل جدی پی گرفته شده و نشانه های افزایش تنش را از خود بروز می دهد.

به گزارش خرداد، ایران و آمریکا چهار دهه است که در وضعیت تخاصم جدی قرار دارند و به انحاء مختلف در برابر هم آرایش گرفته اند اما در یک دهه اخیر و به خصوص در دوسال انتهایی، این نزاع رنگ و بوی جدی تر و رویارویی ملموس تری به خود گرفته است و غیر از چند برهه که دو طرف تا آستانه مقابله تمام عیار پیش رفتند و به شکل مستقیم با هم گلاویز شدند، همواره نیروهای مورد حمایت به نیابت از دو طرف مشغول زورآزمایی بوده اند.

بعد از حذف صدام از معادلات منطقه ای و ماجرای بهار عربی و بالا گیری منازعه در سوریه، ایران توانست دست بالا را در معادلات منطقه ای از آن خود کند و متحدان آمریکا را به حاشیه براند اما این نکته ای نیست که آمریکا پیرامون آن ساکت بماند و بلواهای یکسال اخیر در عراق و حملات ایذایی اسرائیل به مواضع متحدان ایران در سوریه بارزترین نشانه های تلاش آمریکا و متحدان برای شکستن موازنه ای است که ایران در آن دست بالا را یافته است.

حذف فیزیکی مهم ترین مهره کلیدی ایران در منطقه در قالب ترور ناجوانمردانه سردار قاسم سلیمانی مهم ترین اقدام و البته نه آخرین آن از سوی طرف آمریکایی بود، در چند روز گذشته یکی از بزرگترین جا به جایی های نظامی آمریکا طی چند سال گذشته با تخلیه چند پایگاه نظامی در عراق کلید خورده و در وهله اول شاید اینگونه به نظر برسد که آمریکایی ها برای مقابله با تهدید کرونا و یا در راستای خروج از عراق این اقدام را به انجام رسانده اند اما بعید است که طرف آمریکایی که به درخواست رسمی پارلمان عراق و حکم قانونی آن تن نداد به همین سادگی قصد خروج از عراق را داشته باشد و این تحرکات را بتوان در آن راستا ارزیابی کرد، به خصوص که وضعیت سیاسی عراق هم کلاف سردرگم شده و برای اولین بار رئیس جمهوری عراق بدون هماهنگی گروه های شیعی و مورد حمایت ایران گزینه نخست وزیری را برگزیده و به نظر می رسد کودتایی نرم و آرام در عراق در حال رخ دادن است.

با عنایت به گزارش چند روز پیش نیویورک تایمز که در آن مدعی شده بود، پمپئو خواستار حمله نظامی به مواضع ایران بوده و در تحلیل خود شیوع کرونا را عاملی موثر بر توان نظامی ایران در پاسخ دهی عنوان کرده بود و نیز افت شدید و بی سابقه قیمت نفت که همین دیروز اعلام شد برای اولین بار در تاریخ قیمت عرضه نفت از قیمت تمام شده آن پایین تر آمده و این نکته ضرر هنگفتی را متوجه بازیگران قدرتمند صنعت راهبردی انرژی در ایالات متحده می کند و نیز افت شدید و بی سابقه شاخص بورس و سونامی فاجعه بار اقتصادی که آمریکا را در بر گرفته و بسته مشوق 2 تریلیون دلاری که نیاز به جایگزینی دارد به نظر می رسد که با توجه به همه این دلایل ایالات متحده نیاز به یک تکانه شدید برای جبران این خلاء ها دارد و چه چیزی سهل الوصول تر از یک تنش نظامی در خاورمیانه که هم قیمت نفت را دوباره بر فراز آورد هم سیل دلارهای عربی را روانه اقتصاد آمریکا کند؟ و از طرف دیگر ترامپی که در آستانه انتخابات با شیوع کرونا مهم ترین دستاوردش یعنی احیای اقتصاد آمریکا را در معرض خطر جدی می بیند، دوباره در کانون توجهات قرار داده و راه فراری برای او مهیا کند؟

با عنایت به این پیش زمینه ها حرکات و تحرکات تازه در عراق می تواند نشانه ای دال بر تحولات مهم در خاورمیانه باشد و البته این نکته ای نیست که از نظر طرف ایرانی هم دور مانده باشد و نسبت به آن بی پاسخ باشد. آنچنان که برای اولین بار طی چند سال گذشته دو موشک بالستیک شب گذشته توانست از سپر دفاع موشکی ریاض عبور کرده و قلب پایتخت سیاسی عربستان را هدف بگیرد، شاید با این پیام که ایران و متحدان آن نیز برگ های زیادی برای بازی دارند و خوب نیست ایالات متحده و متحدان بی گدار به آب بزنند.

حال البته باید منتظر ماند و دید که طی این چند روز تحولات منطقه ای به کدامین سمت و سو خواهد رفت؟ آیا ایالات متحده همانند حمله به پایگاه K1 با بهانه تراشی بحران تازه ای را کلید خواهد زد؟ آیا ایران در پاسخ به تحرکات طرف مقابل گام های بزرگ تری بر خواهد داشت؟ کرونا هم در این میانه البته متغییر مهمی است و باید دید این کلاف سر درگم به کدامین سمت و سو خواهد رفت اما هر چه هست این نکته کتمان شدنی نیست که در شرایط فعلی و با توجه به همه تحولات رخ داده افزایش تنش و منازعه یک گزینه مهم برای ایالات متحده برای برون رفت از شرایط بغرنج فعلی است و باید دید هزینه و فایده آن چگونه رقم خواهد خورد، نکته ای که ایران و بازیگری آن در این شرایط حساس نقش تعیین کننده ای در ترسیم این چالش هزینه و فایده و چربش یکی بر دیگری خواهد داشت.